Aristoteles’in Poetika’sı Bağlamında İslam Dünyasında Tragedya: Yunanca, Süryanice, Arapça Tercüme, Şerh, Telhis Sürecinde Tragedya

Aristoteles’in Poetika adlı eseri 9. yy. sonu ile 10. yy.’ın başlarında Süryaniceye tercüme edilmiştir. Ebû Bişr Mettâ b. Yûnus el-Kunnâî (Yûnânî) (ö.940) tarafından ise Süryaniceden Arapçaya tercüme edilmiştir. Günümüze ulaşan bu tercüme Paris’te Bibliotheque Nationale Arapça yazmalar kısmında 2346 sayısıyla numaralandırılmıştır. Bu Arapça tercümenin yanı sıra Poetika’nın Süryanice-Aramice tercümesinin küçük bir parçası günümüze ulaşa-bilmiştir. Tragedya hakkındaki bu Süryanice fragman, Severus bar Şakko’nun (Yaᶜḳûb bar Şakko) (ö. 1241) “Diyaloglar Kitabı”nda (‘Ktaba da-Dyalogo) yer almaktadır. Makalemizde “Poetika’nın Süryaniceden Arapçaya ilk tercümeleri hakkında bilgi verilerek Severus Bar Şakko’nun Süryanice fragmanında ve Mettâ b. Yûnus’un Poetika tercümesinde tragedyanın nasıl tanımlandığı Aristoteles’in tragedya tanımlaması ile karşılaştırılmalı olarak incele-necektir. Mettâ b. Yûnus (ö.940) ve İbn Rüşd’de (ö. 520/1126) medih sanatı; Fârâbî (ö. 339/950) ve İbn Sînâ’da (ö. 428/1037) ise tragedya olarak anılan söz konusu türün nitel ve nicel analizi yapılacaktır. Tragedyanın nitel analizinde Aristoteles’in Poetika’sında yer verilen tragedyanın altı ögesi; muthos (öykü), ethos (karakter), leksis (sözel ifade), dionoia (düşünce), opsis (sahne düzeni), harmonia (harmoni) ele alınacaktır. Nicel anali-zinde ise “prolog, episodlar, eksodos, koro şarkısı” ögeleri ele alınarak nitel ve nicel ögele-rin Mettâ b. Yûnus, İbn Sînâ ve İbn Rüşd’ün eserlerine nasıl nakl edildiği ve nasıl yorum-landığı incelenecektir. Aristotle’s Poetics was translated into Syriac by the late ninth or early tenth century and, within a few decades, was translated again from Syriac into Arabic by Abū Bišr Mattā ibn Yūnus (d. 940). The Arabic translation survives almost intact in the codex Parisinus Ar. 23463, but only a passage of about thirty lines survives from the Syriac translation (this passage is quoted in Jacob bar Šakko’s Book of Dialogues). This article gives information about the first translations of Poetics from Syriac into Arabic and compares the definition of tragedy in Šakkō’s Syriac fragment and Abū Bišr’s translation of Poetics against Aristotle’s definition of tragedy. It qualitatively and quantitatively analyzes the genre described as the art of madīḥ in Abū Bišr and Ibn Rushd (d. 520/1126) and as tragedy in al-Fārābī (d. 339/950) and Ibn Sīnā (d. 428/1037). In its qualitative analysis of tragedy, it discusses six elements of tragedy in Aristotle’s Poetics: muthos (m