Obraz srebrny” z kościoła kanoników regularnych w Mstowie

Tematem artykułu jest srebrna sukienka nałożona na cudowny obraz Matki Boskiej Mstowskiej w kościele kanoników regularnych w Mstowie (ob. Wancerzowie) koło Częstochowy. Najstarszy przekaz pisany odnoszący się do tego artefaktu, pochodzący z 1704 r., określa go jako „obraz srebrny”. W istocie srebrna aplikacja na cudownym wizerunku zakrywa niemal całą jego powierzchnię (z wyjątkiem twarzy), a sposób uformowania okrywy przypomina wizerunek znajdujący się pod spodem. Sukienkę sporządzono ze srebrnej i częściowo złoconej blachy repusowanej, miejscami rytowanej. Elementy figuralne w górnej części są niemal pełnoplastyczne i wykonane w technice odlewu. Jest to interesujące i cenne dzieło sztuki złotniczej, wpisujące się w tradycję zdobienia cudownych wizerunków metalowymi aplikacjami. Należy do bardzo licznie występujących na terenie Rzeczypospolitej sukienek nakładanych na obrazy sakralne. Prezentuje jednak mniej typową odmianę. Zakrywa niemal w całości rycinę z wyobrażeniem Bogarodzicy. Ma przy tym rozmiary (48×38 cm) wykraczające poza niewielkie rozmiary samego obrazu (25×30 cm). Ta srebrna blacha – aplikacja z plastycznym przedstawieniem postaci przejęła w praktyce rolę oryginału. Stała się bowiem jego wizualnym przetworzeniem i niejako „nowym obrazem”. W tej właśnie postaci widoczna jest do dziś dla wiernych. Interesująca jest także zależność przedstawień na sukience z odbitką graficzną popularyzującą cudowny wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Okoliczności fundacji i dokładna data powstania dzieła pozostają nieznane. Na podstawie przedstawionej powyżej analizy możemy jednak zakładać, że sukienkę wykonano w ostatnim dziesięcioleciu XVII w. lub na początku następnego stulecia, zapewne przed rokiem 1704. Dzieło zwraca uwagę oryginalnie zaprojektowaną kompozycją i „kompilowaną” dekoracją ornamentalną, a także dobrym poziomem wykonania. Wśród użytych ornamentów znajdują się motywy akantowe oraz małżowinowe, przypominające miejscami formy schweifwerkowe. Choć pod względem stylowym pozostaje dość zapóźniona, mstowska sukienka jest jednak bardzo cennym dziełem rzemiosła artystycznego – tworem anonimowego, zapewne częstochowskiego warsztatu, dowodzącym jego technicznych i artystycznych możliwości. Ważnym zespołem, integralnie związanym z omawianym zabytkiem są XVII-wieczne elementy biżuterii zdobiące srebrną blachę sukienki.