Nowożytna idea postępu Jeana A. Condorceta

Wiek XVIII otwiera się na postęp poznawczy (epistemologia), który staje się rdzeniem postępu historycznego. Sprecyzował je bliżej Robert Turgot (1727-1781). Wiele wniósł w pojęcie „postępu” odczyt Turgota pt. Discours sur l´histoire universalle z 1750 r., w którym przedstawił szeroki program badań historycznych, przedmiotem którego jest ludzkość zmierzająca do doskonałości. Program Turgota realizował zaprzyjaźniony z nim Jean Antoine de Condorcet (1743-1794). Wykładnię swojego programu postępu historycznego zawarł w E squisse d´un tableau historique des progrés de l´esprit humain (Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje). Był to rok 1794 i w tym roku Condorcet został uwięziony. J.A. de Condorcet zaproponował świecki mechanizm postępu, który miał się odbywać poprzez rozwój wiedzy i nauki. W swym zarysie rozwoju ludzkości Condorcet podkreślał, że postęp ludzkości następuje dzięki wysiłkom ludzi bez ingerencji czynników boskich. Człowiek bowiem posiada zdolność do doskonalenia się dzięki własnemu rozumowi. Dzieje ludzkości rysują się w jego filozofii jako proces linearny, ciągły, przebiegający po wznoszącej się linii, przy czym opis postępu obejmuje nie tylko czasy minione, ale również przyszłość. W ten sposób Condorcet przedstawił perspektywę dalszego rozwoju ludzkości w kierunku ustroju zgodnego z prawem natury i całkowitej eliminacji cierpień. Właśnie ten pogląd Condorceta będzie przyświecał Augustowi Comte’owi (1798-1857) przy budowaniu „filozofii pierwszej” oraz Claude’owi Adrienowi Helvétiusowi (1715-1771) i Paulowi Henry’emu d´Holbachowi (1723-1789).