1798-1850 Arası Mısır’da Matbaa: Tarih Alanında Neşir ve Tercüme Faaliyetleri

Müteferrika Matbaası’ndan Mısır’daki Bulak Matbaası’na uzanan yüz yıllık süreç, temel ilgi ve alakaların değiştiği, basılan eserlerin Doğu’dan Batı’ya ya da içeriden dışarıya ve İslami konulardan modern bilimsel/teknik mevzulara kaydığını gösteren bir seyir izlemiştir. İstanbul ve Kahire özelindeki faaliyetler kısmi benzerlikler barındırsa da büyük farklılıklara sahiptirler. Meselenin daha iyi anlaşılması ve anlamlandırılması gayesiyle Osmanlılar’da matbaanın tesisi ve neşriyat sahasındaki temel gelişmeler kısaca ele alınmaktadır. Bu çalışma, Mısır’da kurulan matbaa ve yapılan neşriyatı incelemektedir. Mısır’da matbaanın kurulması, yoğun bir şekilde kitap basılması ve kitapların dağılımını gösteren oldukça farklı bir tablo ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışma, Mısır’daki matbaanın tesisi ve neşriyata başlanması meselesinde ana unsurun teknik-askerî saikler olduğunu ileri sürmektedir. Tarih alanında gerçekleştirilen basım ve tercüme faaliyetlerinin Mısır’daki yönetimin ana eğilimini ortaya koyan niteliklere sahip olduğunu göstermektedir. Seçilen eserlerin dağılımı Kahire’deki siyasi erkin, Kavalalı Mehmet Ali Paşa ve maiyetinin, Batı’yı anlamaya dönük ilgisini vurgulamakta ve çeviri faaliyetlerinin arka planındaki saikleri net bir şekilde ortaya çıkarmaktadır. Dolayısıyla bu makale 1822-1850 çevrilen ve basılan tarih eserlerinin, icra edilen reformların ayrılmaz bir parçası olarak görülmesi gerektiğini belirtmektedir.