تغییرات ریخت‌شناسی برگ گونه های راش، ممرز و بلندمازو در گرادیان ارتفاع از سطح دریا

سابقه و هدف: پیامدهای تغییرات اقلیمی جهانی که اکنون ایران و سایر کشورها با آن مواجه هستند، فشار و تنش-هایی است که بر اکوسیستم‌های خشکی، بخصوص جنگل‌ها وارد شده است. این موضوع تهدیدی جدی برای انقراض تعدادی از گونه‌ها می‌باشد. ارزیابی تغییرات صفت‌های عملکردی گیاه در طول گرادیان ارتفاع از سطح دریا در جهت درک سازگاری جوامع و پاسخ آن‌ها به محیط در تغییرات اقلیمی بسیار مفید است. هدف از این پژوهش درک روند تغییرات صفت‌های ریخت‌شناسی برگ و همچنین بررسی تفکیک جمعیت‌های سه گونه پهن‌برگ مهم جنگل‌های هیرکانی در گرادیان ارتفاع از سطح دریاست.مواد و روش‌ها: پنج جمعیت در ارتفاع‌های 300، 600، 1200،900 و1500 متر ارتفاع از سطح دریا در جنگل‌های حوزه نکا با توجه به پراکنش طبیعی گونه‌های مورد مطالعه انتخاب گردید. نمونه‌گیری برگ در چهار جهت و میانه تاج درختان انجام و هفت صفت ریخت‌شناسی برگ اندازه‌گیری و محاسبه شد. داده‌ها به کمک تجزیه واریانس، مقایسات چند گانه دانکن و تحلیل تشخیصی مورد پردازش قرار گرفتند.یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که کلیه صفت‌های برگ هر سه گونه دارای اختلاف معنی‌داری بین طبقه‌های مختلف ارتفاع از سطح دریا هستند. روند تغییرات صفت‌های سه گونه در گرادیان ارتفاع از سطح دریا با هم متفاوت بود. تحلیل تشخیصی صفت‌ها در طبقه‌های ارتفاعی، گروه‌بندی پایه‌ها را با درصد صحت بالایی برای هر سه گونه انجام داد. نتایج این پژوهش نشان داد که در بین صفت‌های ریخت شناسی برگ هر سه گونه بلند مازو، ممرز و راش در پاسخ به گرادیان ارتفاع از سطح دریا، صفت‌های مساحت، محیط، طول و عرض برگ به عنوان موثرترین صفتها در هر سه گونه به شمار می‌آیند.نتیجه‌گیری: به‌طورکلی با توجه به روند تغییرات صفت‌های ریخت‌شناسی برگ گونه‌ها در گرادیان ارتفاع از سطح دریا بر اساس سرشت گونه‌ای در منطقه مورد مطالعه و آشکارسازی خوب تفاوت‌های فنوتیپی جمعیت‌ها توسط تحلیل تشخیصی نتیجه‌گیری می‌شود که نیروهای انتخاب طبیعی در جهت سازگاری و تکامل جمعیت‌های این سه گونه در گرادیان ارتفاعی این منطقه، به خوبی بر ویژگی‌های برگ تاثیر گذاشته و باعث تفکیک جمعیتها شده‌اند. همچنین صفت مساحت برگ به عنوان موثرترین صفت عملکردی معرفی و اختلاف ارتفاع 300 متری به عنوان مرزهای فرضی تفکیک پروونانس ارتفاعی هر سه گونه پیشنهاد گردید. بنابراین به کمک یافته‌های این پژوهش می‌توان پایداری جمعیت‌های تفکیکی هر سه گونه را در مقابل برخی پیامدهای تغییرات اقلیمی ارزیابی و همچنین در انتخاب روش بهینه مدیریت جنگل در جهت حفاظت منابع ژنتیکی گونه‌ها استفاده نمود و مدیریت پیشگیری خطر را در جنگل بهبود بخشید.