İmam Mâtürîdî'de Musibet-İmtihan İlişkisi

Musibet ve imtihan, Kur’ân-ı Kerim’de ve hadis metinlerinde sıkça geçen, içerdiği farklı anlamlar sebebiyle de üzerinde önemle durulan kavramlardandır. Bu iki kavram birbirleriyle yakından ilişkilidir. Bunlara ek olarak belâ kelimesi de musibet ve imtihan kavramlarıyla aynı anlamları kapsamaktadır. Musibet, insanların başına gelen kötü bir durumdur. İmtihan, kulların Allah tarafından çeşitli araçlarla denenmesidir. Belâ ise Allah’ın insanları imtihan etmek için verdiği maddî ve manevî sıkıntılardır. Kur’ân’-ı Kerim’de insanların ilâhî imtihan gereği musibetlerle karşılaşacakları hatırlatılmış, sıkıntılarla örülü dünya hayatının geçici olduğu bildirilmiş ve asıl mutluluk yurdu olan ahiretin öncelenmesi gerektiği öğütlenmiştir. Yüce Allah dünyaya eşref-i mahlûkat olarak gönderdiği insanı çeşitli durumlarla imtihan etmektedir. Bu imtihan bazen hayırla bazen de şerle olmaktadır. Allah kullarına dünyada nimetler verdiği gibi musibetler de vermiştir. Her ikisi de kul için imtihan vesilesidir. Hayatı ve ölümü kimin daha iyi amel edeceğini denemek için yaratan yüce Allah, doğumla başlayıp ölümle sona eren hayat yolculuğunda, insanın malının veya canının zarar görmesi gibi, karşı karşıya geldiği belâ ve musibetleri ilahi imtihanın bir parçası olarak yaratmıştır. Bu musibetler bireysel olabileceği gibi toplumsal da olabilir. Kur’ân-ı Kerim’e bakıldığında iki tür musibet kaynağı görülür. Bunlar ilahî irade kaynaklı gerçekleşebileceği gibi insanın kendi yapıp ettikleri yüzünden de meydana gelebilir. Kur’an’daki konu ile ilgili ayetlerin büyük bir kısmında insanların başlarına gelen belâ ve musibetlerin kendi hataları yüzünden gerçekleştiği ifade edilir. Kur’ân-ı Kerim’de Allah’ın bazı sebeplerden dolayı kullarına musibetler verdiği belirtilir. İnsanın özellikle musibetlerle sınanması, imtihan olgusunun hiç de kolay olmayacağını göstermektedir. Bu çalışma, konu ile ilgili ayetlerin incelenmesine dayanmaktadır. Çalışmada, öncelikle musibet, imtihan ve belâ kavramlarının semantik izahı yapılmıştır. Bu kavramlar hakkında genel bir açıklamadan sonra, ana kaynak olarak kullandığımız İmam Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân adlı eserinde, musibet ve imtihan kelimelerine dair getirdiği izahlara yer verilmiştir. Mâtürîdî, musibet ve imtihan olgusunu uhrevî açıdan değerlendirmektedir. O, başa gelen musibetlerin ceza olmadığını, aksine bunların sevinçle karşılanması gereken birer nimet olduğunu ifade eder. Mâtürîdî’ye göre musibetler her ne kadar insanları olumsuz yönde etkilese de