JAŠA TOMIĆ ‒ POLITIKA I IDEOLOGIJA

Srbi u Habzburškoj monarhiji imali su u Jaši Tomiću jednog od najznačajnijih političkih predstavnika sa kraja 19. i početka 20. veka. Tomićeve političke koncepcije, ideje i delatnost su od esencijalnog značaja za razumevanje srpskog pitanja u Habzburškoj monarhiji. Beskompromisan borac, rečit, oštrog pera i izraza Tomić nije štedeo svoje političke protivnike i suparnike. Od sredine 80. ih godina 19 veka, sve do Ujedinjenja 1918, možemo analizirati stotine njegovih političkih tekstova o položaju Srba u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, južnoj Ugarskoj, na Ugarskom saboru ili o dešavanjima na srpskom crkveno-narodnom saboru kao najvažnijoj instituciji crkveno-školske autonomije. Tomićev odnos prema Crkvi posebno je važan. Beskompromisni antiklerikalac, socijalista po ubeđenju naneo je dosta štete ugledu Karlovačke mitropolije, o čemu su sačuvani mnogobrojni podaci. Njegova srpska politička koncepcija koja je u punoj meri došla do izražaja tokom Balkanskih ratova, gde je svakodnevno izveštavao, davala je novi duh i budila iznova Srbe u Habzburškoj monarhiji. Ujedinjenje Srba iz Habzburške monarhije sa Kraljevinom Srbijom kruna je njegove političke karijere koja je na taj način dobila i simbolički smisao ‒ ispunjenje srpske zavetne misli o kojoj su decenijama sanjali Srbi iz Habzburške monarhije.