بررسی اثر تلقیح با میکوریزا و حجم های آبیاری بر عملکرد، اجزای عملکرد و اسانس دو گونه دارویی رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) و زنیان(Trachyspermum ammi L.)

به منظور بررسی اثر تلقیح با میکوریزا و سطوح مختلف آبیاری بر رشد، عملکرد کمی و کیفی رازیانه(Foeniculum vulgare Mill.) و زنیان (Trachyspermum ammi L.) آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تلقیح با میکوریزا در دو سطح (با تلقیح و بدون تلقیح) وحجم های آبیاری در سه سطح (1000، 2000 و 3000 مترمکعب در هکتار) به ترتیب به عنوان فاکتور اول و دوم در نظر گرفته شدند. صفات مورد بررسی شامل اجزای عملکرد (از جمله تعداد شاخه جانبی، تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چترک و وزن هزار دانه)، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و درصد اسانس هر دو گونه بود. نتایج نشان داد که اثر ساده تلقیح با میکوریزا و حجم های آبیاری بر عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه، شاخص برداشت، اجزای عملکرد، درصد اسانس و عملکرد اسانس رازیانه و زنیان معنی دار (01/0≥p) بود. در شرایط تلقیح با میکوریزا عملکرد بیولوژیکی رازیانه و زنیان به ترتیب 03/5 و 3/4 گرم بر متر مربع بود. همچنین همزیستی با قارچ میکوریزا موجب بهبود عملکرد دانه رازیانه و زنیان به ترتیب به میزان 46 و 97 درصد در مقایسه با شاهد شد. در شرایط تلقیح با میکوریزا درصد اسانس رازیانه و زنیان به ترتیب 2/4 و 0/3 درصد بود. بیشترین و کمترین عملکرد دانه رازیانه و زنیان به ترتیب برای حجم آبیاری 3000 مترمکعب در هکتار (به ترتیب با 6/1 و 9/0 گرم بر متر مربع) و 1000 مترمکعب در هکتار (به ترتیب با 4/1و 7/0 گرم بر متر مربع) به دست آمد. بیشترین میزان اسانس رازیانه و زنیان (به ترتیب با 0/4 و 4/3 درصد) در حجم آبیاری 1000 مترمکعب و کمترین میزان آن در حجم آبیاری 3000 مترمکعب در هکتار (به ترتیب با 2/3 و 9/2 درصد) مشاهده شد. اثر متقابل حجم های آبیاری و تلقیح با قارچ میکوریزا بر عملکرد بیولوژیکی، شاخص برداشت و برخی اجزای عملکرد رازیانه (تعداد شاخه جانبی در بوته، تعداد چتر در شاخه جانبی، تعداد چترک در چتر و تعداد دانه در چترک) و زنیان (تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چترک و وزن هزار دانه) معنی دار (05/0≥p) بود. تلقیح با میکوریزا به دلیل تولید انواع هورمون ها و مواد بیولوژیکی محرک رشد گیاه و همچنین بهبود توسعه سیستم ریشه ای باعث فراهمی رطوبت و دسترسی به عناصر غذایی به ویژه فسفر گردید که در نتیجه بهبود خصوصیات رشدی و عملکرد را به دنبال داشت. افزایش حجم آبیاری با بهبود رشد رویشی و سطح فتوسنتز کننده باعث افزایش سرعت فتوسنتز و بهبود سطح برگ شد.