KAŞGARLI’DA /NY/ SESİ

11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut, Türk dünyasını dolaşarak derlediği Türklüğe ait her türlü varlığı Dîwânu Lugâti’t-Türk’te kayıt altına almıştır. Dîwânu Lugâti’t-Türk, Türk lehçe araştırmaları biliminin ilk eseridir; sadece 11. yüzyılın ölçünlü dilinin değil, ağızları ile birlikte bütün Türk lehçelerinin de eseridir. Kaşgarlı, bu yüzyılda bütün Türk lehçelerini, birbirlerine göre değişen ses, şekil, söz varlığı ile birlikte hedef kitlesi Araplara tanıtmakta, anlatmaktadır. Bunu yapabilmek için modern ağız araştırmalarının temelinde olan “işitme, görme” gibi ölçütleri bizzat uygulamış; saha araştırmaları neticesinde elde ettiği Türklük bilimi malzemelerini Dîwânu Lugâti’t-Türk adı altında bir araya getirmiştir. Bu gerçeklerden hareketle Dîwânu Lugâti’t-Türk’te Kaşgarlı’nın verdiği her bilginin, Türkçe sözcükleri yazarken kullandığı her imlânın değerinin sanılandan fazla olduğunu belirtmek, yanlış olmayacaktır. Kaşgarlı Mahmut, Dîwân’da 11. yüzyıl öncesinde /ny/ sesi ile yazılan bazı sözcüklerin yazımında özel bir imlâ tercih etmiştir. Söz konusu sözcükleri, Arap harfleri ile yazarken tek dişin üzerinde nun’un, altında ise ye’nin noktalarını kullanmıştır: örneğinde olduğu gibi. Araştırmacılar tarafından Dîwân okumalarında bu imlâ ile yazılan sözcükler, ayrı ayrı iki sözcük olarak okunmuştur. Oysa Dîwân’ın genelindeki Kaşgarlı’nın tavrı ve söz konusu sözcükler üzerine yaptığı açıklamalar, tek dişin üzerinde nun’un, altında ye’nin noktaları ile yazımın, /ny/’li okunmasını gerektirmektedir. Unutulmamalıdır ki Dîwânu Lugâti’t-Türk, saha araştırmaları neticesinde oluşturulmuş bir eserdir; Kaşgarlı gibi bir dilbilimcinin, kendisinden hemen önceki dönemlerde var olan /ny/ sesi ile karşılaşması ve eserinde göstermesi bu gerçeğin sonucudur. 11.yüzyıl öncesi Türkçe metinlerde var olan /ny/ sesi, bu yüzyılda da varlığını devam ettirmektedir ve Kaşgarlı tarafından da Dîwânu Lugâti’t-Türk’te gösterilmiştir. In the 11th century, Kashgarli Mahmut traveled around the Turkic world and recorded all kinds of assets belonging to Turks in Dîwânu Lugâti't-Türk. Dîwânu Lugâti't-Türk is the first work of Turkic dialect research science; it is the work of not only the standard language of the 11th century, but also of all Turkic dialects together with their subdialects. In this century, Kashgarli introduced and explained all the Turkic dialects in this century to the target audience of Arabs, together with their changing voices, forms and vocabulary. In order to do this, he personally