Chłop bez oświaty jest prawdziwym kołkiem w płocie

Macierz Polska we Lwowie powstała w 1882 r. z inicjatywy Józefa Ignacego Kraszewskiego i była z jedną z najważniejszych galicyjskich fundacji wydawniczych nastawionych na edukację warstw plebejskich. Współpracował z nią wykształcony na Uniwersytecie Lwowskim i związany z Akademią Umiejętności w Krakowie oraz Uniwersytetem Jagiellońskim historyk i badacz dziejów Polski XVII stulecia, Wiktor Czermak (1863-1913). Spośród kilku opracowań przeznaczonych dla MP najwyższy poziom prezentowała rocznicowa praca o bitwie grunwaldzkiej, w której wybrzmiało przekonanie, iż Grunwald przyczynił się do umocnienia unii polsko-litewskiej i przyniósł w XV w. kolejne wielkie zwycięstwo nad Krzyżakami. Uczony sympatyzując z poglądami krakowskiej szkoły historycznej, potem narodowej demokracji, wysuwał na plan pierwszy dokonania wybitnych wodzów. Sięgał po zróżnicowane sposoby opowiadania o wydarzeniach przeszłości. Długa współpraca z Macierzą była wynikiem przeświadczenia o roli popularyzacji wiedzy w podnoszeniu kultury historycznej społeczeństwa. Przekonaniu wpojonemu przez mistrza K. Liskego uczeń pozostał wierny do końca życia. Jego twórczość potwierdza zarazem wysoką pozycję historii i historyków w społeczeństwie polskim przełomu XIX i XX w.