1909 Yılı İngiliz Askeri Ataşe Raporlarında Osmanlı İmparatorluğu ve Türk Ordusu

Osmanlı tarihi açısından askeri ataşe raporları, dönemin askeri ve siyasi tarihine farklı bir perspektiften ışık tutması açısından birinci el tarihi kaynaklar arasındadır. Bu makalede Türkçe literatürde ilk defa yayınlanan 1909 tarihli İngiliz askeri ataşe raporları üzerinden Osmanlı İmparatorluğu ve Türk ordusunun vaziyeti ele alınmaktadır. 1909 yılı ataşe raporlarına damgasını vuran en önemli olaylar arasında, 31 Mart Vakası, Hareket Ordusu’nun İstanbul kuşatması, 27 Nisan 1909’da II. Abdülhamid’in tahtan indirilmesi ve yerine V. Mehmet Reşad’ın geçmesi, gayrimüslimlerin zorunlu askerî hizmete alınması, orduda tasfiye ve yer değiştirmeler ile askeri mektep mezunu olmayan ‘alaylı’ subayların yerini ‘mektepli’ subayların almaya başlaması gibi olaylar yer almaktadır. 1909 senesine ait İngiliz askeri ataşe raporları, 31 Mart vakası, Hareket Ordusu’nun İstanbul kuşatması ve gayrimüslimlerin zorunlu askerlik hizmeti karşısındaki tutumları gibi müstakil ve uzun meseleler haricinde, bu çalışmada tümüyle ele alınmaktadır. 27 Nisan sonrası Mahmud Şevket Paşa ile İttihat ve Terakki Komitesi üyeleri arasındaki iktidar çekişmesinden, Türk ordusunun 1909’da yeniden teşkilatlanma sürecine değin Osmanlı İmparatorluğu’nun yedi ordu bölgesinde vuku bulan olaylar, bu ataşe raporlarında ayrıntısıyla ortaya konulmaktadır. ‘İlk Meşrutiyet Padişahı’ Mehmed Reşad’ın Hatt-ı Hümayun’u ve 1909’da Osmanlı İmparatorluğu Bulgaristan’ın bağımsızlığını tanıdıktan sonra 57 Bulgar subayının meşrutiyetin yıl dönümü vesilesiyle İstanbul’u ziyaret etmeleri gibi olayların da yer aldığı bu raporlar 1909 yılına İngiliz perspektifinden ışık tutması açısından önem arz etmektedir.