Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 próba całościowego ujęcia
Gespeichert in:
| 1. Verfasser: | |
|---|---|
| Format: | Buch |
| Sprache: | Polish |
| Veröffentlicht: |
Działdowo
Muzeum Pogranicza
2021
Olsztyn Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego 2021 |
| Schlagworte: | |
| Online-Zugang: | Inhaltsverzeichnis Inhaltsverzeichnis Inhaltsverzeichnis Register // Personenregister Literaturverzeichnis |
| Tags: |
Tag hinzufügen
Keine Tags, Fügen Sie den ersten Tag hinzu!
|
MARC
| LEADER | 00000nam a2200000 c 4500 | ||
|---|---|---|---|
| 001 | BV047263433 | ||
| 003 | DE-604 | ||
| 005 | 20220502 | ||
| 007 | t | ||
| 008 | 210430s2021 a||| |||| 00||| pol d | ||
| 020 | |a 9788395842337 |9 978-83-958423-3-7 | ||
| 020 | |a 9788395453632 |9 978-83-954536-3-2 | ||
| 035 | |a (OCoLC)1250465277 | ||
| 035 | |a (DE-599)HEB476993628 | ||
| 040 | |a DE-604 |b ger |e rda | ||
| 041 | 0 | |a pol | |
| 049 | |a DE-12 | ||
| 084 | |a OST |q DE-12 |2 fid | ||
| 084 | |a HIST |q DE-12 |2 fid | ||
| 100 | 1 | |a Wiśniewski, Radosław |d 1981- |e Verfasser |0 (DE-588)1232536636 |4 aut | |
| 245 | 1 | 0 | |a Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 |b próba całościowego ujęcia |c Radosław Wiśniewski |
| 264 | 1 | |a Działdowo |b Muzeum Pogranicza |c 2021 | |
| 264 | 1 | |a Olsztyn |b Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego |c 2021 | |
| 300 | |a 352 Seiten |b Illustrationen | ||
| 336 | |b txt |2 rdacontent | ||
| 337 | |b n |2 rdamedia | ||
| 338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
| 500 | |a Literaturverzeichnis Seite 325-343 | ||
| 648 | 7 | |a Geschichte 1939-1945 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 650 | 0 | 7 | |a Kriegsgefangenenlager |0 (DE-588)4033130-1 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Zweiter Weltkrieg |0 (DE-588)4079167-1 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Arbeitslager |0 (DE-588)4002716-8 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 650 | 0 | 7 | |a Konzentrationslager |0 (DE-588)4032352-3 |2 gnd |9 rswk-swf |
| 651 | 7 | |a Działdowo |0 (DE-588)4118711-8 |2 gnd |9 rswk-swf | |
| 689 | 0 | 0 | |a Działdowo |0 (DE-588)4118711-8 |D g |
| 689 | 0 | 1 | |a Konzentrationslager |0 (DE-588)4032352-3 |D s |
| 689 | 0 | 2 | |a Kriegsgefangenenlager |0 (DE-588)4033130-1 |D s |
| 689 | 0 | 3 | |a Arbeitslager |0 (DE-588)4002716-8 |D s |
| 689 | 0 | 4 | |a Zweiter Weltkrieg |0 (DE-588)4079167-1 |D s |
| 689 | 0 | 5 | |a Geschichte 1939-1945 |A z |
| 689 | 0 | |5 DE-604 | |
| 856 | 4 | 2 | |m V:DE-603;B:DE-Mb50 |q application/pdf |u http://scans.hebis.de/HEBCGI/show.pl?47699362_toc.pdf |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m HEBIS Datenaustausch |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Inhaltsverzeichnis |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Register // Personenregister |
| 856 | 4 | 2 | |m Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment |q application/pdf |u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |3 Literaturverzeichnis |
| 940 | 1 | |n oe | |
| 940 | 1 | |n DHB | |
| 940 | 1 | |q BSB_NED_20220502 | |
| 940 | 1 | |q DHB_BSB_FID | |
| 999 | |a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032667248 | ||
| 942 | 1 | 1 | |c 355.009 |e 22/bsb |f 09044 |g 43 |
| 942 | 1 | 1 | |c 355.009 |e 22/bsb |f 09044 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 355.009 |e 22/bsb |f 09043 |g 438 |
| 942 | 1 | 1 | |c 355.009 |e 22/bsb |f 09043 |g 43 |
Datensatz im Suchindex
| _version_ | 1804182414585495552 |
|---|---|
| adam_text | Radosław Wiśniewski
WIEIOHINKCYINY
A NIEMIECKI OBOZ
SOIDAU
1939-1945
PRÓBA CAŁOŚCIOWEGO UJĘCIA
DZIAŁDOWO 2021
Spis treści
Przedmowa
Wstęp
Rozdział I - Działdowo w kleszczach okupanta
1 1 Atmosfera stosunków polsko-niemieckich na Działdowszczyźnie przed wybuchem
II wojny światowej
1 2 Zajęcie Działdowa przez wojska III Rzeszy
1 3 Pierwsze akty ludobójstwa na ziemi działdowskiej
131 Działalność Einsatzgruppen
132 Etniczni ochotnicy z Selbstschutzu
1 4 „Dom pod Czarną Chorągwią
1 5 Uruchomienie zbrodniczej machiny Intelligenzaktion w Działdowie
Rozdział II - Niemieckie reorganizacje obozu
2 1 Kriegsgefangenendurchgangslager, czyli Obóz Przejściowy dla Jeńców Wojennych
2 2 Obóz Przejściowy w Działdowie (Durchgangslager)
2 3 Czy Durchgangslager Soldau posiadał obozy satelickie?
231 Iłowski „lazaret
232 Obóz pracy w Mławce
233 Obóz dla jeńców wojennych w Nosarzewie Borowym
234 Malinowo Czwarta filia obozu Soldau?
2 4 Komendantura Hansa Krausego
2 5 Aktion T4 na Działdowszczyźnie
Rozdział III - Epidemia tyfusu i jej konsekwencje 1
3 1 Ogólne warunki w obozie przed wybuchem epidemii
311 Przemoc fizyczna stosowana wobec więźniów
312 Racje żywnościowe
313 Warunki sanitarno higieniczne Brud w latrynach i celach
3 2 Wybuch epidemii
321 Reperkusje wobec zarządu Proces Krausego i Holdacka
322 Kolejni komendanci
3 3 Kiedy powsta Arbeitserziehungslager Soldau?
Rozdział IV - Ostatni okres funkcjonowania obozu 174
4 1 Warunki w obozie po zakończeniu kwarantanny 174
4 2 Koniec marzeń o Tysiącletniej Rzeszy Nowe przeznaczenie więźniów AELSoldau 179
421 Orneta 182
422 Szymany 183
423 Lotnisko między Gierdawami a Królewcem 184
424 Orzysz i Pisz 187
425 Berlin 188
4 3 Aktion 1005 na Dziatdowszczyźnie 189
4 4 „Marsz śmierci 197
4 5 Armia Czerwona w Działdowie 203
4 6 Nowe porządki Obóz Nakazowo-Rozdzielczy NKWD w Działdowie 207
4 7 Ekshumacje i szacunki 214
Rozdział V - Wielofunkcyjny charakter obozu 229
5 1 Soldau pośród innych obozów założonych przez III Rzeszę na polskich
ziemiach okupowanych 229
5 2 Wielofunkcyjność obozu Soldau Perspektywa subiektywistyczna 233
521 Więźniowie polityczni 235
522 Duchowieństwo 239
523 Żydzi 268
524 Ludzie chorzy umysłowo 272
525 Osoby starsze i chore 275
526 Dzieci 277
5 3 Inne funkcje obozu Soldau 278
Rozdział VI - Obóz Soldau i upadek pewnych mitów 282
6 1 Złudzenia optymizmu historiozoficznego 282
6 2 Iluzja melioryzmu 288
6 3 Ludzka wyobraźnia wobec codziennych wydarzeń II wojny światowej 292
„Wiersz z piekła 297
Zakończenie 301
Indeks osób 304
Bibliografia 325
Aneks 344
Spis treści Przedmowa.................................................................................................... 7 Wstęp............................................................................................................ 9 Rozdział I - Działdowo w kleszczach okupanta................................................. 15 1.1. Atmosfera stosunków polsko-niemieckich na Działdowszczyźnie przed wybuchem II wojny światowej........................................................................................ 15 1.2. Zajęcie Działdowa przez wojska III Rzeszy...........................................................25 1.3. Pierwsze akty ludobójstwa na ziemi działdowskiej............................................... 31 1.3.1. Działalność Einsatzgruppen...................................................................32 1.3.2. Etniczni ochotnicy z Selbstschutzu...........................................................35 1.4. „Dom pod Czarną Chorągwią ......................................................................... 44 1.5. Uruchomienie zbrodniczej machiny. Intelligenzaktion w Działdowie........................ 55 Rozdział II - Niemieckie reorganizacje obozu....................................................04 2.1. Kriegsgefangenendurchgangslager, czyli Obóz Przejściowy dla Jeńców Wojennych...... 64 2.2. Obóz Przejściowy w Działdowie (Durchgangslager)............................................... 71 2.3. Czy Durchgangslager Soldau posiadał obozy satelickie?.......................................... 90 2.3.1. Iłowski
„lazaret ................................................................................. 98 2.3.2. Obóz pracy w Mławce......................................................................... 106 2.3.3. Obóz dla jeńców wojennych w NosarzewieBorowym.................................... 107 2.3.4. Malinowo. Czwarta filia obozu Soldau?.................................................... 107 2.4. Komendantura Hansa Krausego..................................................................... 111 2.5. Aktion Т4 na Działdowszczyźnie...................................................................... 118 Rozdział III - Epidemia tyfusu i jej konsekwencje 125 3.1. Ogólne warunki w obozie przed wybuchem epidemii.......................................... 125 3.1.1. Przemoc fizyczna stosowana wobec więźniów............................................ 128 3.1.2. Racje żywnościowe............................................................................ 130 3.1.3. Warunki sanitarno-higieniczne. Brud w latrynach i celach.............................. 132 3.2. Wybuch epidemii........................................................... 135 3.2.1. Reperkusje wobec zarządu. Proces Krausego i Holdacka............................. 1З8 3.2.2. Kolejni komendanci............................................................................158 3.3. Kiedy powstał Arbeitserziehungslager Soldau?................................................... ш
Rozdział IV - Ostatni okres funkcjonowania obozu........................................... 174 4.1. Warunki w obozie po zakończeniu kwarantanny.................................................... 174 4.2. Koniec marzeń o Tysiącletniej Rzeszy. Nowe przeznaczenie więźniów AEL Soldau........ 179 4.2.1. Orneta................................................................................................ 182 4.2.2. Szymany.............................................................................................. 183 4.2.3. Lotnisko między Gierdawami a Królewcem.................................................. 184 4.2.4. Orzysz i Pisz.......................................................................................... 187 4.2.5. Berlin................................................................................................. 188 4.3. Aktion 1005 na Działdowszczyźnie...................................................................... 189 4.4. „Marsz śmierci ................................................................................................................ 197 4.5. Armia Czerwona w Działdowie........................................................................... 203 4.6. Nowe porządki. Obóz Nakazowo-Rozdzielczy NKWD w Działdowie............................ 207 4.7. Ekshumacje i szacunki..................................................................................... 214 Rozdział V - Wielofunkcyjny charakter obozu.................................................. 229 5.1. Soldau pośród innych obozów założonych przez III Rzeszę na polskich
ziemiach okupowanych.................................................................................... 229 5.2. Wielofunkcyjność obozu Soldau. Perspektywa subiektywistyczna............................. 233 5.2.1. Więźniowie polityczni............................................................................. 235 5.2.2. Duchowieństwo.................................................................................... 239 5.2.3. Żydzi................................................................................................... 268 5.2.4. Ludzie chorzy umysłowo.......................................................................... 272 5.2.5. Osoby starsze i chore............................................................................... 275 5.2.6. Dzieci.................................................................................................. 277 5.3. Inne funkcje obozu Soldau........................................................ 278 Rozdział VI - Obóz Soldau i upadek pewnych mitów............................................ 282 6.1. Złudzenia optymizmu historiozoficznego.............................................................. 282 6.2. Iluzja melioryzmu............................................................................................ 288 6.3. Ludzka wyobraźnia wobec codziennych wydarzeń II wojny światowej......................... 292 „Wiersz z piekła ............................................................................................................... 297
Zakończenie........................................................................................................ 301 Indeks osób.................................................................................................. 304 Bibliografia 325 Aneks........................................................................................................... 344 6
INDEKS OSÓB A Abramowicz Zofia 130, 131, 132, 278 Adamczewski Leszek 183,187 Albath Walter 34,141,147 Alighieri Dante 288 Alvensleben Ludolf von 35, 36, 37 Amann Max 54 Ambroziak Adam 277 Ambroziak Jadwiga 277 Angermann Kurt (ostatni, siódmy komendant obozu Soldau) 160,161,162,197 Anders Władysław 27 Arendt Hannah 287 Artwińska Anna 284 Arystoteles ze Stagiry 189 Ast Wilhelm 22, 23, 24, 247 Atliński Józef 271 Aureliusz Augustyn św. 291 В Balicki Józef Leonard 40, 68, 70, 71 Bałdyga Stanisław 76 Banasiński Edmund 47 Bandel Przemysław 26, 123, 124, 240, 268 Baran Bogdan 286 Barann Franz (bądź Baran, czwarty komendant obozu Soldau) 158,159,160, 162,163 Barski Jan 99 Bartczak Marian 199,238,239 Bartnik (Niemiec, szewc z Działdowa) 159 Batwia Stanisław 122,123 Bednarczyk Rafał 249, 251, 253 Beker (strażnik w obozie Soldau) 91 Benesz Edward 17 304
Indeks osób Bender Horst 150 Benz Wolfgang 87, 139, 195, 272,285 Berent Wacław 282 Betlejewska Jadwiga 161, 198, 202, 254, 255 Bethmann Hollweg Theobald von 21 Beutel Lothar 33 Biały Władysław 84 Bielicki Tadeusz 31 Bigoszewska Wanda 92, 134, 179, 249, 271, 292 Bismarck Otto von 22 Biobel Paul 191, 192, 193 Błażejewska Helena 59, 60 Bocian (pseudonim strażnika w obozie Soldau) 91 Bocianowska (więźniarka obozu Soldau) 92 Boczkowski Franz 43 Borkowski Jan 199 Borkowski Kacper 241 Böhler Jochen 33, 35, 81, 193 Brandt (oficer niemiecki) 113 Brasse Wilhelm 296 Brochocki Jan 97, 289 Brochowicz Julia Helena 135, 179 Brodowska Stefania 130 Brzeziński Daniel 242, 244, 249, 256 Brzozowski Władysław 171 Buczyńska Rafaela 247, 248 Bugaj Mieczysław 261 Bugaj Stanisław 276 Bullock Alan 20,60 Bujalska Jadwiga 235 Burawski Franciszek 84 Burdyński Jan 126 Birike Knot 79 Byczkowska Helena 211, 212 Bystrzycki Piotr 13, 17, 18,19, 20, 21 305
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia c Caban Stefan 244,246 Canaris Wilhelm Franz 239 Cegiełka Franciszek 253 Centek Jarosław 14, 27, 30, 203, 204, 205 Ceran Tomasz Sylwiusz 35,41,190,191 Chabowski Wincenty 260 Chełchowski Stanisław 10 Chilkiewicz Aleksy 66 Chinciński Tomasz 62 Chruściel Antoni 71 Chrzanowski Stanisław 30 Ciesielski Roman 219 Cieszkowski August (senior) 283 Cieszkowski August (junior) 283 Cieślak Tadeusz 149,154 Ciwcew (naczelnik obozu NKWD w Działdowie) 207 Condorcet Antoine Nicolas 283, 284, 287 Coulondre Robert 25 Crispi Franciszek 22 Cybulski Stanisław 258 Cytry (strażnik w obozie Soldau) 115 Czarnecka Anna 110 Czarnik Andrzej 20,54 D Damzog Ernst 33,141 Danowska Anna 238, 251 Darwin Karol 123 Dejewski Marian 51 Deschner Gunther 145 Dieckert Kurt 183, 186, 187 Distel Barbara 87,139, 195, 272, 285 Dmochowski Piotr 244 Dobrowolska Maria 22 Dostojewski Fiodor 291 306
Indeks osób Dworak Fritz 46 Drygałowa Waleria 37 Dudzikowski Wiktor 81 Dycz Wiktor 38 Dygnąć z Iłowa (komendant obozu w Mławce) 106 Dymek Józef 74 D’Alquen Gunter 54 E Ebert Friedrich 18 Ebrecht Georg 151,154 Eichmann Adolf 42, 287, 295 Elzenberg Henryk 286 Evert Tadeusz 20 Exner Kurt (pierwszy komendant obozu Soldau) 111, 162 F Falęta Marianna 131,132 Feldman Józef 22 Filipecka Joanna 92 Fink Oskar Juliusz 40 Fischer Hans 33 Flak Władysław 128 Frank Hans 41, 232 Fredro Aleksander 70 Frick Wilhelm 30, 39 Fuks Józef 97 G Gabčik Josef 145 Gałęzowski Marek 35 Gałka Otto (Otton) 161 Gardocki Karol 300 Gause Fritz 15,16, 17 Gawęcki Bolesław 302 Gawęda Czeslaw 219,221 307
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Gawor Jan 201, 202, Gburzyński Edward 260,263 Gerlach Hans 50 Gertner Zygmunt 64, 70, 87, 96, 132,159,165,182, 222, 226, 230 Gintowt-Dziewałtowski Aleksander 241 Giza Władysław 201 Gliniecki Tomasz 203,204,206 Gładysiak Łukasz 32 Godziński August 150 Golon Mirosław 207, 208, 209, 210, 212 Gołąbczyk Władysław 39, 50 Gołębiewski Józef 130 Gomulicki Juliusz Wiktor 197 Gorczyński J. (nazwisko w „Sonderfahndungsbuch Polen”) 43 Göring Hermann 240 Grabowski Wincenty Franciszek 246 Grabowski (nauczyciel ze Skurpia) 59 Graczyk Waldemar 248, 253,254,256 Gräfe Heinz 34, 81 Greczkowski Aleksander 96, 184,188 Grieps (bądź Griep, SS-mann z Płocka) 248 Grochowski Andrzej 100 Grode Walter 118 Grossmann Horst 183, 186, 187 Groszeck Walteria 42 Grynberg Michał 128, 268, 269, 271, 276, 295, 296 Grzankowski Konrad 276 Grzybowski Michał Marian 56, 79, 84,165,243,244, 251,252,253,258,260, 261 Grzymkowski Piotr 98, 99, 100, 104,105 Gucewicz Daniel 240 Gudzowa Maria 23, 270 Gumkowski Janusz 30, 56, 63, 67, 70, 75, 87, 88, 94, 111, 125, 126, 127, 130, 131, 133, 134,135, 164, 165, 166, 177, 214, 217, 222, 226, 227, 228, 237, 239, 246, 257 Gutkowski Bolesław 183 Guzowska Marta 134 308
Indeks osób H Hablutzel Jan Jakub 81 Hahne Otto 285 Haider Franz 240 Halevi Beniamin 287 Haller Józef 46 Hardt Karol 44 Hartleb Ewa 283 Heisenberg Werner 285 Heissmeyer August 36, 37 Herrmann Fritz 36 Heydrich Reinhard 31, 33, 37, 57, 60, 63, 145,190, 269 Heydrich Silke 145 Herz Hermann 193,195 Hess (kat w willi Selbstschutzu) 23 Himmler Heinrich (bądź Reichsführer) 31, 33, 35, 36, 37, 39,41,42, 89,112, 113, 114, 116,119,121, 125,139,140, 141, 145, 149, 150,151,153,154, 155, 156,158,190,192,197, 230 Hitler Adolf (także jako Führer) 20, 21, 25, 26, 30, 32, 33, 35, 36, 37, 41, 44, 49, 55, 60, 85,118,119, 122, 123, 124, 151,180, 181, 211, 239, 240, 251, 266, 268,269, 274 Hobbes Thomas 288 Holdack Robert 12, 110, 138, 139, 140,145,149, 150,151,156, 157,158 Hoess Rudolf 192, 295 Hrabar Roman 102 Huntziger Charles 107 Hutnik Rosa 271 I Ilgmann Magdalena 145 J Jabłoński Kazimierz 81 Jachimowski Romuald Wiesław 276, 278 Jackiewicz Regina 103, 104 Jagiełło Władysław 30, 49,120 309
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Jagodzińska Anna 266 Jakóbowski Mariusz 48, 51, 65, 72, 82, 87,100,101, 122,196,257,267 Jakubowska Aleksandra 179 Jałowiecki Bohdan 21, 143,144, 275 Jan Paweł II, św. (Karol Wojtyła) 256, 266 Janiszewski Władysław 172,183,184 Jankowski Tomasz 190,195, 216, 221, 222 Jankun Krzysztof 44 Jansen Christian 38 Januszewski Henryk 207 Jasiński Grzegorz 17 Jaworski Edward 185 Jaspers Karl 289 Jaszczak Eufemia 169 Jaszczak Henryk 169,170 Jaszczak-Rzepkiewicz Mirosława 169 Jendraszczak Józefa Daniela 73 Jezus Chrystus 101,194, 265, 266, 290 Jezusek Wacław 222, 243, 244, 245, 246, 248, 249, 258, 259, 264,266 Joachimowicz Leon 290 Jon Adam 127 Józków Romuald 59 Juszkiewicz Ryszard 97, 98, 99, 100,102,104, 106, 107,109,110 К Kacprzak Józef 235 Kaczmarek Ryszard 40 Kaltenbrunner Ernst 111,112,115,116,121,125,133,139,140,142,143,144, 145, 149, 150, 151, 157, 158, 161 Kamińska Edmunda 91 Kanigowski Adam Wiktor 159 Kant Arno 59, 73, 122 Kapacki Zygmunt 81 Karczewska Halina 84 Kargol Stanisław 114,259 Karwowski Zygmunt Józef 110 310
Indeks osób Karwowski Paweł Mieczysław 294 Katarzyna Aleksandryjska, św. 256,257,267 Katzmann Fritz 36 Keitel Wilhelm 107,239, 240 Kelz Hans 36 Kerri Hanns 243, 254 Kershaw Ian 26, 33, 36, 37,123, 124, 240, 268 Kędzierski Stanisław 50 Kędziorski Ludwik 183, 205, 206 Kiec Olgierd 240,241 Kicior Tadeusz 209 Kicior Wiesław 138, 171, 174, 185, 284 Kierski Jan 160 Kierzkowska Leokadia 105 Kisielewski Edwin 96,184 Klee Ernst 33, 36,42, 55, 63, 81,119,120, 141,148,151,191,193 Klein Gerhard (Gothard) (piąty komendant obozu Soldau) 159,160,162,163 Klein Johannes 145 Klimaszewski Czesław 186,187 Klimczak Czesław 175 Klimkiewicz Franciszek 244 Klos Franc (Kłos Franciszek) 289 Knappe Janina 100 Knappe Marian 100,103, 105 Koch Erich 30, 85, 119,120,122, 141,149,154, 285 Kogowski Roman 79,117 Kołecki Ignacy 46, 50 Kołodziejczyk Albina 92 Komorowska Magdalena 180 Koniarek Jan 31 Konieczny Alfred 33, 35 Konstantyn I Wielki 287 Korycińska Anastazja 91 Koryciński Marian 91 Korycka Wanda 27, 65, 126, 204 Koschowitz Kurt 46 311
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Koschowitz Wilhelm 46 Koska Donata 262,263,264,265,266 Kossert Andreas 18 Kotarska Elżbieta 92,181,234 Kowalczyk Edward 246 Kowalska Halina 27, 38, 48, 50, 51, 65, 78, 85, 86, 125, 126, 137, 158, 204, 205, 222 Kowalska Mieczysława (Maria Teresa od Dzieciątka Jezus) 264,265,266 Kowalski Tadeusz 50,247 Koziełło-Poklewski Bohdan Jerzy 30,140 Krajewski Ignacy 215 Krasiński Edward 214, 255 Krasnodębski Zdzisław 282 Krasuski Jerzy 17 Krause (Krauze) Hans (drugi komendant obozu Soldau) 12, 94, 111, 112, 113, 114, 115,116, 117, 121,126,129,133,135,138,139,140,141,142,143, 144, 145, 146, 147,149,150,151, 153,154,156,157,158,159,160,161,162, 172, 263, 271, 274 Kraushar Aleksander 21 Krawczyk Marian 178 Krengelewski (nazwisko w „Sonderfahndungsbuch Polen”) 43 Krokowska Stanisława 101 Krokowski Franciszek 104 Krosigk Johann Ludwig Graf Schwerin von 254 Kruczyński Andrzej Stefan 16,127 Kruczyński Marian 277 Kruk Aleksander 178 Krupski Antoni 38, 46, 79 Krysiak Andrzej 84 Krystyna (Polka, kucharka w obozie Soldau) 132 Kryszczuk Wacław 128,129 Krzemiński Jan 258 Krzywanowski Boruch 158,159 Ksenofont 290 Kubiński Jan 50 Kubiš Jan 145 312
Indeks osób Kucharski Józef 81 Kuczyński Roman 128, 260, 271, 284 Kuderowicz Zbigniew 283 Kurach Antoni 84 Kurmski (strażnik w obozie Soldau) 150 Kurowski Kazimierz 278 Kuśmierczyk Antoni 244 Kuźniewski Bogumił 79, 277 Kwasiborska Marianna 79 Kwoka Czesława 296 L La Rochefoucauld 15 Lachacz Antoni 178 Lange Herbert 119,121, 122, 272 Lasch Otto 187 Laskowska Hanna 258,276 Lebioda Wojciech 71,238 Leibniz Gottfried Wilhelm 290,291 Lelima Edmund 247 Lem Stanisław 239 Lempert Andrzej 39 Hans Lenard z Kisin (strażnik w obozie Soldau) 79 Leśniak Kazimierz 55 Lewandowska Halina 23 Lewandowska Zofia 276 Lewandowski Franciszek 39,43, 50 Lewandowski Ignacy 68,71 Leyding Gustaw (junior) 43,44 Leyding Gustaw (senior) 43 Libelt Karol 118,292 Libionka Dariusz 101 Lipińska Jadwiga 99 Locke John 302 Longerich Peter 31, 33, 36,42,114,119,121,145,151, 268, 269,271 Ludendorff Erich 21 313
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Ludkiewicz Zdzisław 19 Lukas z Burkatu (strażnik w obozie Soldau) 79 Lukrecjusz 55 Luther Martin (niemiecki dyplomata) 190 Ł Łagodziński Stanisław 57, 58, 59 Łazarska Genowefa 279 Łazarz z Betanii, św. 101 Łęczycki Jan 175 Lotach Henryk 82 Łoziński Stanisław 66, 67 Łubieński Jan 49 Łuczyński Jarosław 185 Budziński Zygfryd 184,185 Lukasiewicz Krystyna 159 Łukomski Stanisław 25 Łuniew (nadzorca transportów w obozie NKWD w Działdowie) 207 M Mackiewicz Józef 201 Madrak Krystyna 189, 277 Majewski Bronisław 202 Majewski Dariusz 241, 247 Majewski Jan 202 Malinowski Kazimierz 255 Malinowski Stanisław (ksiądz) 84 Malinowski Stanisław 132, 260 Mallmann Klaus-Michael 33, 35,81,193 Małłek Karol 17,44 Małłek Robert 59 Mania Henryk 273, 274 Mann Thomas 54 Manthey Stanisław 86 Markowska Krystyna 245 Mateusz św. 291 314
Indeks osób Matthäus Jürgen 33, 35, 81, 193 Matuszak Daniela 275 Matuszewski Jerzy Mateusz 218,219 Matynia Bronisław 132,133 Matynia Tadeusz 132,133 Matylda (pielęgniarka w iłowskim obozie) 105 Matys Natalia 177 Mazanowska Izabela 32 Mazurkiewicz Maciej Jan 32, 36, 37, 39 Meier Christian 284 Meissner Blanka 190, 191, 192, 193,195, 197 Melion Irena 176 Miara Jakub 208 Miara Wiktoria 208 Michalak Józef 244 Miller Willi 160 Misiewicz Leszek 116, 129, 257 Młodzianowski Kazimierz 44 Młynarczyk Jacek Andrzej 101 Modzelewski Adolf 244 Mogilnicki Zbigniew 31,205 Molski Stanisław 22,23,24 Moltke Hans Adolf von 35 Mołotow Wiaczesław 190 Monkiewicz Waldemar 211,212 Morawiec Arkadiusz 118 Morris Desmond 31 Morwiński (bądź Norwiński, komendant w iłowskim obozie) 100 Morzyć Franciszek 107 Mościcki Ignacy 242 Möller (pracownik na terenie obozu Soldau) 146 Mroczek Milena 13 Mulkityna Eugeniusz 219 Murawska Matylda 159 Musiał Zbigniew 286, 287, 292, 293, 297 Müller Heinrich 42, 190, 191 315
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia N Napirski (ze wsi Pienice) 238 Napiórkowski Kazimierz 285 Nasiłowski Stanisław 244 Naumann Erich 33 Naujocks Alfred 60 Nebe Arthur 147 Neumärker Uwe 81, 87, 88,121, 122,139, 165, 195, 196, 222,272,285,286 Nietzsche Friedrich Wilhelm 138, 282, 286, 301, 303 Nina z Kijowa (więźniarka iłowskiego obozu) 103 Nitsch Wiktor 46 Noe 291 Norwid Cyprian Kamil 197 Nowacka-Brzóska Halina 9, 126,136,137, 170, 171, 254 Nowacki Bartosz 42,268 Nowakowska Weronika 79 Nowowiejska Jadwiga 100, 243, 247, 254 Nowowiejski Antoni Julian 22,100,222,241,242,243,244,245,246,247,248, 249, 250, 251, 253, 254, 255, 256, 257, 258, 259, 260,264, 266, 267 O Odachowska Aleksandra 115 Odachowski Marian 65 Oehlrich Herbert 44 Ofiara Marian 49, 86, 223, 226, 228, 257, 261, 266 Ohlendorf Otto 147 Okoniewski Stanisław 240 Ölender Stanisław 75, 76 Oleszkiewicz Antonina 126 Olkowska Zofia Janina 47 Omieciński Jan 73,131 Orłowski Sławomir 285 Orski Marek 27,48,65,67,70,88,115,116,117,125,126,135,138,139,142, 165, 166, 167, 198, 205, 222, 236 Oryl Marek 235 Orzechowski (właściciel zakładu fryzjerskiego w Płocku) 22 316
Indeks osób Ostrowicz Radosław 285 Ostrowska Barbara 18 Oździński (dyrektor szpitala w Ostródzie) 202 P Padryka Halina 22 Pakosz Barbara 101 Pałyga Edward J. 143 Panek Stanisław 105,106 Panek Zenona 105,106 Parandowski Jan 275 Pergol Krzysztof 219 Pascal Blaise 194, 239 Pataion Henryk 254 Pawlicki Ryszard Wojciech 188 Pecyna Stanisław 177 Perón Juan 36 Perucki Piotr 27 Petrykowska Alina 270 Piendyk Wincenta 91 Pilichowski Czesław 64, 190,191 Piłsudski Józef 20, 29, 30, 49 Pińczak Alina 128 Piotrowski Stanisław 43 Piórkowska Jadwiga 111 Pius X (Giuseppe Melchiorre Sarto) 241 Pius XI (Ambrogio Damiano Achille Ratti) 241,249 Piwowar Janusz 89,161,166,167,172, 178, 223, 225 Plackowski Jan 44 Plater Emilia 293 Plaut 288 Plewka (strażniczka w obozie Soldau) 115 Płazan Fritz 46, 48, 68 Płocharczyk Bolesław 72, 171,175, 280, 289 Płocharski Bronisław 131 Płocharski (fotograf z Ostródy) 202 317
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Podbielski Henryk 189 Podlerski (więzień obozu Soldau) 150 Podobiński Józef 57 Podsiad Antoni 234 Pstrągowski Józef 161 Pszenny Bronisław 50 Pszenny Piotr 31, 50, 51,111,137, 138,161,208, 223, 226, 237 Prokopiuk Jerzy 31 Przegiętka Marcin 13, 32, 41, 63, 80, 83, 88, 89, 94, 95, 112, 113, 114, 117, 122, 139,141,144, 146, 147, 148, 149, 150,154,156,158, 160, 161,166,178, 182, 223, 235, 237, 258 Prützmann Hans Adolf 151 Przekop Piotr 172 Przekop Zefiryn 172 Przybylak Konstanty 247 Puchalski Jan 97 Pulmer Hartmut 81, 87, 167, 168,171,172, 225 Pużycki (Żyd, więzień w obozie Soldau) 248 R Radoch Marek 19, 203 Rajgrodzki Jerzy 192 Rasch Otto 55, 56, 57, 60,62,63, 77, 78, 91,110,111,114,115,116,139,141, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 156,162, 191, 223, 237 Reszke z Działdowa (strażnik w obozie Soldau) 79 Ratkę (administrator w iłowskim obozie) 100 Rauschning Hermann 24,25 Reca Hieronim 99 Rediess Wilhelm 120, 148, 154, 243 Regehr Walter 38 Rhodes Richard 32, 34, 147 Ribbentrop Joachim von 25 Ring Maks 295, 296 Roch Heinz 63, 114 Rogalski Zygmunt 126 Rogoza-Gawecka Teresa 258 318
Indeks osób Rogoza-Zolandowska Elżbieta 258 Rokossowski Konstanty 203 Romańska Zofia 126,276 Rościszewski Józef 244 Roszkowski Tadeusz 85 Rousseau Jean Jacques 290 Rozen Hirsz 296 Rudolph Kaspar (trzeci komendant obozu Soldau) 162 Runo Stefan 196 Russel Bertrand 290 Ruszkiewicz Władysław 198 Rydlewski Michał 33, 34, 295 Rzepliński Władysław 176,177 S Sakwa (Żyd, więzień w obozie Soldau) 248 Sanders Erich 155,156 Sawicki Franciszek 240 Sawicki Wawrzyniec 183 Schaefer Emanuel 33 Schefe Robert 34 Schendel Adolf 242, 245, 251 Schick Walter 193, 195 Schlegel Friedrich Horst 57,58,60,62,63, 77,90,110,111,115,116,120,139, 140,142, 143,144,146,147,148,149, 150, 151, 156 Schmidt Karl 139, 140,141,142 Schodowski Władysław 160 Scholtz Klemens 215,217 Schopenhauer Arthur 302 Schweichler (szósty komendant obozu Soldau) 162 Schwerma Wilhelm 79 Sehn Jan 192 Servatius Robert 287 Seweryniak Henryk 249, 251, 253 Sewruk Aleksander 68,69, 70 Showalter Dennis Edwin 180,181 319
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Siek Magdalena 19,272 Sielawa Stanisław 273,274 Siemianowski Krzysztof 18, 76, 110, 194, 261, 262 Sierow Iwan 213 Siwek-Brzozowska Halina 205 Siwiec Tomasz 33,34, 59, 295 Skarżycki Paweł 75, 78, 131,133 Skibniewski Stefan Jerzy 16 Skierkowski Władysław 260 Skorzyński Józef 32, 35, 36, 39,41, 61, 62 Skowroński Alfred 49 Skowroński Hieronim 93, Skowroński Jarosław 31,114,145 Skóra Wojciech 143 Skrycki Radosław 185 Skuza Paul 46, 79, 150 Skwara Ewa 288 Słomińska Genowefa 107 Smerociński Tadeusz 254 Sobociński (robotnik) 39, 51 Sobol Elżbieta 101 Sokołowski Franciszek 252 Sokrates z Aten 290 Sosnowski Czesław 67, 95 SoldenhofF Stanisław 34,295 Speer Albert 279 Splett Maria Carl 245 Sporrenberg Jakob 57, 148, 149, 154 Staff Leopold 303 Stahleckern Franz 147 Stalin Józef (Wissarionowicz Dżugaszwili) 180, 188 Stanowska Marianna 90, 127 Stogowska Anna Maria 24 Stoklasa Emil 46 Stögbauer Adam 302 Streckenbach Bruno 145 320
Indeks osób Strybel Michał 160 Stuzińska Genowefa 132,270 Suchanecka Krystyna 34 Suchowiecki Adam 79, 277 Sukertowa-Biedrawina Emilia 17, 19, 20 Sulć (bądź Szulc o pseudonimie Męcz, strażnik w obozie Soldau) 115 Suski (więzień w willi Selbstschutzu) 23 Szabłowski Jan 167 Szałamow Warłam 291 Szambora Tadeusz Paweł 98,218,234 Szarota Barbara 169,170 Szarota Tomasz 190 Szczepaniak Alicja (Podobińska) 57 Szczepaniak Konrad 25, 27, 29, 71, 87, 96,164, 182, 195, 198, 201 Szczepaniak Franciszek 57 Szczepański Jakub 288 Szczepański Wiktor 189 Szczepkowski Józef 261 Szefler Juliusz 259 Szitow Witalim 207 Szkiłądź Celina 101 Szkiłądź Hipolit 101 Szmaglowski Otto (niekiedy jako: Szmoglewski, Szmogiłowski lub pseud. „Szmagiel”) 38,44, 45, 46, 51, 79,114, 150 Szmidt Waldemar 247 Szostkiewicz Adam 287 Szreiber z Działdowa (strażnik w obozie Soldau) 79 Szultz z Kisielic (komendant obozu w Mławce) 106 Szupert (oficer) 68 Szydłowski Jan 244 Szwarc Honorata 263 Szymańska Bogumiła 22,23 Szymańska-Jasińska Małgorzata 16 Szymańska Weronika 110 Szymański Sebastian 31,114,145 321
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia ś Ślubowski Franciszek 47,48 Świątkowski Józef 38, 39, 50, 80, 83, 84,160, 222,236, 268, 269,270 Świerdzewski Zygmunt 182,183,187 Święconek Jadwiga 291 T Terboven Josef 120 Thomeé Wiktor 71 Toczyłowski Honoriusz 172 Toczyński Stanisław 175 Todt Fritz 279,280 Tomczuk Michał 64,66,67 Topa Stanisław 135,136 Träger Rudolf 33 Tupacz Irena 188,189 Turgot Anne Robert Jacques 283 Tworkowski Stefan 72, 175 U Ugodowski Karl 43 Ułanowski Edward 59 Ulmer Stanisława 126 Urbański Maciej 32,147 V Von Paris (bądź Poris, SS-mann) 243 Von der Tann (SS-mann) 243 W Wachowski Ryszard 65, 82 Wadecki Walter Andrzej 117,236 Wagner (strażnik w obozie Soldau) 150 Wajda Andrzej 70 Walewska Czesława 246 Wałichnowski Tadeusz 144 322
Indeks osób Wardart (administrator w iłowskim obozie) 100 Wardzyńska Maria 16, 35,36,39,41,55, 57,58,78,81, 83,84, 85,86,88,147, 223, 230, 232,244, 279 Wareńko Halina 71, 75,196,217 Waryeh (więzień w obozie Soldau) 231 Weckbecker Arno 38 Wehser Ralf ПО, 156 Wejs Helena 257, 258, 277 Wetmański Leon 241, 243, 244, 245, 246, 249, 250, 251, 252, 253, 254, 255, 256,257, 266, 267 Wędkowska Stanisława 279 Węgrzyn Łukasz 232 Wieczorek Mieczysław 20 Wierzba Franciszek 35 Wierzbicki Stefan 289 Więckowski Antoni 260 Wikcia (pseudonim zamordowanej więźniarki) 294 Wilamowska Bożena 48 Wilkoński Ludwik 243,244 Wiśniewski Franciszek 59 Wiśniewski Radosław 34, 55, 81, 102,119, 132,139, 141, 292, 295 Wiśniewski Zygmunt 23 Witczak Maria 217 Witczak Marian 271 Witczak Władysław 217 Witkowski Andrzej Sylwester 28, 52,120 Witkowski Henryk 255 Wnorowski Feliks 290 Wodzyńska Czesława 110 Wojciech św. (Sławnikowic lub Adalbert) 49, 65 Wojnowski Leon 19 Wolan Maria 107,108,109 Woliński Julian 248 Wolniewicz Bogusław 286, 287, 290, 291,292, 293,297 Wołyniec Bolesław 92 Wunderlich Siegfried 126, 133, 252 323
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Wyrwicz Jan 32, 39,48,49, 50, 54, 64, 76, 77, 78, 80,110,148 Wyrzykowski Stanisław 138, 301 Z Zagrodzka Maria 101 Zakrzewski z Brodowa (komendant obozu w Mławce) 106 Zaleski Adam 243, 244, 246 Zamorski Kordian Józef 35 Zapadka Barbara 231 Zapadka Czesława 73, 231 Zapadka Irena 231 Zapadka Jan 73 Zawierucha Franciszek 83 Zazon Bronisław 79 Zboiński Kazimierz 235 Zbrzeski Tadeusz Lucjan 199 Zdroik Leon 73 Zembrzuski Maksym 196 Ziegler-Brodnicka Ewa 33, 81,193 Zieliński Sergiusz 216 Zielska Anna 99,103,104 Zienkowski (ksiądz) 19 Ziółkowski Emil 67 Znamierowski Czesław 288 Ziihlke Paweł 35 Zymkowska Janina 258 Zwierski Leonard 86, 87, 215, 216, 228 Ż Żbikowski Jan 50 Żeromski Stefan 94 Żeleński Tadeusz (Boy) 15,239 Życzkowska Teresa 9 Żyto Bogdan 24, 29, 48, 205, 210, 211,212 Żyto Stanisław 211 Żyto Teresa 210 Żyto Zofia 211 324
BIBLIOGRAFIA ŹRÓDŁA ARCHIWALNE Archiwum Biblioteki Narodowej w Warszawie. (Edward Krasiński: Relacja z Opinogóry i Działdowa 1939-1940, nr 58175). Archiwum Muzeum Pogranicza w Działdowie. Akta dochodzenia śledztwa, Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Działdowie woj. ciechanowskie. (Notatka urzędowa, sporządzona przez aspiranta Tadeusza Szamborę w dniu 16 lipea 1995 r.). (Nr RSD 291/89). Archiwum Państwowe w Bydgoszczy. (Pismo starosty działdowskiego Jana Plackowskiego do Wojewody Pomorskiego z dnia 5 czerwca 1928 r„ syg. 2782). Bundesarchiv, Berlin-Lichterfelde, SS-und Polizeigerichte, NS 7/1187. (IPN GK_164/4407). Bundesarchiv-Militärarchiv we Fryburgu Bryzgowijskim. (RH 19 11/258; RH 20-3/2). Dymek Józef, Pamiętnik (Archiwum Muzeum Pogranicza w Działdowie). Instytut Pamięci Narodowej w Białymstoku. Zdigitalizowane zbiory posiada Muzeum Pogranicza w Działdowie. (IPN_BI_484_106; IPN Bi_l_1305, Ko 84/89). Instytut Pamięci Narodowej w Gdańsku. (OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, 1.1; OKŚZpNPwG, s- 49/07/Zn, t. III; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. IV; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. V; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. VIII; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. XI; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. XII; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. XIII; 325
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, է. XIV; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, է. XV; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, է. XVI; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, է. XVII; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. XVIII; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. XIX). Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie. (IPN: BU 2205/36/1; IPN BU 2205/36/2 - archiwa poświęcone obozowi w Iłowie). Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie. (IPN: GK_162_849; GK_162_850; GK_162_851; GK_162_852; GK_164_333; GK_164_397_t5). Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie. (IPN_Gestapo Ciechanów/Płock: GK 629/2217; GK 629/2253; GK 629/2325; GK 629/3121; GK 629/3132; GK 629/3848; GK 629/4401; GK 629/10796; GK 629/10852). Materiały Towarzystwa Opieki nad byłym Obozem Karnym. Archiwa posiada w zdigitalizowanej formie Muzeum Pogranicza w Działdowie. (TOnbOK: Teczka_Akta_l 939_1940_1_15; Teczka_Akta_1940_l_l 10; Teczka_Akta_1940_401_450; Teczka_Akta_l 940_771_830; Teczka_Akta_1940_l 11_200_I_111_170; Teczka_Akta_1940_351_400; Teczka_Akta_1940_271 _350_I_271 _325; Teczka_Akta_1940_271_350_II_326_350; Teczka_Akta_1940_51_l 10; Teczka_Akta_1940_451_500; Teczka_Akta_1940_501_546; Teczka_Akta_1940_711_770; Teczka_Akta_1940_771_830; Teczka_Akta_1940_547_593; Teczka_Akta_1940_651_710; Teczka_Akta_1940_201_270; Teczka_Akta_1940_ 16_50; Teczka_Akta_1941_l_85_I_l_34; Teczka_Akta_1941_l_85_II_35_85; Teczka_Akta_1941_156_225; Teczka_Akta_1941_86_155_I_86_140; Teczka_Akta_1941_86_155_II_141_155; Teczka_Akta_1941_301_373; Teczka_Akta_l 941_156_225; Teczka_Akta_l 942_71_107; Teczka_Akta_l 942_1_70; Teczka_Akta_l 943_1_55;
Teczka_Akta_1943_141_184; Teczka_Akta_1943_56_140; Teczka_Akta_1943_56_140_II_101_140; 326
Bibliografia Teczka_Akta_1944_300_350; Teczka_Akta_1944_201_299_I_201_250; Teczka_Akta_l 944_201_299_II_251_299; Teczka_Akta_1944_l_55; Teczka_Akta_1944_121_200_I_121_165; Teczka_Akta_1944_56_120; Teczka_l _Dokumenty_dotyczące_więźniów_obozu w Działdowie; Zdjęcia i dokumenty 2). Zeznania Anny Danowskiej z dnia 25 listopada 1945 r., znajdujące się w Polskim Instytucie Źródłowym w Lund. (Lund University Library. Archival description. The Polish Research Institute in Lund). Центральный архив Министерства обороны СССР: (Фонд 3420, Опись 1, Дело 25). ŹRÓDŁA OPUBLIKOWANE Abramowicz Zofia, Relacja, w: Transporty działdowskie do Ravensbrück. Jednodniówka. W 25-lecie wyzwolenia kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, pod red. ZBoWiD, Warszawa 1970, s. 18-21. Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy. Tereny wcielone do Rzeszy: Okręg Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Rejencja ciechanowska. Górny Śląsk, t. VIII, opr. M. Siek, Warszawa 2012. Bigoszewska Wanda, Wspomnienia z obozu w Działdowie, w: Transporty działdowskie do Ravensbrück. Jednodniówka. W 25-lecie wyzwolenia kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, pod red. ZBoWiD, Warszawa 1970, s. 23-26. Bundesgesetzblatt (1982) Guzowska Marta, Dzień powszedni w obozie działdowskim, w: Transporty działdowskie do Ravensbrück. Jednodniówka. W 25-lecie wyzwolenia kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, pod red. ZBoWiD, Warszawa 1970, s. 30-37. 327
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Koszmar. Wspomnienia. Relacje. Dokumenty, opr. Z. Gertner, Mława 2003. Kotarska Elżbieta, Transporty działdowskie do Ravensbrück, w: Transporty działdowskie do Ravensbrück. Jednodniówka. W 25-lecie wyzwolenia kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, pod red. ZBoWiD, Warszawa 1970, s. 5-17. Kronika S S. Kapucynek Św. Klary w Przasnyszu. Od 1-go września 1939 roku - do 7-go sierpnia 1941 roku. Początek wojny wielkiej wszechświatowej i pobyt w Działdowskim obozie, ksero maszynopisu, rok wydania 2004. Oryl Marek, Wspomnienia więźnia KL Soldau, „Bieżuńskie Zeszyty Historyczne”, 2017, nr 31. Reichs-Gesetzblatt. (1933; 1935; 1939). Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonemi i Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 roku, 1920, nr 35, poz. 200. Wspomnienie byłej więźniarki obozu koncentracyjnego w Działdowie, „Wołyń i Polesie”, 1995, nr 1(5). OPRACOWANIA Adamczewski Leszek, Prusy w Ogniu. Między Królewcem a Toruniem, Zakrzewo 2017. Alighieri Dante, Boska komedia, przeł. E. Pobębowicz, Kraków 2011. Arendt Hannah, Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła, przeł. A. Szostkiewicz, Kraków 2010. Arystoteles, Poetyka, przeł. H. Podbielski, Wrocław 1983. 328
Bibliografia Batwia Stanisław, Zagłada chorych psychicznie, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, t. III, Warszawa 1947. Bębnik Grzegorz, Wstęp, w: Sonderfahndungsbuch Polen. (Specjalna Księga Gończa dla Polski). Reprint, Katowice-Warszawa 2019, s. III-XXII. Böhler Johen, Mallmann Klaus-Michael, Matthäus Jürgen, Einsatzgruppen w Polsce, przeł. E. Ziegler-Brodnicka, Warszawa 2009. Brzeziński Daniel, Błogosławiony Abp Antoni Julian Nowowiejski - pionier ruchu liturgicznego w Polsce, „Liturgia Sacra 22”, 2016, nr 2. Bullock Alan, Hitler. Studium tyranii, przeł. T. Evert, Warszawa 1975. Bystrzycki Piotr, Działdowszczyzna w latach II Rzeczypospolitej. Życie społeczno-polityczne, Olsztyn 1997. Bystrzycki Piotr, Okres międzywojenny w dziejach Działdowszczyzny, w: Dzieje Działdowa i Działdowszczyzny na przestrzeni wieków. Zbiór studiów, pod red. M. Radocha, Działdowo 2019, s. 311-344. Bystrzycki Piotr, Życie codzienne w międzywojennym Działdowie, „Rocznik Działdowski”, 2014, nr IX. Centek Jarosław, Działdowszczyzna w czasie II wojny światowej, w: Dzieje Działdowa i Działdowszczyzny na przestrzeni wieków. Zbiór studiów, pod red. M. Radocha, Działdowo 2019, s. 345-372. Ceran Tomasz Sylwiusz, Zapomniani kaci Hitlera. Volksdeutscher Selbstschutz w Polsce w 1939 r. Stan badań i postulaty badawcze, w: Polska pod okupacją 1939-1945,1.1, pod red. M. Gałęzowskiego, Warszawa 2015, s. 301-320. Ceran Tomasz Sylwiusz, Zbrodnia pomorska 1939. Esej dla nauczycieli, Bydgoszcz-Gdańsk-Warszawa 2019. 329
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Chinciński Tomasz, Koniec mitu „Bydgoskiej Krwawej Niedzieli”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2003-2004, nr 12-1. Chrzanowski Stanisław, Płock od 9. IX1939 do 22. VI1941 r. I. Teoria i praktyka hitlerowskich okupantów w dziele umacniania niemczyzny, „Notatki Płockie”, 1960, nr 5/17-18. Cieszkowski August, Prolegomena do historiozofii, przeł. A. Cieszkowski (syn), Warszawa 2020. Cieślak Tadeusz, Hitlerowcy z Prus Wschodnich w Norwegii, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1968, nr 2. Condorcet Antoine Nicolas, Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje, przeł. E. Hartleb, Warszawa 1957. Czarnik Andrzej, Prasa w Trzeciej Rzeszy. Organizacja i zakres działania, Gdańsk 1976. Deschner Gunther, Reinhard Heydrich. Namiestnik władzy totalnej, przeł. M. Ilgmann, Warszawa 2000. Dieckert Kurt i Grossmann Horst, Bój o Prusy Wschodnie. Kronika dramatu 1944-1945, przeł. W. Sawicki, Gdańsk 2011. Drygałowa Waleria, Działalność Ludolfa von Alvensleben - dowódcy Selbstschutzu na Pomorzu, „Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego”, 1967, t. IV. Elzenberg Henryk, Kłopot z istnieniem. Aforyzmy w porządku czasu, Kraków 1994. Encyklopedia II wojny światowej, 2008, nr 37. Feldman Józef, Bismarck a Polska, Warszawa 1966. 330
Bibliografia Gause Fritz, Dzieje okręgu i miasta Działdowa, przeł. M. SzymnańskaJasińska, Działdowo 2015. Gliniecki Tomasz, Zdobycie Działdowa w styczniu 1945 r. W świetle dokumentacji nagrodowej żołnierzy Armii Czerwonej, „Komunikaty Mazursko- Warmińskie”, 2017, nr 2. Gładysiak Łukasz, Zabijajcie wszystkich. Einsatzgruppen 1938-1941, Warszawa 2012. Golon Mirosław, Polityka radzieckich władz wojskowych i policyjnych na Pomorzu Nadwiślańskim w latach 1945-1947, Toruń 2001. Graczyk Waldemar, Tod der Płocker Bischöfe im Soldauer Konzentrationslager. Death of the Płock bishops in the Nazi camp in Działdowo, „The Person and the Challenges”, 2013, Volume 3. Grode Walter, „Euthanasie” - Ärzte in den NS-Konzentrationslagern: Verlauf und Entwicklung der,Sonderbehandlungsaktion 14fl3’ „Psychologie und Gesellschaftskritik”, 1989, nr 13(3). Grzybowski Michał Marian, Biskup Leon Wetmański w aktach ciechanowskiego Gestapo, „Miesięcznik Pasterski Płocki”, 1991, 76, nr 12. Grzybowski Michał Marian, Fragmenty zachowanej korespondencji arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego do rodziny z lat 1939-1941, „Studia Płockie”, 1985, nr 13. Grzybowski Michał Marian, Martyrologium duchowieństwa diecezji płockiej w latach II wojny światowej 1939-1945, Włocławek-Płock 2002. Grzybowski Michał Marian, Obóz hitlerowski w Działdowie w latach 1939-1945, „Studia Płockie”, 2004, t. XXXII. Grzymkowski Piotr, Obóz hitlerowski w Iłowie, w: Monografia Gminy Iłowo-Osada. Iłowo. Wybrane zagadnienia z dziejów: majątku, wsi, 331
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau {1939-1945). Próba całościowego ujęcia podległych folwarków - Sochy, Janowo, Wólka Iłowska, Smolniki, Kraszewo, Mławka oraz okoliczne siedliska w latach 1403-1945, է. II, pod red. T. P. Szambory, Narzym 2018, s. 485-496. Grynberg Michał, Żydzi w rejencji ciechanowskiej 1939-1942, Warszawa 1984. Gucewicz Daniel, Naziści i komuniści wobec polskiego duchowieństwa katolickiego w czasie II Wojny Światowej, w: Niemiecki Obóz Śmierci KL Soldau. Pamięć i zobowiązanie, red. praca zbiorowa, Działdowo 2018, s. 49-55. Gumkowski Janusz, Obóz hitlerowski w Działdowie, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, է. X, Warszawa 1958. Heisenberg Werner, Część i całość. Rozmowy o fizyce atomu, przeł. K. Napiórkowski, Warszawa 1987. Hobbes Thomas, Lewiatan, przeł. Cz. Znamierowski, Warszawa 2005. Hrabar Roman, Lebensborn czyli źródło życia, Katowice 1976. Jagodzińska Anna, Dachau we wspomnieniach księży-więźniów, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2009, nr 4. Jankun Krzysztof, Luka w życiorysie Gustawa Leydinga-Mieleckiego, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2005, nr 9-10 (56-57). Jansen Chrstian i Weckbecker Arno, „DerVolksdeutsche Selbstschutz” in Polen 1939/40, München 1992. Jasiński Grzegorz, Wprowadzenie, w: F. Gause, Dzieje okręgu i miasta Działdowa, przeł. M. Szymnańska-Jasińska, Działdowo 2015, s. 9-28. Jedność Mazowiecka, 5II1947, nr 11. Jedność Mazowiecka, 9 II1947, nr 12. 332
Bibliografia Jedność Mazowiecka, 6-12 VI1947, nr 35. Jezusek Wacław, Męczeński koniec arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego biskupa płockiego (1858-1941), Płock 2013. Jóźków Romuald, Arno Kant - działacz społeczny i muzyczny Działdowszczyzny, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1973, nr 1-2. Juszkiewicz Ryszard, Hitlerowski dziecięcy obóz selekcji i wyniszczenia w Iłowie, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej”, t. XXXVI, Warszawa 1993. Juszkiewicz Ryszard, Obozy w rejencji ciechanowskiej, „Notatki Płockie”, 1968,1.13, nr 1. Kaczmarek Ryszard, Polacy w Wehrmachcie, Kraków 2010. Kershaw łan, Hitler 1889-1936. Hybris, przeł. P. Bandel, Poznań 2008. Kershaw łan, Hitler 1936-1941. Nemezis, przeł. P. Bandel, Poznań 2008. Kiec Olgierd, Kościoły w Polsce w okresie niemieckiej okupacji 1939-1945, „Polskie Studia Slawistyczne”, 2016, nr X. Klee Ernst, Das Personen Lexikon Zum Dritten Reich. Wer war was vor und nach 1945, Hamburg 2016. Комсомольская правда, 1943, որ 94 (5496). Konieczny Alfred, Organizacja gestapo na ziemiach polskich włączonych do Rzeszy w latach 1939-1945, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, է. XXX, Wrocław 2008. Koska Donata, Życie ukryte przed światem. Dzieje klarysek kapucynek z Przasnysza -150 lat istnienia zakonu, Przasnysz 2017. 333
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Kossert Andreas, Prusy Wschodnie. Historia i mit, przeł. B. Ostrowska, Warszawa 2009. Kowalska Halina, Okupacja, w: Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, pod red. W. Koryckiej, Olsztyn 1966, s. 221-240. Koziełło-Poklewski Bohdan, Stan ruchu polskiego w rejencji olsztyńskiej 1933 roku w opinii prezydenta rejencji, „Komunikaty MazurskoWarmińskie”, 1993, nr 2. Koziełło-Poklewski Bohdan, Uwagi o obsadzaniu stanowisk landratów w rejencji ciechanowskiej, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1999, nr 1. Krasnodębski Zdzisław, Upadek idei postępu, Kraków 2009. Krasuski Jerzy, Historia Rzeszy Niemieckiej 1871-1945, Poznań 1971. Kraushar Aleksander, Warszawa podczas okupacji niemieckiej 1915-1918. Notatki naocznego świadka, Lwów-Warszawa-Kraków 1921. Ksenofont, Pisma sokratyczne. Obrona Sokratesa. Wspomnienia o Sokratesie. Uczta, przeł. L. Joachmowicz, Warszawa 1967. Kuderowicz Zbigniew, Filozofia dziejów, Warszawa 1983. Kuźniewski Bogumił i Suchowiecki Adam, Obóz jeniecki. Stalag IB Hohenstein, Olsztynek 2013. La Rochefoucauld, Maksymy i rozważania moralne, opr. Tadeusz Żeleński (Boy), Warszawa 1977. Lem Stanisław, Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii. Dzieła, t. XXVI, Warszawa 2010. Leśniak Kazimierz, Lukrecjusz, Warszawa 1960. 334
Bibliografia Libelt Karol, Samowładztwo rozumu i objawy filozofii słowiańskiej. Miłość Ojczyzny. System Umnictwa. O panteizmie wfilozofii, Warszawa 1967. Locke John, Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, 1.1, przeł. B. Gawęcki, Warszawa 1955. Longerich Peter, Himmler. Buchalter śmierci, przeł. S. Szymański i J. Skowroński, Warszawa 2014. Longerich Peter, Konferencja w Wannsee. Droga do „ostatecznego rozwiązania”, przeł. B. Nowacki, Warszawa 2018. Ludkiewicz Zdzisław, Stosunki agrarne Rzeczypospolitej Polskiej. Województwo Pomorskie, t.l, Warszawa 1929. Łagodziński Stanisław, Z badań nad obozem Hohenbruch: (według relacji świadków), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1976, nr 1. Łuczyński Jarosław, Północne i północno-zachodnie pogranicze na szesnastowiecznych mapach Polski i jej sąsiadów, w: Cartographia Confinium. Zachodnie i północne ziemie Rzeczypospolitej w dawnej kartografii, pod red. E. Jaworskiego i R. Skryckiego, Gorzów Wielkopolski 2009, s. 21-50. Majewski Dariusz, Błogosławiony Abp Antoni Julian Nowowiejski (1858-1941): sylwetka Ojca Diecezji, „Studia Płockie”, 2000, nr 28. Małłek Karol, Interludium mazurskie. Wspomnienia 1920-1939, Warszawa 1968. Mann Thomas, Jak powstał doktor Faustus, Warszawa 1962. Manthey Stanisław, Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń 1929. 335
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau {1939-1945). Próba całościowego ujęcia Mazurkiewicz Maciej Jan, Prawne podstawy funkcjonowania Selbstschutzu na polskich ziemiach wcielonych do III Rzeszy i w Generalnym Gubernatorstwie, w: Zapomniani kaci Hitlera. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939-1940. Wybrane zagadnienia, pod red. I. Mazanowskiej i T. S. Cerana, Bydgoszcz-Gdańsk2016, s. 11-23. Meier łan, Od Aten do Auschwitz. Rozważania nad kondycją historii, przeł. A. Artwińska, Poznań 2013. Meissner Blanka, „Sonderaktion 1005”, w: Zbrodnie i sprawcy. Ludobójstwo hitlerowskie przed sądem ludzkości i historii, pod red. Cz. Pilichowskiego, Warszawa 1980, s. 414-418. Młynarczyk Jacek Andrzej, Treblinka - obóz śmierci „akcji Reinhardt”, w: Akcja Reinhardt w Generalnym Gubernatorstwie, pod red. D. Libionki, Warszawa 2004, s. 233-247. Mogilnicki Zbigniew, Działdowo w latach 1344-1994. Zarys dziejów, Działdowo 1998. Mogilnicki Zbigniew, 660 lat Działdowa. Cztery lata po urodzinach miasta, Działdowo 2008. Morawiec Arkadiusz, „Dezynfekcja”. Literatura polska wobec eksterminacji osób psychicznie chorych, „Przestrzenie Teorii”, 2017, nr 27. Morris Desmond, Naga małpa, przeł. T. Bielicki, J. Koniarek i J. Prokopiuk, Warszawa 2000. Musiał Zbigniew i Wolniewicz Bogusław, Ksenofobia i wspólnota. Przyczynek do filozofii człowieka, Warszawa 2010. Neumärker Uwe, Soldau, w: Der Ort des Terrors. Gechichte der Nationalsozialistischen Konzentrationslager, t. 9, pod red. W. Benza і В. Distel, München 2009, s. 612-621. 336
Bibliografia Nietzsche Friedrich Wilhelm, Pisma Pozostałe 1862-1875, przeł. В. Baran, Kraków 1993. Nietzsche Friedrich Wilhelm, Poza dobrem i złem, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa 1990. Nietzsche Friedrich Wilhelm, Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, przeł. W. Berent, Poznań 1995. Nietzsche Friedrich Wilhelm, Wiedza Radosna (La Gaya Scienza), przeł. L. Staff, Warszawa 1991. Nietzsche Friedrich Wilhelm, Zmierzch bożyszcz. Czyli jak filozofuje się młotem, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa 1991. Norwid Cyprian Kamil, Pisma wierszem i prozą, opr. J. W. Gomulicki, Warszawa 1970. Nowa Gazeta Mławska, 1939, nr 1. Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945. Informator encyklopedyczny, pod red. Cz. Pilichowskiego, Warszawa 1979. Ofiara Marian, Obóz koncentracyjny Soldau. Przyczynek do monografii, „Ateneum”, 2015, t. 164, Zeszyt 4. Orłowski Sławomir i Ostrowicz Radosław, Erich Koch przed polskim sądem, Warszawa 1959. Orski Marek, Obozy w Działdowie w latach II wojny światowej, „Studia Gdańskie”, 2010, t. XXVII. Osservatore Romano, 8 XI1941, nr 261. Pałyga Edward, Konsulaty polskie w Prusach Wschodnich: (zagadnienia prawno-organizacyjne), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1973, nr 4. 337
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Parandowski Jan, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Poznań 1987. Pascal Blaise, Myśli, przeł. T. Żeleński (Boy), Warszawa 2008. Pawlicki Ryszard Wojciech, „Wielka ucieczka” z pogranicza MazurskoKurpiowskiego - czyli ostatnie dni Johannesburga, Neidenburga i Ortelsburga, „Znad Pisy. Wydawnictwo poświęcone Ziemi Piskiej”, nr 19/20, Pisz 20010-2011. Pismo Święte. Stary i Nowy Testament, przekład z języków oryginalnych, opr. M. Peter i M. Wolniewicz, Poznań 2003. Piwowar Janusz, Niemiecki obóz w Działdowie (Soldau) w świetle zachowanych akt niemieckiej Tajnej Policji Państwowej w Ciechanowie/ Płocku, w: Polska pod okupację 1939-1945, t. 3, pod red. M. Przegiętki, Warszawa 2019, s. 185-202. Plaut, Komedie, t. II, przeł. E. Skwara, Warszawa 2003. Po Działdowie przewodnik niezwykły, pod red. M. Odachowskiego, Działdowo 2016. Przegiętka Marcin, Akcja Gestapo przeciwko polskiej inteligencji w rejencji ciechanowskiej. Aresztowani i deportowani do obozów koncentracyjnych w III Rzeszy w kwietniu 1940 roku, Warszawa 2020. Przegiętka Marcin, Niemiecki obóz Soldau (Działdowo) w okresie II wojny światowej, w: Niemiecki Obóz Śmierci KL Soldau. Pamięć i zobowiązanie, pod red. zbiorową, Działdowo 2018, s. 38-48. Przegiętka Marcin, Niemiecki obóz w Działdowie (niem. Soldau) w latach 1940-1945. Nowe ustalenia w świetle dokumentów ze zbiorów niemieckiego Archiwum Federalnego i Archiwum IPN, w: Polska pod okupacją 1939-1945, t. 2, pod red. M. Przegiętki, Warszawa 2016, s. 78-115. 338
Bibliografia Przegiętka Marcin, Obraz Polaków w szkoleniu światopoglądowym niemieckiej Policji Porządkowej w Generalnym Gubernatorstwie (1939-1945), „Dzieje Najnowsze” nr 4/2018. Przegiętka Marcin, Selbstschutz Südostpreufen - niemiecka Samoobrona w rejencji ciechanowskiej wiatach 1939-1940, w: Polska pod okupacją 1939-1945, t. 3, pod red. M. Przegiętki, Warszawa 2019, s. 84-116. Rajgrodzki Jerzy, Jedenaście miesięcy w obozie zagłady w Treblince, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1958, nr 25. Rauschning Hermann, Rewolucja nihilizmu. Kulisy i rzeczywistość Trzeciej Rzeszy, przeł. S Łukomski, Warszawa 1939. Rhodes Richard, Mistrzowie śmierci. Einsatzgruppen, przeł. M. Urbański, Warszawa 2002. Rousseau Jean Jacques, Emil czyli o wychowaniu, t. II, przeł. E Wnorowski, Wrocław 1955. Rydlewski Michał, Siwiec Tomasz, Wiśniewski Radosław, Wywiad z profesorem Stanisławem Soldenhoffem, „Ruch Filozoficzny”, 2013, t. LXX, nr 4. Schopenhauer Arthur, O wolności ludzkiej woli, przeł. A. Stögbauer, Warszawa 1991. Seweryniak Henryk i Bednarczyk Rafał, Ojcostwo i miłosierdzie. Biskup Leon Wetmański (1886-1941), Płock 2016. Showalter Dennis Edwin, Pancerz i krew. Bitwa pod Kurskiem, przeł. M. Komorowska, Wołowiec 2015. Skorzyński Józef, Selbstschutz - V Kolumna, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, t. X, Warszawa 1958. 339
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Skóra Wojciech, Współdziałanie służby konsularnej II Rzeczypospolitej z wywiadem wojskowym, „Dzieje Najnowsze”, 2004, nr 36/1. Słownik terminów i pojęćfilozoficznych, opr. A. Podsiad, Warszawa 2001. Słownik wyrazów obcych. Wydanie poprawione i uzupełnione, pod red. B. Pakosz, E. Sobol, C. Szkiłądź, H. Szkiłądź i M. Zagrodzkiej, Warszawa 1991. Stogowska Anna Maria, Płock po II wojnie światowej (1945-1946), „Płocki rocznik historyczno-archiwalny”, 2015, t. VII. Suchanecka Krystyna, Administracja Północnego Mazowsza w czasie II wojny światowej, „Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku”, 1986, nr 12. Sukertowa-Biedrawina Emilia, Działdowszczyzna po kongresie wersalskim, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1957, nr 2. Sukertowa-Biedrawina Emilia, Działdowszczyzna w oczach Fritza Gausego, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1960, nr 4. Sukertowa-Biedrawina Emilia, Metody walki hitlerowców z polskością na Mazurach i Warmii, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1967, nr 4. Szambora Tadeusz, Las Białucki - zbiorowe mogiły więźniów obozu w Działdowie zamordowanych przez niemieckich nazistów w latach 1939-1944, w: Monografia Gminy Iłowo-Osada. Białuty. Wybrane zagadnienia z dziejów: parafii, majątku, wsi, podległych folwarków - Pruski, Dębiny, Sochy i Dźwierznia oraz wsi: Dźwierznia, Szczepka, Napierki, Wola, Dąbrówka, Grabowo a także okolicznych siedlisk, leśnictwa, cegielni i tartaków w latach 1371-1945, t. III, pod red. T. P. Szambory, Narzym 2020, s. 359-375. Szarota Tomasz, Karuzela na Placu Krasińskich. Studia i
szkice z lat wojny i okupacji, Warszawa 2007. 340
Bibliografia Szczepaniak Konrad, Działdowskie Bataliony 1920-1939, Działdowo 1991. Szczepaniak Konrad, Obóz w Działdowie, „Rocznik Działdowski”, 1995, որ II. Szczepański Jakub, Homo homini deus est - homo homini lupus est. Kilka uwag o naturze ludzkiej według Hobbesa, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, 2013, Vol 58. Walichnowski Tadeusz, Warmia, Mazury, Powiśle 1939-1945, Warszawa 1972. Wardzyńska Maria, Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion, Warszawa 2009. Wardzyńska Maria, „Intelligenzaktion” na Warmii, Mazurach i Północnym Mazowszu, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2003-2004, nr 12. Wardzyńska Maria, Obozy niemieckie na okupowanych terenach polskich, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2009, nr 4. Wardzyńska Maria, Wysiedlenia ludności polskiej z okupowanych ziem polskich włączonych do III Rzeszy w latach 1939-1945, Warszawa 2017. Węgrzyn Łukasz, Granice nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady na terenie okupowanej Polski, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, 2015, t. 4. Wieczorek Mieczysław, Rola Prus Wschodnich jako bazy wypadowej Niemiec przeciwko Polsce w 1939 roku, „Komunikaty MazurskoWarmińskie” 1985, nr 3-4. Wilamowska Bożena, Ku przestrodze. Wyjątki ze wspomnień babci, cz. 1 i 2, Działdowo 2009. 341
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau {1939-1945). Próba całościowego ujęcia Wiśniewski Radosław, Czy instytucja Lebensborn działała w osobliwym, iłowskim obozie?, „Rocznik Działdowski”, 2020, որ XI. Wiśniewski Radosław, Gehenna więźniów działdowskiego obozu. Zapis relacji, „Rocznik Działdowski”, 2020, որ XI. Wiśniewski Radosław, Karola Libelta „system umnictwa” jako filozofia narodowa, „Szkice humanistyczne”, 2010, է. X, nr 1 (vol. 21). Wolniewicz Bogusław, Filozofia i wartości, t. II, Warszawa 1998. Wolniewicz Bogusław, Melioryzm Leibniza, „Przegląd Filozoficzny”, 2016, nr 4. Wspomnienia Rudolfa Hossa komendanta obozu oświęcimskiego, opr. J. Sehn, Warszawa 1965. Źródła historyczne do dziejów ziemi mławskiej 1065-1956, opr. A. Grochowski i R. Juszkiewicz, Mława-Ciechanów 1998. PUBLIKACJE INTERNETOWE, STRONY I PORTALE INTERENT0WE Academic, https://deacademic.com/dic.nsf/dewiki/1485008; [przeł. Radosław Wiśniewski], data wejścia na stronę 4 V 2020 r., godz. 15:39. Academic, https://enacademic.eom/dic.nsf/enwiki/3340592#Biography; [przeł. Radosław Wiśniewski], data wejścia na stronę: 20 XI2019 r„ godz. 23:54. ARC Main Page, http://www.deathcamps.org/occupation/herbert%20 lange_de.html; [przeł. Radosław Wiśniewski], data wejścia na stronę: 27II2020 r„ godz. 20:18. DP Pedia, http://dbpedia.org/page/Wilhelm_Rediess; data wejścia na stronę: 19 V 2020 r., godz. 13:58. 342
Bibliografia Gedenkorte Europa 1939-1945, https://www.gedenkorte-europa.eu/de_de/ article-pulmer-hartmut-1908-konigsberg-neumark-ndash-1978-bensheim. html; [przeł. Radosław Wiśniewski], data wejścia na stronę: 25 12020 r., godz. 17:04. Time Note, https://timenote.info/pl/Jakob-Sporrenberg; data wejścia na stronę: 19 V 2020 r., godz. 15:17. Wikiwand, https://www.wikiwand.com/de/Karl_Schmidt_ (Regierungspr%C3%A4sident); [przeł. Radosław Wiśniewski], data wejścia na stronę: 4 V 2020 r., godz. 14:00. INNE Jankowski Tomasz, Ekshumacja ofiar niemieckich zbrodni w Białutach koło Działdowa jako dowód polityki eksterminacyjnej III Rzeszy. Skuteczność akcji „1005”, referat wygłoszony w ramach konferencji „Niemiecki obóz Soldau w świetle najnowszych badań i prac poszukiwawczo-ekshumacyjnych”, Działdowo 27 maja 2020. 343
|
| adam_txt |
Radosław Wiśniewski
WIEIOHINKCYINY
A NIEMIECKI OBOZ
SOIDAU
1939-1945
PRÓBA CAŁOŚCIOWEGO UJĘCIA
DZIAŁDOWO 2021
Spis treści
Przedmowa
Wstęp
Rozdział I - Działdowo w kleszczach okupanta
1 1 Atmosfera stosunków polsko-niemieckich na Działdowszczyźnie przed wybuchem
II wojny światowej
1 2 Zajęcie Działdowa przez wojska III Rzeszy
1 3 Pierwsze akty ludobójstwa na ziemi działdowskiej
131 Działalność Einsatzgruppen
132 Etniczni ochotnicy z Selbstschutzu
1 4 „Dom pod Czarną Chorągwią
1 5 Uruchomienie zbrodniczej machiny Intelligenzaktion w Działdowie
Rozdział II - Niemieckie reorganizacje obozu
2 1 Kriegsgefangenendurchgangslager, czyli Obóz Przejściowy dla Jeńców Wojennych
2 2 Obóz Przejściowy w Działdowie (Durchgangslager)
2 3 Czy Durchgangslager Soldau posiadał obozy satelickie?
231 Iłowski „lazaret
232 Obóz pracy w Mławce
233 Obóz dla jeńców wojennych w Nosarzewie Borowym
234 Malinowo Czwarta filia obozu Soldau?
2 4 Komendantura Hansa Krausego
2 5 Aktion T4 na Działdowszczyźnie
Rozdział III - Epidemia tyfusu i jej konsekwencje 1
3 1 Ogólne warunki w obozie przed wybuchem epidemii
311 Przemoc fizyczna stosowana wobec więźniów
312 Racje żywnościowe
313 Warunki sanitarno higieniczne Brud w latrynach i celach
3 2 Wybuch epidemii
321 Reperkusje wobec zarządu Proces Krausego i Holdacka
322 Kolejni komendanci
3 3 Kiedy powsta\ Arbeitserziehungslager Soldau?
Rozdział IV - Ostatni okres funkcjonowania obozu 174
4 1 Warunki w obozie po zakończeniu kwarantanny 174
4 2 Koniec marzeń o Tysiącletniej Rzeszy Nowe przeznaczenie więźniów AELSoldau 179
421 Orneta 182
422 Szymany 183
423 Lotnisko między Gierdawami a Królewcem 184
424 Orzysz i Pisz 187
425 Berlin 188
4 3 Aktion 1005 na Dziatdowszczyźnie 189
4 4 „Marsz śmierci 197
4 5 Armia Czerwona w Działdowie 203
4 6 Nowe porządki Obóz Nakazowo-Rozdzielczy NKWD w Działdowie 207
4 7 Ekshumacje i szacunki 214
Rozdział V - Wielofunkcyjny charakter obozu 229
5 1 Soldau pośród innych obozów założonych przez III Rzeszę na polskich
ziemiach okupowanych 229
5 2 Wielofunkcyjność obozu Soldau Perspektywa subiektywistyczna 233
521 Więźniowie polityczni 235
522 Duchowieństwo 239
523 Żydzi 268
524 Ludzie chorzy umysłowo 272
525 Osoby starsze i chore 275
526 Dzieci 277
5 3 Inne funkcje obozu Soldau 278
Rozdział VI - Obóz Soldau i upadek pewnych mitów 282
6 1 Złudzenia optymizmu historiozoficznego 282
6 2 Iluzja melioryzmu 288
6 3 Ludzka wyobraźnia wobec codziennych wydarzeń II wojny światowej 292
„Wiersz z piekła 297
Zakończenie 301
Indeks osób 304
Bibliografia 325
Aneks 344
Spis treści Przedmowa. 7 Wstęp. 9 Rozdział I - Działdowo w kleszczach okupanta. 15 1.1. Atmosfera stosunków polsko-niemieckich na Działdowszczyźnie przed wybuchem II wojny światowej. 15 1.2. Zajęcie Działdowa przez wojska III Rzeszy.25 1.3. Pierwsze akty ludobójstwa na ziemi działdowskiej. 31 1.3.1. Działalność Einsatzgruppen.32 1.3.2. Etniczni ochotnicy z Selbstschutzu.35 1.4. „Dom pod Czarną Chorągwią". 44 1.5. Uruchomienie zbrodniczej machiny. Intelligenzaktion w Działdowie. 55 Rozdział II - Niemieckie reorganizacje obozu.04 2.1. Kriegsgefangenendurchgangslager, czyli Obóz Przejściowy dla Jeńców Wojennych. 64 2.2. Obóz Przejściowy w Działdowie (Durchgangslager). 71 2.3. Czy Durchgangslager Soldau posiadał obozy satelickie?. 90 2.3.1. Iłowski
„lazaret". 98 2.3.2. Obóz pracy w Mławce. 106 2.3.3. Obóz dla jeńców wojennych w NosarzewieBorowym. 107 2.3.4. Malinowo. Czwarta filia obozu Soldau?. 107 2.4. Komendantura Hansa Krausego. 111 2.5. Aktion Т4 na Działdowszczyźnie. 118 Rozdział III - Epidemia tyfusu i jej konsekwencje 125 3.1. Ogólne warunki w obozie przed wybuchem epidemii. 125 3.1.1. Przemoc fizyczna stosowana wobec więźniów. 128 3.1.2. Racje żywnościowe. 130 3.1.3. Warunki sanitarno-higieniczne. Brud w latrynach i celach. 132 3.2. Wybuch epidemii. 135 3.2.1. Reperkusje wobec zarządu. Proces Krausego i Holdacka. 1З8 3.2.2. Kolejni komendanci.158 3.3. Kiedy powstał Arbeitserziehungslager Soldau?. ш
Rozdział IV - Ostatni okres funkcjonowania obozu. 174 4.1. Warunki w obozie po zakończeniu kwarantanny. 174 4.2. Koniec marzeń o Tysiącletniej Rzeszy. Nowe przeznaczenie więźniów AEL Soldau. 179 4.2.1. Orneta. 182 4.2.2. Szymany. 183 4.2.3. Lotnisko między Gierdawami a Królewcem. 184 4.2.4. Orzysz i Pisz. 187 4.2.5. Berlin. 188 4.3. Aktion 1005 na Działdowszczyźnie. 189 4.4. „Marsz śmierci". 197 4.5. Armia Czerwona w Działdowie. 203 4.6. Nowe porządki. Obóz Nakazowo-Rozdzielczy NKWD w Działdowie. 207 4.7. Ekshumacje i szacunki. 214 Rozdział V - Wielofunkcyjny charakter obozu. 229 5.1. Soldau pośród innych obozów założonych przez III Rzeszę na polskich
ziemiach okupowanych. 229 5.2. Wielofunkcyjność obozu Soldau. Perspektywa subiektywistyczna. 233 5.2.1. Więźniowie polityczni. 235 5.2.2. Duchowieństwo. 239 5.2.3. Żydzi. 268 5.2.4. Ludzie chorzy umysłowo. 272 5.2.5. Osoby starsze i chore. 275 5.2.6. Dzieci. 277 5.3. Inne funkcje obozu Soldau. 278 Rozdział VI - Obóz Soldau i upadek pewnych mitów. 282 6.1. Złudzenia optymizmu historiozoficznego. 282 6.2. Iluzja melioryzmu. 288 6.3. Ludzka wyobraźnia wobec codziennych wydarzeń II wojny światowej. 292 „Wiersz z piekła". 297
Zakończenie. 301 Indeks osób. 304 Bibliografia 325 Aneks. 344 6
INDEKS OSÓB A Abramowicz Zofia 130, 131, 132, 278 Adamczewski Leszek 183,187 Albath Walter 34,141,147 Alighieri Dante 288 Alvensleben Ludolf von 35, 36, 37 Amann Max 54 Ambroziak Adam 277 Ambroziak Jadwiga 277 Angermann Kurt (ostatni, siódmy komendant obozu Soldau) 160,161,162,197 Anders Władysław 27 Arendt Hannah 287 Artwińska Anna 284 Arystoteles ze Stagiry 189 Ast Wilhelm 22, 23, 24, 247 Atliński Józef 271 Aureliusz Augustyn św. 291 В Balicki Józef Leonard 40, 68, 70, 71 Bałdyga Stanisław 76 Banasiński Edmund 47 Bandel Przemysław 26, 123, 124, 240, 268 Baran Bogdan 286 Barann Franz (bądź Baran, czwarty komendant obozu Soldau) 158,159,160, 162,163 Barski Jan 99 Bartczak Marian 199,238,239 Bartnik (Niemiec, szewc z Działdowa) 159 Batwia Stanisław 122,123 Bednarczyk Rafał 249, 251, 253 Beker (strażnik w obozie Soldau) 91 Benesz Edward 17 304
Indeks osób Bender Horst 150 Benz Wolfgang 87, 139, 195, 272,285 Berent Wacław 282 Betlejewska Jadwiga 161, 198, 202, 254, 255 Bethmann Hollweg Theobald von 21 Beutel Lothar 33 Biały Władysław 84 Bielicki Tadeusz 31 Bigoszewska Wanda 92, 134, 179, 249, 271, 292 Bismarck Otto von 22 Biobel Paul 191, 192, 193 Błażejewska Helena 59, 60 Bocian (pseudonim strażnika w obozie Soldau) 91 Bocianowska (więźniarka obozu Soldau) 92 Boczkowski Franz 43 Borkowski Jan 199 Borkowski Kacper 241 Böhler Jochen 33, 35, 81, 193 Brandt (oficer niemiecki) 113 Brasse Wilhelm 296 Brochocki Jan 97, 289 Brochowicz Julia Helena 135, 179 Brodowska Stefania 130 Brzeziński Daniel 242, 244, 249, 256 Brzozowski Władysław 171 Buczyńska Rafaela 247, 248 Bugaj Mieczysław 261 Bugaj Stanisław 276 Bullock Alan 20,60 Bujalska Jadwiga 235 Burawski Franciszek 84 Burdyński Jan 126 Birike Knot 79 Byczkowska Helena 211, 212 Bystrzycki Piotr 13, 17, 18,19, 20, 21 305
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia c Caban Stefan 244,246 Canaris Wilhelm Franz 239 Cegiełka Franciszek 253 Centek Jarosław 14, 27, 30, 203, 204, 205 Ceran Tomasz Sylwiusz 35,41,190,191 Chabowski Wincenty 260 Chełchowski Stanisław 10 Chilkiewicz Aleksy 66 Chinciński Tomasz 62 Chruściel Antoni 71 Chrzanowski Stanisław 30 Ciesielski Roman 219 Cieszkowski August (senior) 283 Cieszkowski August (junior) 283 Cieślak Tadeusz 149,154 Ciwcew (naczelnik obozu NKWD w Działdowie) 207 Condorcet Antoine Nicolas 283, 284, 287 Coulondre Robert 25 Crispi Franciszek 22 Cybulski Stanisław 258 Cytry (strażnik w obozie Soldau) 115 Czarnecka Anna 110 Czarnik Andrzej 20,54 D Damzog Ernst 33,141 Danowska Anna 238, 251 Darwin Karol 123 Dejewski Marian 51 Deschner Gunther 145 Dieckert Kurt 183, 186, 187 Distel Barbara 87,139, 195, 272, 285 Dmochowski Piotr 244 Dobrowolska Maria 22 Dostojewski Fiodor 291 306
Indeks osób Dworak Fritz 46 Drygałowa Waleria 37 Dudzikowski Wiktor 81 Dycz Wiktor 38 Dygnąć z Iłowa (komendant obozu w Mławce) 106 Dymek Józef 74 D’Alquen Gunter 54 E Ebert Friedrich 18 Ebrecht Georg 151,154 Eichmann Adolf 42, 287, 295 Elzenberg Henryk 286 Evert Tadeusz 20 Exner Kurt (pierwszy komendant obozu Soldau) 111, 162 F Falęta Marianna 131,132 Feldman Józef 22 Filipecka Joanna 92 Fink Oskar Juliusz 40 Fischer Hans 33 Flak Władysław 128 Frank Hans 41, 232 Fredro Aleksander 70 Frick Wilhelm 30, 39 Fuks Józef 97 G Gabčik Josef 145 Gałęzowski Marek 35 Gałka Otto (Otton) 161 Gardocki Karol 300 Gause Fritz 15,16, 17 Gawęcki Bolesław 302 Gawęda Czeslaw 219,221 307
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Gawor Jan 201, 202, Gburzyński Edward 260,263 Gerlach Hans 50 Gertner Zygmunt 64, 70, 87, 96, 132,159,165,182, 222, 226, 230 Gintowt-Dziewałtowski Aleksander 241 Giza Władysław 201 Gliniecki Tomasz 203,204,206 Gładysiak Łukasz 32 Godziński August 150 Golon Mirosław 207, 208, 209, 210, 212 Gołąbczyk Władysław 39, 50 Gołębiewski Józef 130 Gomulicki Juliusz Wiktor 197 Gorczyński J. (nazwisko w „Sonderfahndungsbuch Polen”) 43 Göring Hermann 240 Grabowski Wincenty Franciszek 246 Grabowski (nauczyciel ze Skurpia) 59 Graczyk Waldemar 248, 253,254,256 Gräfe Heinz 34, 81 Greczkowski Aleksander 96, 184,188 Grieps (bądź Griep, SS-mann z Płocka) 248 Grochowski Andrzej 100 Grode Walter 118 Grossmann Horst 183, 186, 187 Groszeck Walteria 42 Grynberg Michał 128, 268, 269, 271, 276, 295, 296 Grzankowski Konrad 276 Grzybowski Michał Marian 56, 79, 84,165,243,244, 251,252,253,258,260, 261 Grzymkowski Piotr 98, 99, 100, 104,105 Gucewicz Daniel 240 Gudzowa Maria 23, 270 Gumkowski Janusz 30, 56, 63, 67, 70, 75, 87, 88, 94, 111, 125, 126, 127, 130, 131, 133, 134,135, 164, 165, 166, 177, 214, 217, 222, 226, 227, 228, 237, 239, 246, 257 Gutkowski Bolesław 183 Guzowska Marta 134 308
Indeks osób H Hablutzel Jan Jakub 81 Hahne Otto 285 Haider Franz 240 Halevi Beniamin 287 Haller Józef 46 Hardt Karol 44 Hartleb Ewa 283 Heisenberg Werner 285 Heissmeyer August 36, 37 Herrmann Fritz 36 Heydrich Reinhard 31, 33, 37, 57, 60, 63, 145,190, 269 Heydrich Silke 145 Herz Hermann 193,195 Hess (kat w willi Selbstschutzu) 23 Himmler Heinrich (bądź Reichsführer) 31, 33, 35, 36, 37, 39,41,42, 89,112, 113, 114, 116,119,121, 125,139,140, 141, 145, 149, 150,151,153,154, 155, 156,158,190,192,197, 230 Hitler Adolf (także jako Führer) 20, 21, 25, 26, 30, 32, 33, 35, 36, 37, 41, 44, 49, 55, 60, 85,118,119, 122, 123, 124, 151,180, 181, 211, 239, 240, 251, 266, 268,269, 274 Hobbes Thomas 288 Holdack Robert 12, 110, 138, 139, 140,145,149, 150,151,156, 157,158 Hoess Rudolf 192, 295 Hrabar Roman 102 Huntziger Charles 107 Hutnik Rosa 271 I Ilgmann Magdalena 145 J Jabłoński Kazimierz 81 Jachimowski Romuald Wiesław 276, 278 Jackiewicz Regina 103, 104 Jagiełło Władysław 30, 49,120 309
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Jagodzińska Anna 266 Jakóbowski Mariusz 48, 51, 65, 72, 82, 87,100,101, 122,196,257,267 Jakubowska Aleksandra 179 Jałowiecki Bohdan 21, 143,144, 275 Jan Paweł II, św. (Karol Wojtyła) 256, 266 Janiszewski Władysław 172,183,184 Jankowski Tomasz 190,195, 216, 221, 222 Jankun Krzysztof 44 Jansen Christian 38 Januszewski Henryk 207 Jasiński Grzegorz 17 Jaworski Edward 185 Jaspers Karl 289 Jaszczak Eufemia 169 Jaszczak Henryk 169,170 Jaszczak-Rzepkiewicz Mirosława 169 Jendraszczak Józefa Daniela 73 Jezus Chrystus 101,194, 265, 266, 290 Jezusek Wacław 222, 243, 244, 245, 246, 248, 249, 258, 259, 264,266 Joachimowicz Leon 290 Jon Adam 127 Józków Romuald 59 Juszkiewicz Ryszard 97, 98, 99, 100,102,104, 106, 107,109,110 К Kacprzak Józef 235 Kaczmarek Ryszard 40 Kaltenbrunner Ernst 111,112,115,116,121,125,133,139,140,142,143,144, 145, 149, 150, 151, 157, 158, 161 Kamińska Edmunda 91 Kanigowski Adam Wiktor 159 Kant Arno 59, 73, 122 Kapacki Zygmunt 81 Karczewska Halina 84 Kargol Stanisław 114,259 Karwowski Zygmunt Józef 110 310
Indeks osób Karwowski Paweł Mieczysław 294 Katarzyna Aleksandryjska, św. 256,257,267 Katzmann Fritz 36 Keitel Wilhelm 107,239, 240 Kelz Hans 36 Kerri Hanns 243, 254 Kershaw Ian 26, 33, 36, 37,123, 124, 240, 268 Kędzierski Stanisław 50 Kędziorski Ludwik 183, 205, 206 Kiec Olgierd 240,241 Kicior Tadeusz 209 Kicior Wiesław 138, 171, 174, 185, 284 Kierski Jan 160 Kierzkowska Leokadia 105 Kisielewski Edwin 96,184 Klee Ernst 33, 36,42, 55, 63, 81,119,120, 141,148,151,191,193 Klein Gerhard (Gothard) (piąty komendant obozu Soldau) 159,160,162,163 Klein Johannes 145 Klimaszewski Czesław 186,187 Klimczak Czesław 175 Klimkiewicz Franciszek 244 Klos Franc (Kłos Franciszek) 289 Knappe Janina 100 Knappe Marian 100,103, 105 Koch Erich 30, 85, 119,120,122, 141,149,154, 285 Kogowski Roman 79,117 Kołecki Ignacy 46, 50 Kołodziejczyk Albina 92 Komorowska Magdalena 180 Koniarek Jan 31 Konieczny Alfred 33, 35 Konstantyn I Wielki 287 Korycińska Anastazja 91 Koryciński Marian 91 Korycka Wanda 27, 65, 126, 204 Koschowitz Kurt 46 311
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Koschowitz Wilhelm 46 Koska Donata 262,263,264,265,266 Kossert Andreas 18 Kotarska Elżbieta 92,181,234 Kowalczyk Edward 246 Kowalska Halina 27, 38, 48, 50, 51, 65, 78, 85, 86, 125, 126, 137, 158, 204, 205, 222 Kowalska Mieczysława (Maria Teresa od Dzieciątka Jezus) 264,265,266 Kowalski Tadeusz 50,247 Koziełło-Poklewski Bohdan Jerzy 30,140 Krajewski Ignacy 215 Krasiński Edward 214, 255 Krasnodębski Zdzisław 282 Krasuski Jerzy 17 Krause (Krauze) Hans (drugi komendant obozu Soldau) 12, 94, 111, 112, 113, 114, 115,116, 117, 121,126,129,133,135,138,139,140,141,142,143, 144, 145, 146, 147,149,150,151, 153,154,156,157,158,159,160,161,162, 172, 263, 271, 274 Kraushar Aleksander 21 Krawczyk Marian 178 Krengelewski (nazwisko w „Sonderfahndungsbuch Polen”) 43 Krokowska Stanisława 101 Krokowski Franciszek 104 Krosigk Johann Ludwig Graf Schwerin von 254 Kruczyński Andrzej Stefan 16,127 Kruczyński Marian 277 Kruk Aleksander 178 Krupski Antoni 38, 46, 79 Krysiak Andrzej 84 Krystyna (Polka, kucharka w obozie Soldau) 132 Kryszczuk Wacław 128,129 Krzemiński Jan 258 Krzywanowski Boruch 158,159 Ksenofont 290 Kubiński Jan 50 Kubiš Jan 145 312
Indeks osób Kucharski Józef 81 Kuczyński Roman 128, 260, 271, 284 Kuderowicz Zbigniew 283 Kurach Antoni 84 Kurmski (strażnik w obozie Soldau) 150 Kurowski Kazimierz 278 Kuśmierczyk Antoni 244 Kuźniewski Bogumił 79, 277 Kwasiborska Marianna 79 Kwoka Czesława 296 L La Rochefoucauld 15 Lachacz Antoni 178 Lange Herbert 119,121, 122, 272 Lasch Otto 187 Laskowska Hanna 258,276 Lebioda Wojciech 71,238 Leibniz Gottfried Wilhelm 290,291 Lelima Edmund 247 Lem Stanisław 239 Lempert Andrzej 39 Hans Lenard z Kisin (strażnik w obozie Soldau) 79 Leśniak Kazimierz 55 Lewandowska Halina 23 Lewandowska Zofia 276 Lewandowski Franciszek 39,43, 50 Lewandowski Ignacy 68,71 Leyding Gustaw (junior) 43,44 Leyding Gustaw (senior) 43 Libelt Karol 118,292 Libionka Dariusz 101 Lipińska Jadwiga 99 Locke John 302 Longerich Peter 31, 33, 36,42,114,119,121,145,151, 268, 269,271 Ludendorff Erich 21 313
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Ludkiewicz Zdzisław 19 Lukas z Burkatu (strażnik w obozie Soldau) 79 Lukrecjusz 55 Luther Martin (niemiecki dyplomata) 190 Ł Łagodziński Stanisław 57, 58, 59 Łazarska Genowefa 279 Łazarz z Betanii, św. 101 Łęczycki Jan 175 Lotach Henryk 82 Łoziński Stanisław 66, 67 Łubieński Jan 49 Łuczyński Jarosław 185 Budziński Zygfryd 184,185 Lukasiewicz Krystyna 159 Łukomski Stanisław 25 Łuniew (nadzorca transportów w obozie NKWD w Działdowie) 207 M Mackiewicz Józef 201 Madrak Krystyna 189, 277 Majewski Bronisław 202 Majewski Dariusz 241, 247 Majewski Jan 202 Malinowski Kazimierz 255 Malinowski Stanisław (ksiądz) 84 Malinowski Stanisław 132, 260 Mallmann Klaus-Michael 33, 35,81,193 Małłek Karol 17,44 Małłek Robert 59 Mania Henryk 273, 274 Mann Thomas 54 Manthey Stanisław 86 Markowska Krystyna 245 Mateusz św. 291 314
Indeks osób Matthäus Jürgen 33, 35, 81, 193 Matuszak Daniela 275 Matuszewski Jerzy Mateusz 218,219 Matynia Bronisław 132,133 Matynia Tadeusz 132,133 Matylda (pielęgniarka w iłowskim obozie) 105 Matys Natalia 177 Mazanowska Izabela 32 Mazurkiewicz Maciej Jan 32, 36, 37, 39 Meier Christian 284 Meissner Blanka 190, 191, 192, 193,195, 197 Melion Irena 176 Miara Jakub 208 Miara Wiktoria 208 Michalak Józef 244 Miller Willi 160 Misiewicz Leszek 116, 129, 257 Młodzianowski Kazimierz 44 Młynarczyk Jacek Andrzej 101 Modzelewski Adolf 244 Mogilnicki Zbigniew 31,205 Molski Stanisław 22,23,24 Moltke Hans Adolf von 35 Mołotow Wiaczesław 190 Monkiewicz Waldemar 211,212 Morawiec Arkadiusz 118 Morris Desmond 31 Morwiński (bądź Norwiński, komendant w iłowskim obozie) 100 Morzyć Franciszek 107 Mościcki Ignacy 242 Möller (pracownik na terenie obozu Soldau) 146 Mroczek Milena 13 Mulkityna Eugeniusz 219 Murawska Matylda 159 Musiał Zbigniew 286, 287, 292, 293, 297 Müller Heinrich 42, 190, 191 315
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia N Napirski (ze wsi Pienice) 238 Napiórkowski Kazimierz 285 Nasiłowski Stanisław 244 Naumann Erich 33 Naujocks Alfred 60 Nebe Arthur 147 Neumärker Uwe 81, 87, 88,121, 122,139, 165, 195, 196, 222,272,285,286 Nietzsche Friedrich Wilhelm 138, 282, 286, 301, 303 Nina z Kijowa (więźniarka iłowskiego obozu) 103 Nitsch Wiktor 46 Noe 291 Norwid Cyprian Kamil 197 Nowacka-Brzóska Halina 9, 126,136,137, 170, 171, 254 Nowacki Bartosz 42,268 Nowakowska Weronika 79 Nowowiejska Jadwiga 100, 243, 247, 254 Nowowiejski Antoni Julian 22,100,222,241,242,243,244,245,246,247,248, 249, 250, 251, 253, 254, 255, 256, 257, 258, 259, 260,264, 266, 267 O Odachowska Aleksandra 115 Odachowski Marian 65 Oehlrich Herbert 44 Ofiara Marian 49, 86, 223, 226, 228, 257, 261, 266 Ohlendorf Otto 147 Okoniewski Stanisław 240 Ölender Stanisław 75, 76 Oleszkiewicz Antonina 126 Olkowska Zofia Janina 47 Omieciński Jan 73,131 Orłowski Sławomir 285 Orski Marek 27,48,65,67,70,88,115,116,117,125,126,135,138,139,142, 165, 166, 167, 198, 205, 222, 236 Oryl Marek 235 Orzechowski (właściciel zakładu fryzjerskiego w Płocku) 22 316
Indeks osób Ostrowicz Radosław 285 Ostrowska Barbara 18 Oździński (dyrektor szpitala w Ostródzie) 202 P Padryka Halina 22 Pakosz Barbara 101 Pałyga Edward J. 143 Panek Stanisław 105,106 Panek Zenona 105,106 Parandowski Jan 275 Pergol Krzysztof 219 Pascal Blaise 194, 239 Pataion Henryk 254 Pawlicki Ryszard Wojciech 188 Pecyna Stanisław 177 Perón Juan 36 Perucki Piotr 27 Petrykowska Alina 270 Piendyk Wincenta 91 Pilichowski Czesław 64, 190,191 Piłsudski Józef 20, 29, 30, 49 Pińczak Alina 128 Piotrowski Stanisław 43 Piórkowska Jadwiga 111 Pius X (Giuseppe Melchiorre Sarto) 241 Pius XI (Ambrogio Damiano Achille Ratti) 241,249 Piwowar Janusz 89,161,166,167,172, 178, 223, 225 Plackowski Jan 44 Plater Emilia 293 Plaut 288 Plewka (strażniczka w obozie Soldau) 115 Płazan Fritz 46, 48, 68 Płocharczyk Bolesław 72, 171,175, 280, 289 Płocharski Bronisław 131 Płocharski (fotograf z Ostródy) 202 317
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Podbielski Henryk 189 Podlerski (więzień obozu Soldau) 150 Podobiński Józef 57 Podsiad Antoni 234 Pstrągowski Józef 161 Pszenny Bronisław 50 Pszenny Piotr 31, 50, 51,111,137, 138,161,208, 223, 226, 237 Prokopiuk Jerzy 31 Przegiętka Marcin 13, 32, 41, 63, 80, 83, 88, 89, 94, 95, 112, 113, 114, 117, 122, 139,141,144, 146, 147, 148, 149, 150,154,156,158, 160, 161,166,178, 182, 223, 235, 237, 258 Prützmann Hans Adolf 151 Przekop Piotr 172 Przekop Zefiryn 172 Przybylak Konstanty 247 Puchalski Jan 97 Pulmer Hartmut 81, 87, 167, 168,171,172, 225 Pużycki (Żyd, więzień w obozie Soldau) 248 R Radoch Marek 19, 203 Rajgrodzki Jerzy 192 Rasch Otto 55, 56, 57, 60,62,63, 77, 78, 91,110,111,114,115,116,139,141, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 156,162, 191, 223, 237 Reszke z Działdowa (strażnik w obozie Soldau) 79 Ratkę (administrator w iłowskim obozie) 100 Rauschning Hermann 24,25 Reca Hieronim 99 Rediess Wilhelm 120, 148, 154, 243 Regehr Walter 38 Rhodes Richard 32, 34, 147 Ribbentrop Joachim von 25 Ring Maks 295, 296 Roch Heinz 63, 114 Rogalski Zygmunt 126 Rogoza-Gawecka Teresa 258 318
Indeks osób Rogoza-Zolandowska Elżbieta 258 Rokossowski Konstanty 203 Romańska Zofia 126,276 Rościszewski Józef 244 Roszkowski Tadeusz 85 Rousseau Jean Jacques 290 Rozen Hirsz 296 Rudolph Kaspar (trzeci komendant obozu Soldau) 162 Runo Stefan 196 Russel Bertrand 290 Ruszkiewicz Władysław 198 Rydlewski Michał 33, 34, 295 Rzepliński Władysław 176,177 S Sakwa (Żyd, więzień w obozie Soldau) 248 Sanders Erich 155,156 Sawicki Franciszek 240 Sawicki Wawrzyniec 183 Schaefer Emanuel 33 Schefe Robert 34 Schendel Adolf 242, 245, 251 Schick Walter 193, 195 Schlegel Friedrich Horst 57,58,60,62,63, 77,90,110,111,115,116,120,139, 140,142, 143,144,146,147,148,149, 150, 151, 156 Schmidt Karl 139, 140,141,142 Schodowski Władysław 160 Scholtz Klemens 215,217 Schopenhauer Arthur 302 Schweichler (szósty komendant obozu Soldau) 162 Schwerma Wilhelm 79 Sehn Jan 192 Servatius Robert 287 Seweryniak Henryk 249, 251, 253 Sewruk Aleksander 68,69, 70 Showalter Dennis Edwin 180,181 319
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Siek Magdalena 19,272 Sielawa Stanisław 273,274 Siemianowski Krzysztof 18, 76, 110, 194, 261, 262 Sierow Iwan 213 Siwek-Brzozowska Halina 205 Siwiec Tomasz 33,34, 59, 295 Skarżycki Paweł 75, 78, 131,133 Skibniewski Stefan Jerzy 16 Skierkowski Władysław 260 Skorzyński Józef 32, 35, 36, 39,41, 61, 62 Skowroński Alfred 49 Skowroński Hieronim 93, Skowroński Jarosław 31,114,145 Skóra Wojciech 143 Skrycki Radosław 185 Skuza Paul 46, 79, 150 Skwara Ewa 288 Słomińska Genowefa 107 Smerociński Tadeusz 254 Sobociński (robotnik) 39, 51 Sobol Elżbieta 101 Sokołowski Franciszek 252 Sokrates z Aten 290 Sosnowski Czesław 67, 95 SoldenhofF Stanisław 34,295 Speer Albert 279 Splett Maria Carl 245 Sporrenberg Jakob 57, 148, 149, 154 Staff Leopold 303 Stahleckern Franz 147 Stalin Józef (Wissarionowicz Dżugaszwili) 180, 188 Stanowska Marianna 90, 127 Stogowska Anna Maria 24 Stoklasa Emil 46 Stögbauer Adam 302 Streckenbach Bruno 145 320
Indeks osób Strybel Michał 160 Stuzińska Genowefa 132,270 Suchanecka Krystyna 34 Suchowiecki Adam 79, 277 Sukertowa-Biedrawina Emilia 17, 19, 20 Sulć (bądź Szulc o pseudonimie Męcz, strażnik w obozie Soldau) 115 Suski (więzień w willi Selbstschutzu) 23 Szabłowski Jan 167 Szałamow Warłam 291 Szambora Tadeusz Paweł 98,218,234 Szarota Barbara 169,170 Szarota Tomasz 190 Szczepaniak Alicja (Podobińska) 57 Szczepaniak Konrad 25, 27, 29, 71, 87, 96,164, 182, 195, 198, 201 Szczepaniak Franciszek 57 Szczepański Jakub 288 Szczepański Wiktor 189 Szczepkowski Józef 261 Szefler Juliusz 259 Szitow Witalim 207 Szkiłądź Celina 101 Szkiłądź Hipolit 101 Szmaglowski Otto (niekiedy jako: Szmoglewski, Szmogiłowski lub pseud. „Szmagiel”) 38,44, 45, 46, 51, 79,114, 150 Szmidt Waldemar 247 Szostkiewicz Adam 287 Szreiber z Działdowa (strażnik w obozie Soldau) 79 Szultz z Kisielic (komendant obozu w Mławce) 106 Szupert (oficer) 68 Szydłowski Jan 244 Szwarc Honorata 263 Szymańska Bogumiła 22,23 Szymańska-Jasińska Małgorzata 16 Szymańska Weronika 110 Szymański Sebastian 31,114,145 321
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia ś Ślubowski Franciszek 47,48 Świątkowski Józef 38, 39, 50, 80, 83, 84,160, 222,236, 268, 269,270 Świerdzewski Zygmunt 182,183,187 Święconek Jadwiga 291 T Terboven Josef 120 Thomeé Wiktor 71 Toczyłowski Honoriusz 172 Toczyński Stanisław 175 Todt Fritz 279,280 Tomczuk Michał 64,66,67 Topa Stanisław 135,136 Träger Rudolf 33 Tupacz Irena 188,189 Turgot Anne Robert Jacques 283 Tworkowski Stefan 72, 175 U Ugodowski Karl 43 Ułanowski Edward 59 Ulmer Stanisława 126 Urbański Maciej 32,147 V Von Paris (bądź Poris, SS-mann) 243 Von der Tann (SS-mann) 243 W Wachowski Ryszard 65, 82 Wadecki Walter Andrzej 117,236 Wagner (strażnik w obozie Soldau) 150 Wajda Andrzej 70 Walewska Czesława 246 Wałichnowski Tadeusz 144 322
Indeks osób Wardart (administrator w iłowskim obozie) 100 Wardzyńska Maria 16, 35,36,39,41,55, 57,58,78,81, 83,84, 85,86,88,147, 223, 230, 232,244, 279 Wareńko Halina 71, 75,196,217 Waryeh (więzień w obozie Soldau) 231 Weckbecker Arno 38 Wehser Ralf ПО, 156 Wejs Helena 257, 258, 277 Wetmański Leon 241, 243, 244, 245, 246, 249, 250, 251, 252, 253, 254, 255, 256,257, 266, 267 Wędkowska Stanisława 279 Węgrzyn Łukasz 232 Wieczorek Mieczysław 20 Wierzba Franciszek 35 Wierzbicki Stefan 289 Więckowski Antoni 260 Wikcia (pseudonim zamordowanej więźniarki) 294 Wilamowska Bożena 48 Wilkoński Ludwik 243,244 Wiśniewski Franciszek 59 Wiśniewski Radosław 34, 55, 81, 102,119, 132,139, 141, 292, 295 Wiśniewski Zygmunt 23 Witczak Maria 217 Witczak Marian 271 Witczak Władysław 217 Witkowski Andrzej Sylwester 28, 52,120 Witkowski Henryk 255 Wnorowski Feliks 290 Wodzyńska Czesława 110 Wojciech św. (Sławnikowic lub Adalbert) 49, 65 Wojnowski Leon 19 Wolan Maria 107,108,109 Woliński Julian 248 Wolniewicz Bogusław 286, 287, 290, 291,292, 293,297 Wołyniec Bolesław 92 Wunderlich Siegfried 126, 133, 252 323
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Wyrwicz Jan 32, 39,48,49, 50, 54, 64, 76, 77, 78, 80,110,148 Wyrzykowski Stanisław 138, 301 Z Zagrodzka Maria 101 Zakrzewski z Brodowa (komendant obozu w Mławce) 106 Zaleski Adam 243, 244, 246 Zamorski Kordian Józef 35 Zapadka Barbara 231 Zapadka Czesława 73, 231 Zapadka Irena 231 Zapadka Jan 73 Zawierucha Franciszek 83 Zazon Bronisław 79 Zboiński Kazimierz 235 Zbrzeski Tadeusz Lucjan 199 Zdroik Leon 73 Zembrzuski Maksym 196 Ziegler-Brodnicka Ewa 33, 81,193 Zieliński Sergiusz 216 Zielska Anna 99,103,104 Zienkowski (ksiądz) 19 Ziółkowski Emil 67 Znamierowski Czesław 288 Ziihlke Paweł 35 Zymkowska Janina 258 Zwierski Leonard 86, 87, 215, 216, 228 Ż Żbikowski Jan 50 Żeromski Stefan 94 Żeleński Tadeusz (Boy) 15,239 Życzkowska Teresa 9 Żyto Bogdan 24, 29, 48, 205, 210, 211,212 Żyto Stanisław 211 Żyto Teresa 210 Żyto Zofia 211 324
BIBLIOGRAFIA ŹRÓDŁA ARCHIWALNE Archiwum Biblioteki Narodowej w Warszawie. (Edward Krasiński: Relacja z Opinogóry i Działdowa 1939-1940, nr 58175). Archiwum Muzeum Pogranicza w Działdowie. Akta dochodzenia śledztwa, Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Działdowie woj. ciechanowskie. (Notatka urzędowa, sporządzona przez aspiranta Tadeusza Szamborę w dniu 16 lipea 1995 r.). (Nr RSD 291/89). Archiwum Państwowe w Bydgoszczy. (Pismo starosty działdowskiego Jana Plackowskiego do Wojewody Pomorskiego z dnia 5 czerwca 1928 r„ syg. 2782). Bundesarchiv, Berlin-Lichterfelde, SS-und Polizeigerichte, NS 7/1187. (IPN GK_164/4407). Bundesarchiv-Militärarchiv we Fryburgu Bryzgowijskim. (RH 19 11/258; RH 20-3/2). Dymek Józef, Pamiętnik (Archiwum Muzeum Pogranicza w Działdowie). Instytut Pamięci Narodowej w Białymstoku. Zdigitalizowane zbiory posiada Muzeum Pogranicza w Działdowie. (IPN_BI_484_106; IPN Bi_l_1305, Ko 84/89). Instytut Pamięci Narodowej w Gdańsku. (OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, 1.1; OKŚZpNPwG, s- 49/07/Zn, t. III; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. IV; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. V; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. VIII; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. XI; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. XII; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. XIII; 325
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, է. XIV; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, է. XV; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, է. XVI; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, է. XVII; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. XVIII; OKŚZpNPwG, s. 49/07/Zn, t. XIX). Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie. (IPN: BU 2205/36/1; IPN BU 2205/36/2 - archiwa poświęcone obozowi w Iłowie). Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie. (IPN: GK_162_849; GK_162_850; GK_162_851; GK_162_852; GK_164_333; GK_164_397_t5). Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie. (IPN_Gestapo Ciechanów/Płock: GK 629/2217; GK 629/2253; GK 629/2325; GK 629/3121; GK 629/3132; GK 629/3848; GK 629/4401; GK 629/10796; GK 629/10852). Materiały Towarzystwa Opieki nad byłym Obozem Karnym. Archiwa posiada w zdigitalizowanej formie Muzeum Pogranicza w Działdowie. (TOnbOK: Teczka_Akta_l 939_1940_1_15; Teczka_Akta_1940_l_l 10; Teczka_Akta_1940_401_450; Teczka_Akta_l 940_771_830; Teczka_Akta_1940_l 11_200_I_111_170; Teczka_Akta_1940_351_400; Teczka_Akta_1940_271 _350_I_271 _325; Teczka_Akta_1940_271_350_II_326_350; Teczka_Akta_1940_51_l 10; Teczka_Akta_1940_451_500; Teczka_Akta_1940_501_546; Teczka_Akta_1940_711_770; Teczka_Akta_1940_771_830; Teczka_Akta_1940_547_593; Teczka_Akta_1940_651_710; Teczka_Akta_1940_201_270; Teczka_Akta_1940_ 16_50; Teczka_Akta_1941_l_85_I_l_34; Teczka_Akta_1941_l_85_II_35_85; Teczka_Akta_1941_156_225; Teczka_Akta_1941_86_155_I_86_140; Teczka_Akta_1941_86_155_II_141_155; Teczka_Akta_1941_301_373; Teczka_Akta_l 941_156_225; Teczka_Akta_l 942_71_107; Teczka_Akta_l 942_1_70; Teczka_Akta_l 943_1_55;
Teczka_Akta_1943_141_184; Teczka_Akta_1943_56_140; Teczka_Akta_1943_56_140_II_101_140; 326
Bibliografia Teczka_Akta_1944_300_350; Teczka_Akta_1944_201_299_I_201_250; Teczka_Akta_l 944_201_299_II_251_299; Teczka_Akta_1944_l_55; Teczka_Akta_1944_121_200_I_121_165; Teczka_Akta_1944_56_120; Teczka_l _Dokumenty_dotyczące_więźniów_obozu w Działdowie; Zdjęcia i dokumenty 2). Zeznania Anny Danowskiej z dnia 25 listopada 1945 r., znajdujące się w Polskim Instytucie Źródłowym w Lund. (Lund University Library. Archival description. The Polish Research Institute in Lund). Центральный архив Министерства обороны СССР: (Фонд 3420, Опись 1, Дело 25). ŹRÓDŁA OPUBLIKOWANE Abramowicz Zofia, Relacja, w: Transporty działdowskie do Ravensbrück. Jednodniówka. W 25-lecie wyzwolenia kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, pod red. ZBoWiD, Warszawa 1970, s. 18-21. Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta 'Warszawy. Tereny wcielone do Rzeszy: Okręg Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Rejencja ciechanowska. Górny Śląsk, t. VIII, opr. M. Siek, Warszawa 2012. Bigoszewska Wanda, Wspomnienia z obozu w Działdowie, w: Transporty działdowskie do Ravensbrück. Jednodniówka. W 25-lecie wyzwolenia kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, pod red. ZBoWiD, Warszawa 1970, s. 23-26. Bundesgesetzblatt (1982) Guzowska Marta, Dzień powszedni w obozie działdowskim, w: Transporty działdowskie do Ravensbrück. Jednodniówka. W 25-lecie wyzwolenia kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, pod red. ZBoWiD, Warszawa 1970, s. 30-37. 327
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Koszmar. Wspomnienia. Relacje. Dokumenty, opr. Z. Gertner, Mława 2003. Kotarska Elżbieta, Transporty działdowskie do Ravensbrück, w: Transporty działdowskie do Ravensbrück. Jednodniówka. W 25-lecie wyzwolenia kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, pod red. ZBoWiD, Warszawa 1970, s. 5-17. Kronika S S. Kapucynek Św. Klary w Przasnyszu. Od 1-go września 1939 roku - do 7-go sierpnia 1941 roku. Początek wojny wielkiej wszechświatowej i pobyt w Działdowskim obozie, ksero maszynopisu, rok wydania 2004. Oryl Marek, Wspomnienia więźnia KL Soldau, „Bieżuńskie Zeszyty Historyczne”, 2017, nr 31. Reichs-Gesetzblatt. (1933; 1935; 1939). Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonemi i Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 roku, 1920, nr 35, poz. 200. Wspomnienie byłej więźniarki obozu koncentracyjnego w Działdowie, „Wołyń i Polesie”, 1995, nr 1(5). OPRACOWANIA Adamczewski Leszek, Prusy w Ogniu. Między Królewcem a Toruniem, Zakrzewo 2017. Alighieri Dante, Boska komedia, przeł. E. Pobębowicz, Kraków 2011. Arendt Hannah, Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła, przeł. A. Szostkiewicz, Kraków 2010. Arystoteles, Poetyka, przeł. H. Podbielski, Wrocław 1983. 328
Bibliografia Batwia Stanisław, Zagłada chorych psychicznie, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, t. III, Warszawa 1947. Bębnik Grzegorz, Wstęp, w: Sonderfahndungsbuch Polen. (Specjalna Księga Gończa dla Polski). Reprint, Katowice-Warszawa 2019, s. III-XXII. Böhler Johen, Mallmann Klaus-Michael, Matthäus Jürgen, Einsatzgruppen w Polsce, przeł. E. Ziegler-Brodnicka, Warszawa 2009. Brzeziński Daniel, Błogosławiony Abp Antoni Julian Nowowiejski - pionier ruchu liturgicznego w Polsce, „Liturgia Sacra 22”, 2016, nr 2. Bullock Alan, Hitler. Studium tyranii, przeł. T. Evert, Warszawa 1975. Bystrzycki Piotr, Działdowszczyzna w latach II Rzeczypospolitej. Życie społeczno-polityczne, Olsztyn 1997. Bystrzycki Piotr, Okres międzywojenny w dziejach Działdowszczyzny, w: Dzieje Działdowa i Działdowszczyzny na przestrzeni wieków. Zbiór studiów, pod red. M. Radocha, Działdowo 2019, s. 311-344. Bystrzycki Piotr, Życie codzienne w międzywojennym Działdowie, „Rocznik Działdowski”, 2014, nr IX. Centek Jarosław, Działdowszczyzna w czasie II wojny światowej, w: Dzieje Działdowa i Działdowszczyzny na przestrzeni wieków. Zbiór studiów, pod red. M. Radocha, Działdowo 2019, s. 345-372. Ceran Tomasz Sylwiusz, Zapomniani kaci Hitlera. Volksdeutscher Selbstschutz w Polsce w 1939 r. Stan badań i postulaty badawcze, w: Polska pod okupacją 1939-1945,1.1, pod red. M. Gałęzowskiego, Warszawa 2015, s. 301-320. Ceran Tomasz Sylwiusz, Zbrodnia pomorska 1939. Esej dla nauczycieli, Bydgoszcz-Gdańsk-Warszawa 2019. 329
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Chinciński Tomasz, Koniec mitu „Bydgoskiej Krwawej Niedzieli”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2003-2004, nr 12-1. Chrzanowski Stanisław, Płock od 9. IX1939 do 22. VI1941 r. I. Teoria i praktyka hitlerowskich okupantów w dziele umacniania niemczyzny, „Notatki Płockie”, 1960, nr 5/17-18. Cieszkowski August, Prolegomena do historiozofii, przeł. A. Cieszkowski (syn), Warszawa 2020. Cieślak Tadeusz, Hitlerowcy z Prus Wschodnich w Norwegii, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1968, nr 2. Condorcet Antoine Nicolas, Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje, przeł. E. Hartleb, Warszawa 1957. Czarnik Andrzej, Prasa w Trzeciej Rzeszy. Organizacja i zakres działania, Gdańsk 1976. Deschner Gunther, Reinhard Heydrich. Namiestnik władzy totalnej, przeł. M. Ilgmann, Warszawa 2000. Dieckert Kurt i Grossmann Horst, Bój o Prusy Wschodnie. Kronika dramatu 1944-1945, przeł. W. Sawicki, Gdańsk 2011. Drygałowa Waleria, Działalność Ludolfa von Alvensleben - dowódcy Selbstschutzu na Pomorzu, „Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego”, 1967, t. IV. Elzenberg Henryk, Kłopot z istnieniem. Aforyzmy w porządku czasu, Kraków 1994. Encyklopedia II wojny światowej, 2008, nr 37. Feldman Józef, Bismarck a Polska, Warszawa 1966. 330
Bibliografia Gause Fritz, Dzieje okręgu i miasta Działdowa, przeł. M. SzymnańskaJasińska, Działdowo 2015. Gliniecki Tomasz, Zdobycie Działdowa w styczniu 1945 r. W świetle dokumentacji nagrodowej żołnierzy Armii Czerwonej, „Komunikaty Mazursko- Warmińskie”, 2017, nr 2. Gładysiak Łukasz, Zabijajcie wszystkich. Einsatzgruppen 1938-1941, Warszawa 2012. Golon Mirosław, Polityka radzieckich władz wojskowych i policyjnych na Pomorzu Nadwiślańskim w latach 1945-1947, Toruń 2001. Graczyk Waldemar, Tod der Płocker Bischöfe im Soldauer Konzentrationslager. Death of the Płock bishops in the Nazi camp in Działdowo, „The Person and the Challenges”, 2013, Volume 3. Grode Walter, „Euthanasie” - Ärzte in den NS-Konzentrationslagern: Verlauf und Entwicklung der,Sonderbehandlungsaktion 14fl3’ „Psychologie und Gesellschaftskritik”, 1989, nr 13(3). Grzybowski Michał Marian, Biskup Leon Wetmański w aktach ciechanowskiego Gestapo, „Miesięcznik Pasterski Płocki”, 1991, 76, nr 12. Grzybowski Michał Marian, Fragmenty zachowanej korespondencji arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego do rodziny z lat 1939-1941, „Studia Płockie”, 1985, nr 13. Grzybowski Michał Marian, Martyrologium duchowieństwa diecezji płockiej w latach II wojny światowej 1939-1945, Włocławek-Płock 2002. Grzybowski Michał Marian, Obóz hitlerowski w Działdowie w latach 1939-1945, „Studia Płockie”, 2004, t. XXXII. Grzymkowski Piotr, Obóz hitlerowski w Iłowie, w: Monografia Gminy Iłowo-Osada. Iłowo. Wybrane zagadnienia z dziejów: majątku, wsi, 331
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau {1939-1945). Próba całościowego ujęcia podległych folwarków - Sochy, Janowo, Wólka Iłowska, Smolniki, Kraszewo, Mławka oraz okoliczne siedliska w latach 1403-1945, է. II, pod red. T. P. Szambory, Narzym 2018, s. 485-496. Grynberg Michał, Żydzi w rejencji ciechanowskiej 1939-1942, Warszawa 1984. Gucewicz Daniel, Naziści i komuniści wobec polskiego duchowieństwa katolickiego w czasie II Wojny Światowej, w: Niemiecki Obóz Śmierci KL Soldau. Pamięć i zobowiązanie, red. praca zbiorowa, Działdowo 2018, s. 49-55. Gumkowski Janusz, Obóz hitlerowski w Działdowie, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, է. X, Warszawa 1958. Heisenberg Werner, Część i całość. Rozmowy o fizyce atomu, przeł. K. Napiórkowski, Warszawa 1987. Hobbes Thomas, Lewiatan, przeł. Cz. Znamierowski, Warszawa 2005. Hrabar Roman, Lebensborn czyli źródło życia, Katowice 1976. Jagodzińska Anna, Dachau we wspomnieniach księży-więźniów, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2009, nr 4. Jankun Krzysztof, Luka w życiorysie Gustawa Leydinga-Mieleckiego, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2005, nr 9-10 (56-57). Jansen Chrstian i Weckbecker Arno, „DerVolksdeutsche Selbstschutz” in Polen 1939/40, München 1992. Jasiński Grzegorz, Wprowadzenie, w: F. Gause, Dzieje okręgu i miasta Działdowa, przeł. M. Szymnańska-Jasińska, Działdowo 2015, s. 9-28. Jedność Mazowiecka, 5II1947, nr 11. Jedność Mazowiecka, 9 II1947, nr 12. 332
Bibliografia Jedność Mazowiecka, 6-12 VI1947, nr 35. Jezusek Wacław, Męczeński koniec arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego biskupa płockiego (1858-1941), Płock 2013. Jóźków Romuald, Arno Kant - działacz społeczny i muzyczny Działdowszczyzny, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1973, nr 1-2. Juszkiewicz Ryszard, Hitlerowski dziecięcy obóz selekcji i wyniszczenia w Iłowie, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej”, t. XXXVI, Warszawa 1993. Juszkiewicz Ryszard, Obozy w rejencji ciechanowskiej, „Notatki Płockie”, 1968,1.13, nr 1. Kaczmarek Ryszard, Polacy w Wehrmachcie, Kraków 2010. Kershaw łan, Hitler 1889-1936. Hybris, przeł. P. Bandel, Poznań 2008. Kershaw łan, Hitler 1936-1941. Nemezis, przeł. P. Bandel, Poznań 2008. Kiec Olgierd, Kościoły w Polsce w okresie niemieckiej okupacji 1939-1945, „Polskie Studia Slawistyczne”, 2016, nr X. Klee Ernst, Das Personen Lexikon Zum Dritten Reich. Wer war was vor und nach 1945, Hamburg 2016. Комсомольская правда, 1943, որ 94 (5496). Konieczny Alfred, Organizacja gestapo na ziemiach polskich włączonych do Rzeszy w latach 1939-1945, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, է. XXX, Wrocław 2008. Koska Donata, Życie ukryte przed światem. Dzieje klarysek kapucynek z Przasnysza -150 lat istnienia zakonu, Przasnysz 2017. 333
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Kossert Andreas, Prusy Wschodnie. Historia i mit, przeł. B. Ostrowska, Warszawa 2009. Kowalska Halina, Okupacja, w: Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, pod red. W. Koryckiej, Olsztyn 1966, s. 221-240. Koziełło-Poklewski Bohdan, Stan ruchu polskiego w rejencji olsztyńskiej 1933 roku w opinii prezydenta rejencji, „Komunikaty MazurskoWarmińskie”, 1993, nr 2. Koziełło-Poklewski Bohdan, Uwagi o obsadzaniu stanowisk landratów w rejencji ciechanowskiej, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1999, nr 1. Krasnodębski Zdzisław, Upadek idei postępu, Kraków 2009. Krasuski Jerzy, Historia Rzeszy Niemieckiej 1871-1945, Poznań 1971. Kraushar Aleksander, Warszawa podczas okupacji niemieckiej 1915-1918. Notatki naocznego świadka, Lwów-Warszawa-Kraków 1921. Ksenofont, Pisma sokratyczne. Obrona Sokratesa. Wspomnienia o Sokratesie. Uczta, przeł. L. Joachmowicz, Warszawa 1967. Kuderowicz Zbigniew, Filozofia dziejów, Warszawa 1983. Kuźniewski Bogumił i Suchowiecki Adam, Obóz jeniecki. Stalag IB Hohenstein, Olsztynek 2013. La Rochefoucauld, Maksymy i rozważania moralne, opr. Tadeusz Żeleński (Boy), Warszawa 1977. Lem Stanisław, Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii. Dzieła, t. XXVI, Warszawa 2010. Leśniak Kazimierz, Lukrecjusz, Warszawa 1960. 334
Bibliografia Libelt Karol, Samowładztwo rozumu i objawy filozofii słowiańskiej. Miłość Ojczyzny. System Umnictwa. O panteizmie wfilozofii, Warszawa 1967. Locke John, Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, 1.1, przeł. B. Gawęcki, Warszawa 1955. Longerich Peter, Himmler. Buchalter śmierci, przeł. S. Szymański i J. Skowroński, Warszawa 2014. Longerich Peter, Konferencja w Wannsee. Droga do „ostatecznego rozwiązania”, przeł. B. Nowacki, Warszawa 2018. Ludkiewicz Zdzisław, Stosunki agrarne Rzeczypospolitej Polskiej. Województwo Pomorskie, t.l, Warszawa 1929. Łagodziński Stanisław, Z badań nad obozem Hohenbruch: (według relacji świadków), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1976, nr 1. Łuczyński Jarosław, Północne i północno-zachodnie pogranicze na szesnastowiecznych mapach Polski i jej sąsiadów, w: Cartographia Confinium. Zachodnie i północne ziemie Rzeczypospolitej w dawnej kartografii, pod red. E. Jaworskiego i R. Skryckiego, Gorzów Wielkopolski 2009, s. 21-50. Majewski Dariusz, Błogosławiony Abp Antoni Julian Nowowiejski (1858-1941): sylwetka Ojca Diecezji, „Studia Płockie”, 2000, nr 28. Małłek Karol, Interludium mazurskie. Wspomnienia 1920-1939, Warszawa 1968. Mann Thomas, Jak powstał doktor Faustus, Warszawa 1962. Manthey Stanisław, Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń 1929. 335
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau {1939-1945). Próba całościowego ujęcia Mazurkiewicz Maciej Jan, Prawne podstawy funkcjonowania Selbstschutzu na polskich ziemiach wcielonych do III Rzeszy i w Generalnym Gubernatorstwie, w: Zapomniani kaci Hitlera. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939-1940. Wybrane zagadnienia, pod red. I. Mazanowskiej i T. S. Cerana, Bydgoszcz-Gdańsk2016, s. 11-23. Meier łan, Od Aten do Auschwitz. Rozważania nad kondycją historii, przeł. A. Artwińska, Poznań 2013. Meissner Blanka, „Sonderaktion 1005”, w: Zbrodnie i sprawcy. Ludobójstwo hitlerowskie przed sądem ludzkości i historii, pod red. Cz. Pilichowskiego, Warszawa 1980, s. 414-418. Młynarczyk Jacek Andrzej, Treblinka - obóz śmierci „akcji Reinhardt”, w: Akcja Reinhardt w Generalnym Gubernatorstwie, pod red. D. Libionki, Warszawa 2004, s. 233-247. Mogilnicki Zbigniew, Działdowo w latach 1344-1994. Zarys dziejów, Działdowo 1998. Mogilnicki Zbigniew, 660 lat Działdowa. Cztery lata po urodzinach miasta, Działdowo 2008. Morawiec Arkadiusz, „Dezynfekcja”. Literatura polska wobec eksterminacji osób psychicznie chorych, „Przestrzenie Teorii”, 2017, nr 27. Morris Desmond, Naga małpa, przeł. T. Bielicki, J. Koniarek i J. Prokopiuk, Warszawa 2000. Musiał Zbigniew i Wolniewicz Bogusław, Ksenofobia i wspólnota. Przyczynek do filozofii człowieka, Warszawa 2010. Neumärker Uwe, Soldau, w: Der Ort des Terrors. Gechichte der Nationalsozialistischen Konzentrationslager, t. 9, pod red. W. Benza і В. Distel, München 2009, s. 612-621. 336
Bibliografia Nietzsche Friedrich Wilhelm, Pisma Pozostałe 1862-1875, przeł. В. Baran, Kraków 1993. Nietzsche Friedrich Wilhelm, Poza dobrem i złem, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa 1990. Nietzsche Friedrich Wilhelm, Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, przeł. W. Berent, Poznań 1995. Nietzsche Friedrich Wilhelm, Wiedza Radosna (La Gaya Scienza), przeł. L. Staff, Warszawa 1991. Nietzsche Friedrich Wilhelm, Zmierzch bożyszcz. Czyli jak filozofuje się młotem, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa 1991. Norwid Cyprian Kamil, Pisma wierszem i prozą, opr. J. W. Gomulicki, Warszawa 1970. Nowa Gazeta Mławska, 1939, nr 1. Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945. Informator encyklopedyczny, pod red. Cz. Pilichowskiego, Warszawa 1979. Ofiara Marian, Obóz koncentracyjny Soldau. Przyczynek do monografii, „Ateneum”, 2015, t. 164, Zeszyt 4. Orłowski Sławomir i Ostrowicz Radosław, Erich Koch przed polskim sądem, Warszawa 1959. Orski Marek, Obozy w Działdowie w latach II wojny światowej, „Studia Gdańskie”, 2010, t. XXVII. Osservatore Romano, 8 XI1941, nr 261. Pałyga Edward, Konsulaty polskie w Prusach Wschodnich: (zagadnienia prawno-organizacyjne), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1973, nr 4. 337
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Parandowski Jan, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Poznań 1987. Pascal Blaise, Myśli, przeł. T. Żeleński (Boy), Warszawa 2008. Pawlicki Ryszard Wojciech, „Wielka ucieczka” z pogranicza MazurskoKurpiowskiego - czyli ostatnie dni Johannesburga, Neidenburga i Ortelsburga, „Znad Pisy. Wydawnictwo poświęcone Ziemi Piskiej”, nr 19/20, Pisz 20010-2011. Pismo Święte. Stary i Nowy Testament, przekład z języków oryginalnych, opr. M. Peter i M. Wolniewicz, Poznań 2003. Piwowar Janusz, Niemiecki obóz w Działdowie (Soldau) w świetle zachowanych akt niemieckiej Tajnej Policji Państwowej w Ciechanowie/ Płocku, w: Polska pod okupację 1939-1945, t. 3, pod red. M. Przegiętki, Warszawa 2019, s. 185-202. Plaut, Komedie, t. II, przeł. E. Skwara, Warszawa 2003. Po Działdowie przewodnik niezwykły, pod red. M. Odachowskiego, Działdowo 2016. Przegiętka Marcin, Akcja Gestapo przeciwko polskiej inteligencji w rejencji ciechanowskiej. Aresztowani i deportowani do obozów koncentracyjnych w III Rzeszy w kwietniu 1940 roku, Warszawa 2020. Przegiętka Marcin, Niemiecki obóz Soldau (Działdowo) w okresie II wojny światowej, w: Niemiecki Obóz Śmierci KL Soldau. Pamięć i zobowiązanie, pod red. zbiorową, Działdowo 2018, s. 38-48. Przegiętka Marcin, Niemiecki obóz w Działdowie (niem. Soldau) w latach 1940-1945. Nowe ustalenia w świetle dokumentów ze zbiorów niemieckiego Archiwum Federalnego i Archiwum IPN, w: Polska pod okupacją 1939-1945, t. 2, pod red. M. Przegiętki, Warszawa 2016, s. 78-115. 338
Bibliografia Przegiętka Marcin, Obraz Polaków w szkoleniu światopoglądowym niemieckiej Policji Porządkowej w Generalnym Gubernatorstwie (1939-1945), „Dzieje Najnowsze” nr 4/2018. Przegiętka Marcin, Selbstschutz Südostpreufen - niemiecka Samoobrona w rejencji ciechanowskiej wiatach 1939-1940, w: Polska pod okupacją 1939-1945, t. 3, pod red. M. Przegiętki, Warszawa 2019, s. 84-116. Rajgrodzki Jerzy, Jedenaście miesięcy w obozie zagłady w Treblince, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1958, nr 25. Rauschning Hermann, Rewolucja nihilizmu. Kulisy i rzeczywistość Trzeciej Rzeszy, przeł. S Łukomski, Warszawa 1939. Rhodes Richard, Mistrzowie śmierci. Einsatzgruppen, przeł. M. Urbański, Warszawa 2002. Rousseau Jean Jacques, Emil czyli o wychowaniu, t. II, przeł. E Wnorowski, Wrocław 1955. Rydlewski Michał, Siwiec Tomasz, Wiśniewski Radosław, Wywiad z profesorem Stanisławem Soldenhoffem, „Ruch Filozoficzny”, 2013, t. LXX, nr 4. Schopenhauer Arthur, O wolności ludzkiej woli, przeł. A. Stögbauer, Warszawa 1991. Seweryniak Henryk i Bednarczyk Rafał, Ojcostwo i miłosierdzie. Biskup Leon Wetmański (1886-1941), Płock 2016. Showalter Dennis Edwin, Pancerz i krew. Bitwa pod Kurskiem, przeł. M. Komorowska, Wołowiec 2015. Skorzyński Józef, Selbstschutz - V Kolumna, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, t. X, Warszawa 1958. 339
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau (1939-1945). Próba całościowego ujęcia Skóra Wojciech, Współdziałanie służby konsularnej II Rzeczypospolitej z wywiadem wojskowym, „Dzieje Najnowsze”, 2004, nr 36/1. Słownik terminów i pojęćfilozoficznych, opr. A. Podsiad, Warszawa 2001. Słownik wyrazów obcych. Wydanie poprawione i uzupełnione, pod red. B. Pakosz, E. Sobol, C. Szkiłądź, H. Szkiłądź i M. Zagrodzkiej, Warszawa 1991. Stogowska Anna Maria, Płock po II wojnie światowej (1945-1946), „Płocki rocznik historyczno-archiwalny”, 2015, t. VII. Suchanecka Krystyna, Administracja Północnego Mazowsza w czasie II wojny światowej, „Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku”, 1986, nr 12. Sukertowa-Biedrawina Emilia, Działdowszczyzna po kongresie wersalskim, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1957, nr 2. Sukertowa-Biedrawina Emilia, Działdowszczyzna w oczach Fritza Gausego, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1960, nr 4. Sukertowa-Biedrawina Emilia, Metody walki hitlerowców z polskością na Mazurach i Warmii, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1967, nr 4. Szambora Tadeusz, Las Białucki - zbiorowe mogiły więźniów obozu w Działdowie zamordowanych przez niemieckich nazistów w latach 1939-1944, w: Monografia Gminy Iłowo-Osada. Białuty. Wybrane zagadnienia z dziejów: parafii, majątku, wsi, podległych folwarków - Pruski, Dębiny, Sochy i Dźwierznia oraz wsi: Dźwierznia, Szczepka, Napierki, Wola, Dąbrówka, Grabowo a także okolicznych siedlisk, leśnictwa, cegielni i tartaków w latach 1371-1945, t. III, pod red. T. P. Szambory, Narzym 2020, s. 359-375. Szarota Tomasz, Karuzela na Placu Krasińskich. Studia i
szkice z lat wojny i okupacji, Warszawa 2007. 340
Bibliografia Szczepaniak Konrad, Działdowskie Bataliony 1920-1939, Działdowo 1991. Szczepaniak Konrad, Obóz w Działdowie, „Rocznik Działdowski”, 1995, որ II. Szczepański Jakub, Homo homini deus est - homo homini lupus est. Kilka uwag o naturze ludzkiej według Hobbesa, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, 2013, Vol 58. Walichnowski Tadeusz, Warmia, Mazury, Powiśle 1939-1945, Warszawa 1972. Wardzyńska Maria, Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion, Warszawa 2009. Wardzyńska Maria, „Intelligenzaktion” na Warmii, Mazurach i Północnym Mazowszu, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2003-2004, nr 12. Wardzyńska Maria, Obozy niemieckie na okupowanych terenach polskich, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2009, nr 4. Wardzyńska Maria, Wysiedlenia ludności polskiej z okupowanych ziem polskich włączonych do III Rzeszy w latach 1939-1945, Warszawa 2017. Węgrzyn Łukasz, Granice nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady na terenie okupowanej Polski, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, 2015, t. 4. Wieczorek Mieczysław, Rola Prus Wschodnich jako bazy wypadowej Niemiec przeciwko Polsce w 1939 roku, „Komunikaty MazurskoWarmińskie” 1985, nr 3-4. Wilamowska Bożena, Ku przestrodze. Wyjątki ze wspomnień babci, cz. 1 i 2, Działdowo 2009. 341
Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau {1939-1945). Próba całościowego ujęcia Wiśniewski Radosław, Czy instytucja Lebensborn działała w osobliwym, iłowskim obozie?, „Rocznik Działdowski”, 2020, որ XI. Wiśniewski Radosław, Gehenna więźniów działdowskiego obozu. Zapis relacji, „Rocznik Działdowski”, 2020, որ XI. Wiśniewski Radosław, Karola Libelta „system umnictwa” jako filozofia narodowa, „Szkice humanistyczne”, 2010, է. X, nr 1 (vol. 21). Wolniewicz Bogusław, Filozofia i wartości, t. II, Warszawa 1998. Wolniewicz Bogusław, Melioryzm Leibniza, „Przegląd Filozoficzny”, 2016, nr 4. Wspomnienia Rudolfa Hossa komendanta obozu oświęcimskiego, opr. J. Sehn, Warszawa 1965. Źródła historyczne do dziejów ziemi mławskiej 1065-1956, opr. A. Grochowski i R. Juszkiewicz, Mława-Ciechanów 1998. PUBLIKACJE INTERNETOWE, STRONY I PORTALE INTERENT0WE Academic, https://deacademic.com/dic.nsf/dewiki/1485008; [przeł. Radosław Wiśniewski], data wejścia na stronę 4 V 2020 r., godz. 15:39. Academic, https://enacademic.eom/dic.nsf/enwiki/3340592#Biography; [przeł. Radosław Wiśniewski], data wejścia na stronę: 20 XI2019 r„ godz. 23:54. ARC Main Page, http://www.deathcamps.org/occupation/herbert%20 lange_de.html; [przeł. Radosław Wiśniewski], data wejścia na stronę: 27II2020 r„ godz. 20:18. DP Pedia, http://dbpedia.org/page/Wilhelm_Rediess; data wejścia na stronę: 19 V 2020 r., godz. 13:58. 342
Bibliografia Gedenkorte Europa 1939-1945, https://www.gedenkorte-europa.eu/de_de/ article-pulmer-hartmut-1908-konigsberg-neumark-ndash-1978-bensheim. html; [przeł. Radosław Wiśniewski], data wejścia na stronę: 25 12020 r., godz. 17:04. Time Note, https://timenote.info/pl/Jakob-Sporrenberg; data wejścia na stronę: 19 V 2020 r., godz. 15:17. Wikiwand, https://www.wikiwand.com/de/Karl_Schmidt_ (Regierungspr%C3%A4sident); [przeł. Radosław Wiśniewski], data wejścia na stronę: 4 V 2020 r., godz. 14:00. INNE Jankowski Tomasz, Ekshumacja ofiar niemieckich zbrodni w Białutach koło Działdowa jako dowód polityki eksterminacyjnej III Rzeszy. Skuteczność akcji „1005”, referat wygłoszony w ramach konferencji „Niemiecki obóz Soldau w świetle najnowszych badań i prac poszukiwawczo-ekshumacyjnych”, Działdowo 27 maja 2020. 343 |
| any_adam_object | 1 |
| any_adam_object_boolean | 1 |
| author | Wiśniewski, Radosław 1981- |
| author_GND | (DE-588)1232536636 |
| author_facet | Wiśniewski, Radosław 1981- |
| author_role | aut |
| author_sort | Wiśniewski, Radosław 1981- |
| author_variant | r w rw |
| building | Verbundindex |
| bvnumber | BV047263433 |
| ctrlnum | (OCoLC)1250465277 (DE-599)HEB476993628 |
| era | Geschichte 1939-1945 gnd |
| era_facet | Geschichte 1939-1945 |
| format | Book |
| fullrecord | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>03286nam a2200625 c 4500</leader><controlfield tag="001">BV047263433</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20220502 </controlfield><controlfield tag="007">t</controlfield><controlfield tag="008">210430s2021 a||| |||| 00||| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788395842337</subfield><subfield code="9">978-83-958423-3-7</subfield></datafield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788395453632</subfield><subfield code="9">978-83-954536-3-2</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1250465277</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)HEB476993628</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">HIST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Wiśniewski, Radosław</subfield><subfield code="d">1981-</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="0">(DE-588)1232536636</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945</subfield><subfield code="b">próba całościowego ujęcia</subfield><subfield code="c">Radosław Wiśniewski</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Działdowo</subfield><subfield code="b">Muzeum Pogranicza</subfield><subfield code="c">2021</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Olsztyn</subfield><subfield code="b">Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego</subfield><subfield code="c">2021</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">352 Seiten</subfield><subfield code="b">Illustrationen</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="500" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Literaturverzeichnis Seite 325-343</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1939-1945</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Kriegsgefangenenlager</subfield><subfield code="0">(DE-588)4033130-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Zweiter Weltkrieg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079167-1</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Arbeitslager</subfield><subfield code="0">(DE-588)4002716-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Konzentrationslager</subfield><subfield code="0">(DE-588)4032352-3</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Działdowo</subfield><subfield code="0">(DE-588)4118711-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Działdowo</subfield><subfield code="0">(DE-588)4118711-8</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Konzentrationslager</subfield><subfield code="0">(DE-588)4032352-3</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Kriegsgefangenenlager</subfield><subfield code="0">(DE-588)4033130-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Arbeitslager</subfield><subfield code="0">(DE-588)4002716-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Zweiter Weltkrieg</subfield><subfield code="0">(DE-588)4079167-1</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="5"><subfield code="a">Geschichte 1939-1945</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">V:DE-603;B:DE-Mb50</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://scans.hebis.de/HEBCGI/show.pl?47699362_toc.pdf</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">HEBIS Datenaustausch</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">DHB</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20220502</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">DHB_BSB_FID</subfield></datafield><datafield tag="999" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032667248</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09044</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09044</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09043</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">355.009</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09043</subfield><subfield code="g">43</subfield></datafield></record></collection> |
| geographic | Działdowo (DE-588)4118711-8 gnd |
| geographic_facet | Działdowo |
| id | DE-604.BV047263433 |
| illustrated | Illustrated |
| index_date | 2024-07-03T17:11:53Z |
| indexdate | 2024-07-10T09:07:10Z |
| institution | BVB |
| isbn | 9788395842337 9788395453632 |
| language | Polish |
| oai_aleph_id | oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-032667248 |
| oclc_num | 1250465277 |
| open_access_boolean | |
| owner | DE-12 |
| owner_facet | DE-12 |
| physical | 352 Seiten Illustrationen |
| psigel | BSB_NED_20220502 DHB_BSB_FID |
| publishDate | 2021 |
| publishDateSearch | 2021 |
| publishDateSort | 2021 |
| publisher | Muzeum Pogranicza Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego |
| record_format | marc |
| spelling | Wiśniewski, Radosław 1981- Verfasser (DE-588)1232536636 aut Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 próba całościowego ujęcia Radosław Wiśniewski Działdowo Muzeum Pogranicza 2021 Olsztyn Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego 2021 352 Seiten Illustrationen txt rdacontent n rdamedia nc rdacarrier Literaturverzeichnis Seite 325-343 Geschichte 1939-1945 gnd rswk-swf Kriegsgefangenenlager (DE-588)4033130-1 gnd rswk-swf Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd rswk-swf Arbeitslager (DE-588)4002716-8 gnd rswk-swf Konzentrationslager (DE-588)4032352-3 gnd rswk-swf Działdowo (DE-588)4118711-8 gnd rswk-swf Działdowo (DE-588)4118711-8 g Konzentrationslager (DE-588)4032352-3 s Kriegsgefangenenlager (DE-588)4033130-1 s Arbeitslager (DE-588)4002716-8 s Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 s Geschichte 1939-1945 z DE-604 V:DE-603;B:DE-Mb50 application/pdf http://scans.hebis.de/HEBCGI/show.pl?47699362_toc.pdf Inhaltsverzeichnis HEBIS Datenaustausch application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Inhaltsverzeichnis Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Register // Personenregister Digitalisierung BSB München 19 - ADAM Catalogue Enrichment application/pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA Literaturverzeichnis |
| spellingShingle | Wiśniewski, Radosław 1981- Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 próba całościowego ujęcia Kriegsgefangenenlager (DE-588)4033130-1 gnd Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd Arbeitslager (DE-588)4002716-8 gnd Konzentrationslager (DE-588)4032352-3 gnd |
| subject_GND | (DE-588)4033130-1 (DE-588)4079167-1 (DE-588)4002716-8 (DE-588)4032352-3 (DE-588)4118711-8 |
| title | Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 próba całościowego ujęcia |
| title_auth | Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 próba całościowego ujęcia |
| title_exact_search | Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 próba całościowego ujęcia |
| title_exact_search_txtP | Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 próba całościowego ujęcia |
| title_full | Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 próba całościowego ujęcia Radosław Wiśniewski |
| title_fullStr | Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 próba całościowego ujęcia Radosław Wiśniewski |
| title_full_unstemmed | Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 próba całościowego ujęcia Radosław Wiśniewski |
| title_short | Wielofunkcyjny niemiecki obóz Soldau 1939-1945 |
| title_sort | wielofunkcyjny niemiecki oboz soldau 1939 1945 proba calosciowego ujecia |
| title_sub | próba całościowego ujęcia |
| topic | Kriegsgefangenenlager (DE-588)4033130-1 gnd Zweiter Weltkrieg (DE-588)4079167-1 gnd Arbeitslager (DE-588)4002716-8 gnd Konzentrationslager (DE-588)4032352-3 gnd |
| topic_facet | Kriegsgefangenenlager Zweiter Weltkrieg Arbeitslager Konzentrationslager Działdowo |
| url | http://scans.hebis.de/HEBCGI/show.pl?47699362_toc.pdf http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=032667248&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA |
| work_keys_str_mv | AT wisniewskiradosław wielofunkcyjnyniemieckiobozsoldau19391945probacałosciowegoujecia |