Halk Dilinde Müştehir Bir Hadis: ‘Rızkın Onda Dokuzu Ticarettedir.’

Bir insanın hayatının hemen her yönüyle ilgili Hz. Peygamber’in hadislerini bulmak mümkündür. Çünkü hadisler, Kur’an’ı tebliğ edip açıklayarak tatbik eden Rasûlullah’ın yaşantısının bizlere ulaşmış sözlü hâlidir. Bazı konu(lar)daki hadis/ler, sıhhatine dikkat edilmeden ona/onlara gösterilen ilgi ve istekle birlikte halk arasında yayılmıştır. Bu tür hadislerden biri de çalışmanın konusu olan ticaret hakkındaki “Rızkın onda dokuzu ticarettedir. Kalan kısmı ise hayvancılıktadır.” rivayetidir. Araştırmanın amacı, insanların arasında müştehir olan ve ticaretin üstünlüğünü hadise dayandırmak için kullanılan bu hadisin kaynağını ve sıhhatini tespit etmektir. Hakkında herhangi bir çalışma bulunmayan ve insanların arasında sıkça zikredilen bu rivayetin incelenmesi, araştırmanın önemini ortaya çıkarmaktadır. Nitekim girişte rızık ve ticaret konusuna temas ettikten sonra meşhûr ve müştehir kavramlarına yer verilmiş, akabinde nitel araştırma yöntemlerinden dokümantasyon metodu kullanılarak başta hadis olmak üzere elimizde bulunan İslâmî ilimlerle ilgili eserler taranarak rivayetin tarikleri belirlenmiş ve incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda “Rızkın onda dokuzu ticarettedir.” hadisinin Kütüb-i Sitte ve diğer temel hadis kaynaklarımızda tahrîc edilmediği görülmüştür. Bunun yerine bazı konularda telif edilen hadisle alakalı birkaç eserde senedli olarak nakledilen rivayetin daha ziyade çeşitli alanlardaki (sözlük, hadis şerhi, fıkıh vb.) kitaplarda isnadı olmadan rivayet edildiği tespit edilmiştir. Ancak hadisin zevâid, fihrist gibi çalışmalar sayesinde günümüze ulaşmayan bazı hadis kitaplarında nakledildiğine de işaret etmek gerekmektedir. Fakat bütün bu araştırmanın sonunda hadisin zayıf olduğunu söylemek mümkündür.