Réttur fatlaðs fólks til samráðs: Þróun námsefnis í þroskaþjálfafræði

Rannsóknin sem hér er gerð grein fyrir snýr að rétti fatlaðs fólks til samráðs um málefni sem varða hagsmuni þess samkvæmt samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks (Stjórnarráð Íslands, e.d.). Í ljósi áherslu nefndar samningsins, sem hefur eftirlit með innleiðingu hans, á mikilvægi þess að túlka réttinn til samráðs vítt var ákveðið að beina sjónum að þróun námsefnis í námskeiði á fyrsta ári í BA-námi í þroskaþjálfafræðum við Háskóla Íslands. Þroskaþjálfar sem starfsstétt vinna að því að raungera rétt fatlaðs fólks til fullrar samfélagsþátttöku og því er ljóst að fatlað fólk á mikilla hagsmuna að gæta í menntun þroskaþjálfa. Miklu skiptir því að hlustað sé eftir reynslu þess og mati á eigin hagsmunum og þörfum við þróun námsefnis. Við gerð rannsóknarinnar var sérstaklega horft til samráðs við fólk með þroskahömlun sem oft reiðir sig mikið á þjónustu þroskaþjálfa og rannsóknir hafa jafnframt sýnt að hafi oft takmarkaða möguleika til að koma sjónarhorni sínu og reynslu á framfæri við ákvörðunartöku og stefnumótun. Rannsóknin, sem fram fór á árunum 2022 og 2023, var eigindleg og byggði á gögnum sem aflað var með rýnihópaviðtölum við fatlað fólk, viðtölum við þátttakendur í rýnihópunum og greiningu á námsefni námskeiðs í þroskaþjálfafræði. Niðurstöður gáfu til kynna mikilvægi samráðs við þróun námsefnis og gildi þekkingar og reynslu fatlaðs fólks við mat á hvaða þætti mikilvægt er að leggja áherslu á í námi þroskaþjálfa. Viðmælendur bentu á fjórar nýjar áherslur sem tengjast sjálfstæði fatlaðs fólks og stuðningi við að stýra eigin lífi, sem talið var mikilvægt að bæta við námsefni námskeiðsins. Niðurstöður undirstrikuðu jafnframt mikilvægi samráðs til að styðja við valdeflingu fatlaðs fólks en þátttakendur upplifðu, með þátttöku sinni í rannsókninni, ákveðna tilfærslu á valdahlutföllum sem sérfræðingar í eigin málefnum.