Topografik Özellikleri Kullanarak Arazi Morfolojisi Analizi: Uşak Ulubey Kanyonu Örneği

Yeryüzü şekilleri, geçmişte fizyografik ve morfometrik haritalar el yöntemleri ile çizilerek konumsal teknolojilerin gelişmesiyle arazi formlarının otomatik üretilmesi, veri tabanlarında depolanması kolaylaşarak, jeomorfoloji, toprak, ekoloji, peyzaj mimarlığı gibi fiziki planlarla ilgilenen pek çok bilim dalı tarafından daha etkin kullanılmaya başlamıştır. Bu çalışmada Ulubey Kanyonlarının arazi formlarını Coğrafi Bilgi Sistemleri aracılığıyla Topografik Pozisyon İndeksi (TPI) ile morfolojik analizler yaparak sınıflandırmak amaçlanmıştır. Uşak Ulubey Kanyonu, Amerika Birleşik Devletleri‘nin Arizona eyaletinde bulunan Büyük Kanyon’dan (Grand Canyon) sonra dünyanın en büyük ikinci kanyonu unvanına sahiptir. Uşak‘ın Ulubey ilçesinde yer alan kanyon, Ulubey ve Banaz çayları boyunca devam eden bir ana kanyon ve buna bağlanan onlarca büyük yan kanyonlardan oluşmaktadır. Morfolojik sınıflandırmaların oluşturulmasında 30 m çözünürlükte ASTER Sayısal Yükseklik Modeli (SYM) kullanılmıştır. Arazi morfolojisinin oluşturulmasında SYM verilerinden üretilen eğim, eğrisellik, yükseklik farkı, topografik açıklık vb. morfolojik parametreler kullanılmaktadır. TPI hesaplanmasında kullanılan Jennes algoritması, en küçük kareleri kullanarak belirlenen pencere boyutuna ikinci dereceden bir polinom yerleştirerek çok ölçekli bir yaklaşım kullanmaktadır. Araştırmada farklı ölçekteki SYM verileri için 300 m ve 2000 m pencere genişliği kullanılarak sonuçlar karşılaştırılmıştır. Oluşturulan morfolojk sınıflar kanyonlar, sığ vadiler, yaylalar, tabanlı vadiler, ovalar, açık yamaçlar, dik yamaçlar, vadilerde tepeler, orta eğimli sırtlar veya ovalardaki küçük tepeler, zirveler olmak üzere 10 sınıfta toplanmaktadır. Bu çalışmadan elde edilen bilgiler, farklı özelliklere sahip arazi değişkenleri (toprak, bitki örtüsü, yükseklik vb.) için doğal sınırlar olarak kabul edilen yüzey morfolojisinin sınıflandırılması özellikle arazi bozulması ve jeomorfolojide belirlenmesinde faydalı olacaktır. Earth shapes, physiographic and morphometric maps have been drawn by hand in the past. With the development of spatial technologies, automatic production of landforms and storage in databases has become easier and has been used more effectively by many disciplines interested in physical plans such as geomorphology, soil, ecology and landscape planning. This study aims to classify the landforms of Ulubey Canyons by morphological analysis with Topographic Positions Index (TPI) using Geographical Information