ÂŞIK ŞENLİK'İN ŞİİR DÜNYASI

XIX. yüzyıl başlarından itibaren siyasi ve millî çarpışmalara sahne olmuş Kuzey Doğu Anadolu ve Batı Kafkasya’nın bir bölümünü kapsayan bölge, Osmanlı sınırları içerisinde büyük bir âşık mektebini oluşturmaktaydı. 93 harbinden sonra büyük güçler arasında siyasi sınırlar yeniden belirlenirken bu savaştan yenilgiyle çıkan Osmanlı Devleti, bölgeyi Ruslara bırakmak zorunda kaldı. Ruslar bundan sonra millî denge kurmak ve Ruslaşma, Hristiyanlaşma amacıyla bölgeye Hahol, Duhabor, Malokan icmalarını; Alman, Eston, Yunan, Ermeni, Yezidi, Asuri gibi gayrimüslim unsurları yerleştirmeye başladı. Yerli Müslüman-Türk nüfus ise Osmanlı Devleti'nin iç kesimlerine göçe zorlanmaktaydı. İşgale kadar bölgeye Azerbaycan Türkçesi hâkim idi. Anlaşma dili olarak bu dil kullanılmakta, bütün sanatsal faaliyetler bu dilde icra olunmaktaydı. İşgalden sonra 40 yıl boyunca ağır hayat şartlarıyla yaşayan Müslüman-Türk nüfusun yalnız canları ve malları değil, sosyo-kültürel hakları da tehlike altına girdi. Bölgede resmî olarak bütün kültürel faaliyetler yasaklanmış, düğünlerde bile şenlik ve müziğe izin verilmemekteydi. Bölge Rusya'nın siyasi sınırları içerisindeydi ve resmî devlet dili Rusçaydı. Türkler, devlet idaresinde dertlerini tercüman yardımıyla anlatmaktaydılar. Bu yıllarda yurt dışından bölgeye Kuran-ı Kerim hariç bütün dillerde edebiyatın girmesi yasaklanmıştı. Bütün bunlara bakmayarak bölgede sözlü edebiyat durmadan gelişmekte, birçok folklor ürünü, ağıt, türkü yayılmaktaydı. Âşıklar bütün yasaklara rağmen sanat üretmekte ve icra etmekteydi. Başlangıcını Hasta Hasan'dan alan Kuzey Doğu Anadolu âşıklık geleneği daha o dönemde bütünlüğünü kaybetmemişti, aynı siyasi idareye tabiydi. 40 yıllık işgal günlerinde bölge içerisinde gidiş-geliş yasağı olmadığı için gelenek yaşamakta ve gelişmekteydi. Kuzey Doğu Anadolu âşıklık geleneği kendi içinde birçok ünlü âşık yetiştirmiştir. Bunlardan biri, belki de birincisi Çıldırlı Âşık Şenlik'tir. XIX. yüzyıl sonu XX. yüzyıl başlarında yaşamış, bütün verimli hayatını Rus işgali yıllarında geçirmiş Âşık Şenlik'in dili Azerbaycan Türkçesiydi. Kendine özgü dil ve üslup sahibi olmuş Âşık Şenlik zaman zaman şiirlerinde bölgede benimsenmiş Rus sözleri ve ifadeleri de kullanmıştır. Bu bildiride Âşık Şenlik'in dönemi, muhiti ve hayatı hakkında bilgi verilecek ve onun sanatının dil ve üslup özellikleri ele alınacaktır.