Investigating the Rumi Research Process in Afghanistan

Mevlâna Celâleddîn Muhammad Belhî'ye ve eserlerine olan sevgi Afgan halkının dokusuna işlemiştir. Bu toprakların insanlarının inanışlarına, dini itikatlarına ve günlük yaşamına kök salan manevi bir aşktır. Bu çalışmanın amacı, Afgan halkının Rumî hakkındaki düşüncelerinin kökenlerini keşfetmek, incelemek ve bu toprakların yazarları ve araştırmacıları tarafından kitap, makale, çeviri, lisans, yüksek lisans ve doktora tezlerini düzenli şekilde eserlerin türlerine ve tarihlerine göre tespit etmektir. Sonuçlar, Mevlâna araştırmalarının Afganistan’da 1300hş.'den önce biyografi ve Mesnevî şerhleriyle sınırlı olduğunu göstermektedir. Ancak Profesör Halilullah Halili tarafından araştırmaların başlatılması ve 1325hş.’de Neynâme kitabının yayınlanmasıyla diğer Afgan bilim adamlarının modern bir şekilde araştırma yapmalarının ve kitap ve makaleler yazmalarının yolu açıldı. Bu araştırmalar betimsel, betimsel-analitik, tarihsel, karşılaştırmalı ve uygulamalı yaklaşımlarla yapılmıştır. Mevlâna ile ilgili konularda yayınlanan eserlerin %27,08'i biyografi, %27,78'i Mesnevi ile ilgili konuları ve %45,14'ü genel ve yeni konuları ele almıştır. Bu araştırmada kullanılan kaynakların %10,7'u yerli kaynaklar, %69,86'sı İran kaynakları, %1,97'sı Türk kaynakları, %0,85'u Hint kaynakları, %2,25'i Avrupa kaynakları, %2,82'si Mevlâna’nın eserleri olup, küçük bir yüzdesi Tacik ve Amerikan kaynaklarına aittir. Bu, Afgan araştırmacılarının; coğrafi yakınlık, kültürel, dini, tarihi ve en önemlisi Afgan araştırmacılarının tercümeye ve bu tür güçlükleri gereksiz kılan dilsel ortaklıkları nedeniyle İranlı Mevlâna araştırmacılarından ve çevirilerinden etkilendiğini ortaya koymaktadır عشق به مولانا جلال الدین محمد بلخی و آثار او در تار و پود مردم افغانستان تنیده شده است. عشقی روحانی که ریشه‌ در باورها، اعتقادات مذهبی و زندگی روزمره‌ی مردمان این سرزمین دارد. هدف تحقیق حاضر کشف و بررسی ریشه‌های عقیدتی مردم افغانستان در مورد مولانا و ثبت آثار به چاپ رسیده‌ از جانب نویسندگان و پژوهشگران این سرزمین در قالب کتاب‌، مقاله، ترجمه و پایان نامه‌های دوره‌ی کارشناسی،کارشناسی ارشد و رساله‌های مقطع دکترا به شیوه‌ای نظام‌مند، با در نظرگیری نوعیت آثار و سیر زمانی آن‌هاست. نتایج حاکی از آن است که مولاناپژوهی در افغانستان پیش از سال 1300 خورشیدی منحصر به زندگینامه نویسی، شرح و تفسیر مثنوی معنوی بوده است. اما با آغاز تحقیقات از جانب استاد خلیل الله خلیلی و چاپ کتاب (نی نامه ) در سال 1325 ه‍ . ش راه برای تحقیق و تألیف کتاب و مقاله به شکل مدرن برای سایر مولاناپژوهان افغان باز شد. این پژوهش‌ها با رویکردهای توصیفی،