Z Lens do Wałbrzycha powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950

Gespeichert in:

Bibliographische Detailangaben
1. Verfasser:	Nisiobęcka, Aneta (VerfasserIn)
Format:	Abschlussarbeit Buch
Sprache:	Polish
Veröffentlicht:	Warszawa Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2018
Schriftenreihe:	Seria "Monografie" / Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu tom 140
Schlagworte:	Geschichte 1945-1950 Soziale Integration Polen > Volk Rückwanderung Frankreich Polen Polacy / Francja / 1945-1970 Reemigracja / Polska / 1945- Integracja społeczna / Polska Hochschulschrift
Online-Zugang:	Inhaltsverzeichnis Abstract Literaturverzeichnis Register // Personenregister
Tags:	Tag hinzufügen Keine Tags, Fügen Sie den ersten Tag hinzu!

MARC


LEADER	00000nam a2200000 cb4500
001	BV045513064
003	DE-604
005	20191205
007	t\|
008	190314s2018 xx a\|\|\| mm\|\| 00\|\|\| pol d
020			\|a 9788380981652 \|9 978-83-8098-165-2
035			\|a (OCoLC)1107362240
035			\|a (DE-599)BVBBV045513064
040			\|a DE-604 \|b ger \|e rda
041	0		\|a pol
049			\|a DE-Re13 \|a DE-12
084			\|a OST \|q DE-12 \|2 fid
100	1		\|a Nisiobęcka, Aneta \|e Verfasser \|4 aut
245	1	0	\|a Z Lens do Wałbrzycha \|b powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950 \|c Aneta Nisiobęcka
264		1	\|a Warszawa \|b Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu \|c 2018
300			\|a 399 Seiten, 16 ungezählte Seiten Bildtafeln \|b Illustrationen, Faksimiles \|c 25 cm
336			\|b txt \|2 rdacontent
337			\|b n \|2 rdamedia
338			\|b nc \|2 rdacarrier
490	1		\|a Seria "Monografie" / Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu \|v tom 140
502			\|b Dissertation \|c Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego \|d 2015
546			\|a Französische Zusammenfassung
648		7	\|a Geschichte 1945-1950 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Soziale Integration \|0 (DE-588)4077570-7 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Polen \|g Volk \|0 (DE-588)4046497-0 \|2 gnd \|9 rswk-swf
650	0	7	\|a Rückwanderung \|0 (DE-588)4050863-8 \|2 gnd \|9 rswk-swf
651		7	\|a Frankreich \|0 (DE-588)4018145-5 \|2 gnd \|9 rswk-swf
651		7	\|a Polen \|0 (DE-588)4046496-9 \|2 gnd \|9 rswk-swf
653		0	\|a Polacy / Francja / 1945-1970
653		0	\|a Reemigracja / Polska / 1945-
653		0	\|a Integracja społeczna / Polska
655		7	\|0 (DE-588)4113937-9 \|a Hochschulschrift \|2 gnd-content
689	0	0	\|a Frankreich \|0 (DE-588)4018145-5 \|D g
689	0	1	\|a Polen \|g Volk \|0 (DE-588)4046497-0 \|D s
689	0	2	\|a Rückwanderung \|0 (DE-588)4050863-8 \|D s
689	0	3	\|a Polen \|0 (DE-588)4046496-9 \|D g
689	0	4	\|a Soziale Integration \|0 (DE-588)4077570-7 \|D s
689	0	5	\|a Geschichte 1945-1950 \|A z
689	0		\|5 DE-604
810	2		\|a Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu \|t Seria "Monografie" \|v tom 140 \|w (DE-604)BV017143574 \|9 140
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Inhaltsverzeichnis
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Abstract
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Literaturverzeichnis
856	4	2	\|m Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment \|q application/pdf \|u http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA \|3 Register // Personenregister
940	1		\|n oe
940	1		\|q BSB_NED_20190624
942	1	1	\|c 306.09 \|e 22/bsb \|f 09044 \|g 44
942	1	1	\|c 306.09 \|e 22/bsb \|f 09044 \|g 438
943	1		\|a oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030897533

Datensatz im Suchindex

_version_	1819587401037643776
adam_text	SPIS TREŚCI Wstęp............................................................................................................................ 9 CZĘŚĆ PIERWSZA. Emigracja polska we Francji w latach 1918-1945 1. Społeczne i polityczne przyczyny emigracji Polaków po I wojnie światowej oraz ich adaptacja we Francji.............................................................................. 27 2. Indésirables en France - zmiana polityki francuskiej wobec cudzoziemców w czasie kryzysu gospodarczego.................................... 59 3. Wojna i jej wpływ na sytuację Polaków we Francji......................................... 69 CZĘŚĆ DRUGA. Powrót Polaków po II wojnie światowej 1. Podstawy prawne repatriacji i reemigracji........................................................ 97 Założenia polskiej polityki repatriacyjnej i reemigracyjnej................................. 97 Polacy we Francji po II wojnie światowej............................................................ 101 Repatriacja emigracji wojennej do Polski............................................................. 105 Demobilizacja żołnierzy walczących w PSZ na Zachodzie oraz ich stosunek do powrotu do Polski........................................................... 116 Rząd francuski wobec powrotu polskiej emigracji zarobkowej do ojczyzny .... 120 Spór o reemigrację wewnątrz organizacji polonijnych oraz wśród społeczności polskiej we Francji.................................................... 130 Pierwsza umowa o reemigracji górników dołowych w 1946 r............................ 141 Reemigracja rodzin rolniczych w 1946 r.............................................................. 153 Reemigracja polskich górników, rolników i robotników przemysłowych w 1947 r............................................................ 156 Działania rządów polskiego i francuskiego oraz stanowisko górników, rolników i robotników przemysłowych wobec reemigracji w 1947 r............ 163 Spór polsko-francuski o interpretację prawną umowy reemigracyjnej w 1947 r............................................................................................................... 169 Polsko-francuskie umowy dotyczące świadczeń socjalnych................................ 174 5 2. Przyczyny zakończenia akcji reemigracyjnej..................................................... 179 Tło międzynarodowe............................................................................................... 179 Warunki umowy polsko-francuskiej o reemigracji górników, rolników i robotników przemysłowych w 1948 r. oraz ich realizacja............................ 185 Koniec reemigracji.................................................................................................. 197 3. Organizacja i przebieg akcji reemigracyjnej w latach 1946-1949.................. 205 Wybór środków transportu i formalności wizowo-paszportowe.......................... 205 Terminy odjazdów i organizacja załadunku ruchomości do pociągów w latach 1946-1949............................................................................................ 213 Nieprzewidziane trudności podczas akcji reemigracyjnej na terenie Francji i stref okupacyjnych w Niemczech................................................................... 226 Przebieg akcji reemigracyjnej w Polsce................................................................. 235 4. Efekty repatriacji i reemigracji ........................................................................... 245 CZĘŚĆ TRZECIA. Procesy adaptacyjne reemigrantów do powojennych realiów 1. Konfrontacja z komunistyczną rzeczywistością................................................. 251 Wracać czy zostać - dylematy Polaków we Francji.............................................. 251 Obraz Polski i polskiego górnictwa widziany oczami górników z Francji......... 257 Młodzi reemigranci w Polsce................................................................................. 262 Awans zawodowy.................................................................................................... 264 Rozpacz................................................................................................................... 267 Płace i warunki socjalne......................................................................................... 269 Problemy mieszkaniowe......................................................................................... 281 Adaptacja rolników................................................................................................ 293 Kupcy i rzemieślnicy.............................................................................................. 299 2. Polacy z Francji - „obcy” czy „swoi”?................................................................ 301 Obyczaje, postawy i zachowania reemigrantów.................................................... 301 Pod okiem Urzędu Bezpieczeństwa...................................................................... 307 6 3. Specyfika roli reemigrantów w komunistycznych organach bezpieczeństwa państwa......................................................................................... 317 Zakończenie............................................................................................................. 331 Résumé...................................................................................................................... 335 Aneks......................................................................................................................... 345 Konwencja o emigracji i imigracji zawarta 3 września 1919 r. w Warszawie....................................................................................................... 347 Umowa polsko-francuska dotycząca repatriacji górników polskich przebywających we Francji zawarta 20 lutego 1946 r. w Paryżu.................... 359 Umowa dotycząca repatriacji w 1947 r. obywateli polskich przebywających we Francji zawarta 28 listopada 1946 r. w Paryżu............... 365 Wykaz skrótów........................................................................................................ 371 Bibliografia.............................................................................................................. 375 Indeks nazwisk i pseudonimów............................................................................. 391 7 RESUME Dans son diagnostic de la situation polonaise d’après-guerre, en évoquant le contexte du rapatriement et de l’action dite «réémigration», Tadeusz Katelbach a déclaré: «La Pologne - quelle qu’elle soit ֊ aura besoin d’hommes, d’hommes et encore d’hommes, surtout dans l’immédiat après-guerre. Plus ils seront donc nombreux à retourner au pays, mieux ce sera». Cet ouvrage est consacré plus particulièrement à la réémigration des citoyens polonais de France en Pologne une fois la Seconde Guerre Mondiale terminée et à leur adaptation à la vie dans la Pologne populaire. Après la Seconde Guerre Mondiale, environ 140 000 Polonais ont quitté la France pour regagner leur pays d’origine. Si ce nombre n’est pas en soi impressionnant comparé au total des 3 798 715 rapatriés et réémigrés polonais de l’époque (d’après Y Annuaire statistique de 1949), le retour des Polonais de France est considéré comme un mouvement migratoire des plus significatifs, surtout à cause du rôle que ces rapatriés et réémigrés allaient jouer dans la vie politique et économique de la Pologne d’après-guerre. Cette réémigration de France a été rendue possible grâce aux quatre accords signés entre la France et la Pologne: du 20 février 1946, du 10 septembre 1946, du 28 novembre 1946 et du 24 février 1948, qui ont régi le retour des mineurs, des ouvriers industriels et des ouvriers agricoles polonais. L’analyse scientifique du phénomène s’appuie sur les questionnements suivants: comment s’articulaient les objectifs déclarés et ceux inavoués mais réels des autorités de Varsovie et de Paris par rapport aux rapatriés? A quel niveau administratif les autorités françaises décidaient-elles du retour des Polonais dans lem patrie? La France a-t-elle mo difié sa politique de réémigration durant la période analysée et si c’est le cas, pour quelles raisons? Les opinions sur ce sujet du retour de la Polonia française, les arguments pour ou contre avancés par les organisations polonaises en France se sont révélés incontournables, de même que la description de l’action de rapatriement et de réémigration, dont l’ampleur était considérable. Quant aux problèmes d’adaptation, une analyse des principes de la politique communiste face au rapatriement et à !a réémigration suivie d’une réflexion sur l’application réelle en Pologne stalinienne a semblé essentielle, en particulier du point de vue de l’impact des promesses d’avancement social faites aux ouvriers polonais venus de l’étranger. Le mouvement migratoire étant un des facteurs des relations internationales, celui des Polonais de France n’est pas resté sans influence sur les relations bilatérales franco-po lonaises, autant pendant l’entre-deux-guerres qu’à l’époque de la Guerre Froide. Durant l’entre-deux-guerres, les politiques migratoires de la Pologne et de la France avaient des points tangents. Faisant face à la surpopulation, le 3 septembre 1919 la Pologne a signé 335 avec la France une Convention relative à l’émigration et à l’immigration et le 5 juin 1920 un accord autorisant une émigration des Polonais de Westphalie en France. Ces deux ac cords promettaient à la France un afflux d’une main-d’œuvre nécessaire à la reconstruction, après la Grande Guerre. Après la Seconde Guerre Mondiale, dans les années 1945-1950, la situation démographique et économique désastreuse aussi bien en France qu’en Pologne (les destructions d’après-guerre en Pologne étaient incomparablement plus grandes qu’en France) a rendu crucial le problème migratoire dans les relations diplomatiques entre Paris et Varsovie. Pour les deux pays, il était essentiel de reconstruire l’économie, dont le char bon représentait la ressource énergétique la plus importante. Le gouvernement français était conscient que le départ de France de la main-d’œuvre qualifiée, surtout des mineurs, risquait de s’avérer extrêmement négatif pour tout le secteur industriel. En revanche, pour la Pologne, le retour des émigrés signifiait une arrivée de cadres qualifiés indispensables dans les mines de Haute et Basse-Silésie. L’analyse des documents ministériels polonais et français de l’après-guerre démontre qu’en ce qui concerne l’émigration polonaise, les objectifs des deux gouvernements étaient complètement divergents. La problématique analysée dans cet ouvrage recouvre la période qui commence avec la fin de la guerre pour se terminer en 1950. Des documents officiels prouvent qu’en 1950, des accords formels et juridiques polono-français concernant le rapatriement ont expiré, en même temps que des conventions portant sur la sécurité sociale des Polonais en France et de ceux revenus en Pologne prenaient fin. À partir de 1950, des citoyens polonais pouvaient demander à retourner au pays seulement de manière individuelle. Il est difficile en revanche d’affirmer aussi clairement quand le processus de leur adaptation en Pologne s’est achevé. Des rapports, entre autres du ministère polonais des Territoires récupérés (MTR) et des organes de la Sécurité portant sur la vie des Polonais revenus au pays, indiquent que si ceux-ci attiraient naturellement une grande attention des autorités polonaises dans les années 1940 et 1950, ils restaient toujours sous contrôle policier encore dans les années 1960. C’est pourquoi les considérations de cet ouvrage dépassent le cadre chronologique du départ. Lorsque cela a semblé indispensable, notre analyse englobe des événements d’avant 1945 (voir la première partie qui présente la ge nèse de l’émigration économique polonaise en France) et ceux d’après 1950, afin d’aborder pleinement les problèmes d’adaptation et d’assimilation rencontrés par des rapatriés dans la Pologne communiste, y compris leur surveillance par les organes de la Sécurité. Si la période stalinienne est marquée par l’emprise la plus forte de la Sécurité sur les étrangers et les rapatriés de France, celle-ci se relâche avec l’inflexion de la politique de l’URSS après la mort de Staline et, en Pologne, après la fuite de Józef Światło. À partir de 1954, la détente se fait sentir dans les activités des forces de Sécurité à l’égard du milieu des rapatriés. L’analyse du retour au pays des Polonais de France a exigé des recherches approfon dies tant dans des archives polonaises que françaises. Cet ouvrage explore des documents provenant des Archives des Actes Nouveaux (Archiwum Akt Nowych) à Varsovie, des dossiers du Conseil national des Polonais en France, des organisations «pro-gouvemement de Londres», du Comité polonais de la Libération nationale en France, du Parti socialiste polonais en France, de la Confédération générale du travail (groupes de langue polonaise «sections polonaises»), du Ministère des Territoires récupérés, du Ministère de la Recons truction, de la division des Mémoires et des Relations, des sections polonaises du Parti 336 Communiste Français, de la création et de l’activité du Parti ouvrier polonais en France, du Comité Central du Parti Unifié d’Ouvriers Polonais (bureau des lettres et de l’inspec tion), du consulat polonais honoraire à Nice, des consulats polonais à Lyon, Marseille, Toulouse, de l’Ambassade de Pologne à Paris, des fonds de Stanisław Łucki ainsi que des archives sonores des Archives Nationales Numériques. Les archives du Ministère des Affaires Étrangères à Varsovie (collections: Les accords internationaux 1919-1939 - France, Département II, Département Politique, Bureau des Affaires du Rapatriement, Bureau Consulaire) ont permis derestituer l’attitude des autorités communistes polonaises et des organisations polonaises en France face au rapatriement et à la réémigration. Grâce aux documents de la Mission Militaire Polonaise en France se trouvant aux Archives de l’Institut de la Mémoire Nationale à Varsovie, il a été possible de présenter une carte des camps dits «de sentinelles» et de montrer quels sentiments les «sentinelles» qui étaient détenues nourrissaient face à l’idée du retour. Des rapports du Ministère de la Sécurité publique et de ses filiales (bureaux de voïvodie et de district) ont dévoilé l’attitude des autorités de Varsovie à l’égard des Polonais décidés à rentrer au pays. La fiabilité de dernières archives citées restent toujours sujette à polémique. L’on peut dire avec certitude que des documents qui en proviennent ne sont pas moins crédibles que ceux, produits par toute l’administration d’État de la Pologne populaire, depuis tou jours accessibles. Une telle affirmation sur la véracité des sources créées par l’appareil communiste de la répression ne libère cependant pas le chercheur d’une obligation de vérification car ces documents ne donnent une image ni exhaustive ni impartiale de la Pologne communiste: c’est un regard sur la réalité polonaise de l’époque déformé par le prisme des services secrets et des leurs enjeux et spécificités. Des documents revêtus d’une clause de confidentialité étaient destinés à un cercle étroit, c’est pourquoi on peut affirmer avec certitude qu’ils sont une source fiable sur le travail opérationnel des ser vices secrets, ce qui ne signifie pas qu’ils donnent une image complète de la réalité de la Pologne populaire. Des recherches complémentaires ont été menées dans les collections suivantes: l’État-Major de l’Armée Polonaise 1945-1950, le Cabinet du ministre de la Défense Nationale, le Bureau militaire des recherches historiques, toutes conservées au Bureau Historique Militaire à Varsovie-Rembertow. La problématique de la réémigration de France doit être examinée aussi à la lumière des documents émanant des autorités de l’administration française. Des sources trouvées aux Archives du Ministère des Affaires étrangères à La Courneuve, aux Archives dépar tementales des Pyrénées-Atlantiques à Pau, aux Archives départementales de l’Ariège à Foix et aux Archives départementales des Pyrénées-Orientales à Perpignan ont permis de reconstituer un fait méconnu jusqu’à présent dans la littérature polonaise du sujet: l’attitude du gouvernement français à l’égard des étrangers dans la seconde moitié des années 1930 et durant la Seconde Guerre Mondiale. La description de l’attitude des autorités françaises à l’égard des Polonais décidés à gagner la Pologne après la Seconde Guerre Mondiale était possible grâce aux docu ments trouvés dans les collections: Cabinet du Ministre, Cabinet R. Schuman, Série Y, Internationale et Série Z Europe, Pologne, conservées dans les archives du ministère des Affaires étrangères à La Courneuve. 337 Dans cet ouvrage, on a utilisé aussi des documents des Archives départementales du Pas-de-Calais à Arras-Dainville, inédits jusqu’à présent dans la littérature polonaise scientifique. Ils se sont révélés essentiels à l’étude du sujet et ont permis de mieux ap préhender le sort des Polonais en France pendant la Seconde Guerre Mondiale ainsi que de saisir l’attitude des autorités locales et des directions des houillères face au départ des Polonais. Des rapports trouvés dans ces archives sont particulièrement précieux car ils renseignent sur l’ambiance et l’état d’esprit qui régnaient dans les milieux d’émigration polonaise et au sein des organisations polonaises, souvent opposées les unes aux autres. La presse française et polonaise des années 1945-1950 a aussi donné un éclairage complémentaire sur le sujet, plus particulièrement des titres tels que: Le Monde, Dziennik Zachodni, Trybuna Ludu ainsi que deux titres de la presse de l’émigration polonaise po litiquement opposés: Narodowiec publié par l’émigration polonaise en France et Gazeta Polska, organe directement lié au gouvernement de Varsovie. On a examiné également la littérature polonaise et française concernant la vie de l’émi gration économique, la Polonia en France, sa réputation pendant l’entre-deux-guerres et la Seconde Guerre Mondiale, ainsi que le sort des civils et des soldats polonais détenus dans les camps d’internement sur le territoire français pendant la Seconde Guerre Mondiale. L’analyse du problème du retour des Polonais de France a été présentée selon l’ordre chronologique et problématique, répartie en trois parties du livre. La première partie aborde les origines de l’émigration économique en France durant l’entre-deux-guerres, son contexte social, économique et politique. On y présente les conditions de vie des Polonais venus des territoires polonais et des «Westphaliens» arri vés en France de la Westphalie et de la Rhénanie-du-Nord. Les «Westphaliens», perçus par les Français comme des ouvriers très qualifiés, s’adaptaient plus vite à la vie dans le Nord de la France. Pourtant ils ne jouissaient pas d’une bonne réputation auprès des mi neurs français qui leur en voulaient de parler toujours l’allemand, resté depuis la Grande Guerre, et non seulement dans les milieux ouvriers, la langue de l’ennemi. Les Français les appelaient des «les boches». L’émigration polonaise venue des territoires polonais connaissait aussi des difficultés d’adaptation en raison de sa méconnaissance de la langue et des mœurs françaises, était souvent méprisée à cause de qualifications professionnelles faibles ou parfois inexistantes. Cependant, ce fiirent les ouvriers agricoles travaillant dans des fermes françaises qui rencontrèrent les plus grandes difficultés pour s’adapter à leur nouvelle réalité. Bien que les contrats de travail garantissent aux employés un salaire et un hébergement, des fermiers français interprétaient arbitrairement des clauses sur le temps de travail, ce qui provoquait souvent des conflits. Il faut ajouter que les ouvriers agricoles polonais avaient des conditions d’hébergement pires que les mineurs du nord de la France: selon les termes du contrat, un patron pouvait les loger dans une étable ou dans une écurie. La crise économique qui a secoué l’Europe dans les années 1930 n’est pas restée sans impact sur la situation de l’émigration polonaise en France. Le chômage déclenché par la crise économique a frappé avant tout des ouvriers agricoles étrangers. Une menace d’expulsion «frappait» presque à la porte de chaque maison polonaise en France. Après la première décennie de l’entre-deux-guerres, la France terre d’accueil a changé sa po litique à l’égard des étrangers: expulsions et internements dans les camps d’isolement débarrassaient le marché du travail des potentiels concurrents des Français. A l’initiative 338 des autorités de la IIIe République Française, en vertu du décret du 12 novembre 1938, nombre d’entre eux se sont trouvés internés dans des «centres de surveillance» dans le sud de la France. Ensuite, au déclenchement de la guerre les restrictions se sont renforcées à l’égard des étrangers. Des Polonais loyaux au gouvernement polonais en exil à Londres ont commencé à créer, sous son autorité et sur le territoire français, des organisations clandestines de résistance, tandis que des communistes polonais se sont rapprochés des communistes français luttant contre l’occupant allemand. Des questions juridiques concernant la démobilisation des soldats polonais à cette époque se révèlent importantes et lourdes de conséquences, éga lement pour la population civile polonaise. Le gouvernement français régulait par décret le séjour des étrangers sur son territoire. Les autorités françaises, en vertu du décret-loi du 18 novembre 1939, en ont interné beaucoup dans des «centres de surveillance» situés dans le sud de la France, dont la décision de la France de Vichy a changé le caractère en les transformant en centres d’internement pour étrangers, en particulier d’origine juive. La deuxième partie, la plus développée, présente les aspects juridiques et les éléments organisationnels du retour des citoyens polonais de France en Pologne. La politique du rapatriement et de la réémigration prônée par le gouvernement polonais de Lublin plaçait au-dessus de tout «l’intérêt du pays maternel», ce qui signifiait le retour de tous les Polo nais en Pologne. L’argument n’était pas seulement économique et démographique mais également politique ֊ les autorités souhaitaient bâtir un pays nationalement homogène. Ces principes supposaient un retour au pays non seulement de l’émigration économique mais de tous les citoyens polonais se trouvant sur le territoire français depuis le 1er sep tembre 1939. En vertu du décret du Comité Polonais de la Libération Nationale (CPLN) du 7 octobre 1944, l’Office Public aux Rapatriements (OPR) a été mis sur pied, avec pour mission de veiller au bon déroulement du rapatriement des Polonais et d’aider les nouveaux arrivants lors de leur installation. En 1945, on a créé le Bureau du Délégué Général du gouvernement au rapatriement, transformé en août 1945 en deux offices séparés: l’Office du rapatriement des citoyens polonais de l’URSS et l’Office du rapatriement des citoyens polonais de l’Ouest, appelés respectivement l’office «oriental» et l’office «occidental», placés directement sous l’autorité du Délégué Général. Leur rôle étaient d’organiser l’action du rapatriement et de diriger les arrivants vers les points frontières de l’OPR. Aussitôt la guerre terminée, la France et la Pologne ont réglé des questions concernant à la fois le séjour et la démobilisation des soldats des Forces Armées Polonaises en France et le retour des rapatriés. Des accords entre les gouvernements de Paris et de Varsovie ont défini une base juridique aux retours des rapatriés de guerrequi, jusqu’en juillet 1946, restaient à la charge du gouvernement français.Des négociations franco-polonaises ont porté également sur des camps de «sentinelles» où étaient détenus la plupart des émigrés de guerre, ainsi que sur les modalités de leur inspection accordées aussi bien aux autorités du gouvernement de Varsovie qu’à celles du gouvernement de Londres. Des documents témoignent que les officiers de grades militaires supérieurs qui se trouvaient dans les camps sur le territoire français rejetaient dans leur grande majorité la perspective de retourner en Pologne communiste. Les négociations portaient sur le rapatriement mais aussi sur le retour de l’émigration économique. Les autorités polonaises étaient conscientes qu’il serait très difficile de convaincre la «vieille» émigration économique de rentrer en Pologne car les Polonais 339 ayant déjà travaillé en France avaient atteint un niveau de vie matériellement convenable. Dans leur cas, une décision de retour risquait de leur faire perdre des acquis sociaux tels que la retraite et suscitait des craintes quant aux conditions de vie dans une Pologne d’après-guerre. En fait, le pouvoir polonais se rendait bien compte qu’un bon nombre d’ouvriers et mineurs polonais allait rester en France. Ce pronostic était aussi partagé par des experts chargés d’installer et d’aménager les territoires dits récupérés. Des accords sur la réémigration de mineurs et d’ouvriers industriels et agricoles ont été finalement signés dans les années 1946-1948. Tout en menant des entretiens officiels avec les autorités polonaises, le gouvernement français, et le Quai d’Orsay en particulier, restaient très ré servés sur la réémigration des Polonais. On trouve des traces de cette attitude défavorable dans des documents relatifs à cette question consultables dans les archives du ministère des Affaires étrangères à La Courneuve et dans les archives départementales du Pas-deCalais à Arras-Dainville. Des industriels du secteur minier et des fermiers craignaient une forte perte de main-d’œuvre, ce qui, dans cette période de reconstruction d’après-guerre, risquait d’affaiblir l’économie française. Pour le gouvernement français, ces arguments d’ordre entrepreneurial et industriel avaient une importance primordiale. Pendant la durée des négociations franco-polonaises sur le retour de l’émigration économique polonaise, le gouvernement français a pris beaucoup de mesures sociales qui avaient pour objectif d’inciter les Polonais à rester en France. On a introduit un statut de mineur, réglé des questions de retraites et d’invalidité, augmenté les salaires dans le secteur minier. En plus, Paris a facilité des démarches pour accéder à la nationalité fran çaise. En vertu de l’ordonnance du gouvernement provisoire de la République Française du 19 octobre 1945 concernant les naturalisations, les Polonais nés en France avaient le droit à la nationalité française selon la règle jus soli. Des entretiens diplomatiques portant sur la réémigration ont abordé également les régulations sociales dans les années 1947-1950. Les avis sur le retour de la Polonia et de ses organisations pesaient lourd dans ce contexte. Des sympathisants du pouvoir communiste de Varsovie se prononçaient en fa veur du retour au pays et leurs associations, telles que l’Organisation de l’aide à la Patrie, l’Union de la jeunesse polonaise Grunwald, l’Union des femmes polonaises en France Maria Konopnicka, l’Organisation des Jeunes TUR et des Comités polonais de la Libéra tion nationale en France, menaient des actions de propagande bien préparées en ce sens. De l’autre côté, des associations hostiles au nouveau régime en Pologne, l’Association centrale des Polonais, l’Union catholique polonaise et l’Organisation polonaise de lutte pour l’indépendance Monika tentaient de dissuader les Polonais de France de repartir en Pologne communiste. Les soldats des Forces Armées Polonaises restés en France et qui avaient trouvé un travail dans les mines françaises partageaient ce rejet du retour. L’organisation du départ même en Pologne exigeait beaucoup d’opérations logistiques concernant, entre autres, le choix d’un moyen de transport, l’obtention des passeports et des visas, l’annulation des contrats de travail, le dépôt des demandes et des formulaires obligatoires. Difficultés et malentendus n’ont pas manqué, surtout lors des demandes d’autorisation exigées et des visas de transit, par exemple, nécessaires à l’entrée dans les zones d’occupation française et américaine en Allemagne. L’action de la réémigration prenait fin quand des ouvriers revenus au pays recevaient leur affectation officielle pour un travail et un logement. À partir de ce moment, ils entraient dans une phase d’adaptation, un processus décrit dans la troisième et dernière partie. 340 La dernière étape du rapatriement se déroulait dans une ambiance d’accusations franco-polonaises réciproques, pendant qu’une montée des tensions de la Guerre Froide déteignait sur les relations bilatérales. En 1948, lors de la signature de la quatrième conven tion sur la réémigration, le gouvernement français ne cachait plus ses vraies intentions et faisait clairement comprendre qu’il ne souhaitait plus continuer à perdre une maind’œuvre aussi qualifiée. Une ordonnance d’août 1948 de Jules Moch, ministre français de l’intérieur, qui obligeait les intéressés à se présenter personnellement à la préfecture en vue de régler les formalités, en était une des expressions officielles. Les négociations initiées par la Pologne pour prolonger l’accord franco-polonais sur la réémigration pour l’année 1949 se sont achevées par un fiasco. Le gouvernement français affirmait que les Polonais en France n’étaient plus intéressés par un retour en Pologne. La preuve en était, selon Paris, un faible résultat de la réémigration en 1948: sur 16 000 familles polonaises concernées, seul un tiers avait profité des accords sur la réémigration. De plus, la France a argué une absence de précédents en la matière dans ses relations avec d’autres pays et a affirmé de ne pas avoir de raisons pour faire du cas polonais une exception. Toutefois les autorités françaises se disaient prêtes à aider les familles qui souhaitaient revenir en Pologne suivant une démarche individuelle. Cette rupture des négociations en 1948 a rendu plus difficile l’organisation de la réémigration sur le territoire français. En ouvrant des négociations en vue des accords franco-polonais, le gouvernement polonais comptait sur le retour d’environ 40 000 familles polonaises. La réalité s’est avérée différente: finalement à peine deux tiers, 25 000 familles soit 70 000 personnes, ont choisi de revenir en Pologne. Il faut y ajouter environ le même nombre de 70 000 citoyens polonais qui sont retournés au pays en 1945, par des voies individuelles inorganisées ou grâce aux rapatriements «de l’émigration de guerre». L’échec de l’action de réémigration a plusieurs raisons. La première et la plus impor tante s’explique par l’impact qu’elle a eu auprès de l’opinion publique dans les milieux émigrés polonais en France dès son commencement. Un relatif succès de la première tranche de départs (environ 5000 familles de mineurs parties), principalement de sympa thisants communistes attirés par un avancement professionnel promis par des organisations pro-régime, ne s’est pas reproduit dans les années suivantes. Des informations inquiétantes provenant de premiers arrivants en Haute et Basse-Silésie sur de mauvaises conditions de travail, des salaires faibles, des conditions de vie miséreuses et sur la collectivisation des terres décourageaient ceux qui étaient sur le point de partir. Ils finissaient par réaliser qu’en partant, ils risquaient de perdre tous leurs acquis durement gagnés en France, sans perspective d’obtenir les mêmes standards de vie en Pologne. Les Français ne faisaient que rajouter à ces craintes en sabotant les démarches administratives nécessaires pour obtenir les autorisations et permis exigés. Dans ce contexte, des indécis étaient efficace ment découragés par des embûches organisationnelles, des problèmes transitaires et des arrêts forcés des transports dans la zone américaine. La France faisait résolument tout pour empêcher le reflux de la main-d’œuvre polonaise que ni un accord entre Paris et Rome sur l’immigration de 200 000 ouvriers italiens, ni des recrutements dans les zones occupées en Allemagne ne semblaient pouvoir compenser. La situation internationale était également défavorable aux retours. Les relations franco-polonaises dans les années 1948-1949 subissaient le poids de la Guerre Froide qui a placé Paris et Varsovie des deux côtés du Rideau de Fer. Le gouvernement polonais 341 comprenait que, dans l’atmosphère de «l’échange réciproque des coups», l’organisation et le déroulement de la réémigration garantie par une convention de 1948 se trouvaient menacés, entre autres par les expulsions des Polonais de France et des Français de Po logne, ainsi que par des restrictions au niveau des visas. Une arrestation d’André Simon Robineau et la suspension de l’activité de l’Institut Français de Varsovie ont provoqué «un long refroidissement» dans les relations réciproques. Pris dans un conflit ouvert entre les deux pays, des Polonais émigrés économiques décidèrent de rentrer au pays à contrecœur. La dernière partie est consacrée à l’adaptation à la réalité de la Pologne communiste de ces «Français», comme on les appelait au pays. Le dilemme «Rentrer ou rester?» se posait presque pour toutes les familles polonaises en France. Discussions orageuses et confrontations des contre et des pour secouaient chaque foyer polonais. Par ailleurs, l’arrivée au pays constituait en soi une source de beaucoup d’émotions et de chocs. Bienvenus et accueillis en fanfare, ils s’attendaient au meilleur. Cependant, la réalité se révélait vite bien plus décevante car le gouvernement polonais ne tenait aucun de ses engagements: des salaires, des allocations sociales, des conditions de vie et de logement n’étaient pas à la hauteur des promesses officielles. La vie quotidienne s’avérait plus difficile qu’en France. Pourtant, ce qui était le plus difficile à accepter pour les rapatriés, c’était un désenchantement au sujet de l’avancement social et professionnel promis par le gouvernement polonais, qui apparut vite illusoire. L’espoir d’une meilleure vie dans sa patrie, devenu un vrai miroir aux alouettes, éclatait au contact de la réalité. L’amertume était d’autant plus prégnante que la plupart des mineurs polonais se déclaraient proches des idéaux communistes. Malgré cette proximité idéologique, relativement peu d’entre eux frirent employés aux postes à responsabilités dans les mines ou dans l’admi nistration communiste régionale. La grande majorité des «Français» s’est trouvée victime d’une cruelle déception et d’un sentiment d’échec cuisant. Des rapports trouvés dans les archives françaises et polonaises confirment que la plupart des rapatriés ont regretté leur décision de revenir en Pologne et se sentirent cruellement dupés par la propagande mensongère du régime polonais. Des jeunes réémigrés avaient du mal à s’adapter aux conditions polonaises et se sentaient aliénés. Souvent, à peine arrivés au pays de leurs pères, ils entreprenaient des démarches pour retourner en France grâce à leur passeport français. Des réémigrés plus âgés décidaient également de faire marche arrière grâce aux régulations sur la naturalisation française, d’autant plus que nombreux étaient ceux qui n’acceptaient pas le socialisme dans son interprétation stalinienne. L’image de la Pologne communiste de l’époque serait incomplète sans la question de surveillance du service secret des milieux de rapatriés et de réémigrés, entreprise par les forces de sécurité du régime, en totale contradiction avec les principes de la politique du retour. Le tournant international de 1948, «la lutte des classes» s’accentuant en Pologne comme un combat contre «l’influence impérialiste», la «vigilance révolutionnaire» de tous les instants recommandée à tous, une chasse aux agents ennemis dans les rangs du Parti et sur des lieux de travail, ont déclenché une surveillance policière accrue des rapatriés et des réémmigrés. De nombreux «Français» ont été démis des postes de responsabilité, traités comme «des ennemis de classe» et accusés d’espionnage au profit de l’Occident. Certains ont été arrêtés et brutalement torturés. Le désenchantement touchait aussi des ouvriers agricoles: des maisons de ferme qui leur avaient été assignées exigeaient souvent 342 une rénovation de fond en comble, tandis que le début de la collectivisation des terres suscitait peur et colère. Parmi les réémmigrés et les rapatriés, il y avait de nombreux ouvriers communisants, des sympathisants du mouvement communiste, parfois même membres du Parti Com muniste Français. Certains avaient été volontaires au sein des Brigades Internationales en Espagne ou membres de la Résistance française communiste pendant la guerre. Leur potentiel idéologique constituait un capital prometteur aux yeux du gouvernement polo nais communiste de Lublin, qui voyait en eux de futurs cadres du régime et un soutien au pouvoir qui se mettait en place. Cependant, leur retour en Pologne motivé idéologique ment et l’espoir de «bâtir la patrie socialiste» n’ont pas résisté au choc du contact avec la réalité stalinienne. Si, au début, des postes dans les structures du pouvoir local et central (administration, Sécurité) les attendaient, signes d’une ascension sociale et professionnelle, la stalinisation progressant et les relations franco-polonaises se dégradant, ils ont fini rejetés par le régime communiste polonais. Leur expérience illustre parfaitement l’adage sur la révolution dé vorant comme Satume ses propres enfants. Leur élimination de la vie politique en Pologne a duré jusqu’à la moitié des années 1950, pour certains même au-delà. Malheureusement, l’expérience du retour au pays devenu communiste fut une expé rience douloureuse et amère pour la plupart des réémigrés. Certains ont décidé de revenir en France (par exemple, sur le 40 000 rapatriés en Basse-Silésie, presque la moitié a quitté la Pologne). Les obligations familiales et la peur de recommencer pour la troisième fois sa vie en ont empêché d’autres de faire de même. Ceux qui sont restés en Pologne y ont transmis et bâti leur «Petite France». Jusqu’à présent eux et leurs enfants parlent cou ramment français et le 14 juillet - la fête nationale de la France - est pour eux l’occasion de manifester au sein de la communauté polonaise leurs liens avec l’Hexagone. 343 BIBLIOGRAFIA I. Źródła archiwalne Archives départementales de l’Ariège we Foix Police politique Sûreté nationale Archives départementales du Pas-de-Calais w Arras-Dainville Archives versées par la première division de la préfecture (administration et réglementation géné rales, nationalité et affaires militaires) de 1940 à 1965 environ Cabinet du Préfet du Pas-de-Calais (administration générale, personnel, police, affaires politiques, économiques et militaires) de 1940 à 1965 environ Archives départementales des Pyrénées-Atlantiques w Pau Le camp de Gurs Sous-Préfecture d’Oloron Archives départementales des Pyrénées-Orientales w Perpignan Camps d’internement 1939-1943 Archives du Ministère des Affaires étrangères w La Courneuve Cabinet du Ministre, Cabinet R. Schuman 1948-1953 Contrôle des étrangers/service des étrangers 1916-1944 Série C, Administrative 1895-1940 Série Y, Internationale 1944-1960 Série Z, Europe 1944—1960: Pologne Archiwum Akt Nowych Akta Stanisława Łuckiego Ambasada RP w Paryżu Biuro Listów i Inspekcji КС PZPR Confederation General du Travail. Polskie Grapy Językowe „Sekcje Polskie” Delegat na Francję Generalnego Pełnomocnika Rządu RP ds. Repatriacji Dział Wspomnień i Relacji, Polskie Grapy Językowe KPF oraz powstanie i działalność PPR we Francji Generalny Pełnomocnik Rządu RP ds. Repatriacji Konsulat Flonorowy RP w Nicei Konsulat RP w Lyonie 375 Konsulat RP w Marsylii Konsulat RP w Tuluzie Ministerstwo Odbudowy Ministerstwo Ziem Odzyskanych Organizacje prolondyńskie Państwowy Urząd Repatriacyjny Polska Partia Socjalistyczna we Francji Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego we Francji Rada Narodowa Polaków we Francji Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie Akta paszportowe Stanisława (Samuela) Fiaty Akta personalne Henryka Sawarzyńskiego Akta personalne Józefa Kutina Akta personalne Julii Raś-Tomczak Akta personalne Kazimierza Żybury-Żubulskiego Akta personalne Stanisława (Samuela) Fiaty Akta personalne Wacława Komara Akta śledcze Jana Gerharda Akta śledcze Stanisława (Samuela) Fiaty Akta śledcze Wacława Komara Polska Misja Wojskowa we Francji Sprawozdania WUBP w Katowicach Sprawozdania WUBP w Krakowie Sprawozdania WUBP w Szczecinie Sprawozdania WUBP w Warszawie Sprawozdania WUBP we Wrocławiu Teczka pracy Andrzeja Kuśniewicza Teczka sprawy ewidencyjno-obserwacyjnej Andrzeja Kuśniewicza Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach Sprawozdania WUBP w Kielcach Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach Sprawozdania miesięczne z pracy KM MO w Zabrzu Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie Sprawozdania WUBP w Krakowie Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu Sprawozdania PUBP w Wałbrzychu Sprawozdania WUBP we Wrocławiu Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych Biuro ds. Repatriacji, zespół nr 20 376 Biuro Konsularne, zespół nr 22 Departament II, zespół nr 6 Departament Polityczny, zespół nr 8 Umowy międzynarodowe 1919-1939 - Francja, zespół nr 5 Archiwum Państwowe w Katowicach Główny Komitet PPS w Gliwicach Komitet Miejski PPR w Bytomiu Komitet Miejski PPR w Gliwicach Komitet Wojewódzki PPR w Katowicach Komitet Wojewódzki PZPR Archiwum prywatne autorki Spuścizna Marca Montforta Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie-Rembertowie Gabinet Ministra Obrony Narodowej Sztab Generalny Wojska Polskiego 1945-1950 Wojskowe Biuro Badań Historycznych Narodowe Archiwum Cyfrowe Zbiór nagrań dźwiękowych (1919-2008), nr 33 II. Źródła drukowane Annuaire rétrospectif de la France 1948-1988. Série longue, Insee 1990, http://gallica.bnf.fr/ ark:/12148/bpt6k6243943k/f293. image. Aparat bezpieczeństwa w latach 1944-1956. Taktyka, strategie, metody, cz. I: Lata 1945-1947, oprać. A. Paczkowski, Warszawa 1994 (seria: „Dokumenty do dziejów PRL”, z. 5). Aparat bezpieczeństwa w latach 1944-1956. Taktyka, strategie, metody, cz. II: Lata 1948-1949, oprać. A. Paczkowski, Warszawa 1996 (seria: „Dokumenty do dziejów PRL”, z. 9). Biuletyny informacyjne Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, t. 2: 1948 к, red. B. Gronek, I. Marczak, M. Olkuśnik, Warszawa 1995. Rocznik statystyczny 1947, Warszawa 1947. Rocznik statystyczny 1948, Warszawa 1948. Rocznik statystyczny 1949, Warszawa 1950. Wywiadpolski w roku 1949. Sprawozdania z działalności, wstęp i oprać. A. Paczkowski, Warszawa 2009 (seria: „Dokumenty do dziejów PRL”, z. 21). Zjazdy i konferencje konsulów polskich we Francji. Protokoły i referaty 1931-1938, oprać. H. Chałupczak, E. Kołodziej, Lublin 2009. III. Prasa „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 1947, 1948 „Dziennik Zachodni” 1945-1948 „Gazeta Polska” 1945-1950 377 „Le Monde” 1948-1950 „Le Parisien” 2010 „Narodowiec” 1945-1950 „Trybuna Ludu” 1948-1950 „Trybuna Robotnicza” 1947 IV. Pamiętniki, wspomnienia, relacje Dworkin E., Od Manzanares do Oki. Wspomnienia dąbrowszczaka, Warszawa 1974. Field H. i K., Opóźniony odlot. W okowach zimnej wojny, Warszawa 1997. Jędrychowski S., Przedstawicielstwo PKWN i Rządu Tymczasowego RP we Francji, Warszawa 1987 (seria: „Materiały i Studia Historyczne Departamentu Informacji i Dokumentacji MSZ”, t. 2). Komar M„ Lang K., „Myśmy już o tym mówili, proszę Pana... ”, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1990, z. 91. Lubicz-Zaleski Z., Pamiętnik, t. 2: Od Grotowic do Buchenwaldu 1939-1945, wstęp i oprać. M. Willaume, Paryż—Łódź 1998. Morze lez - opowiada Bolesława (Małgorzata) Michnicka-Bąk, żona Jana Bąka [w:] Tu wszystko było inne. Wspomnienia bolesławieckich reemigrantów z Francji, red. K. Dudek, Bolesławiec 2015. Naszkowski M., Paryż—Moskwa. Wspomnienia dyplomaty (1945-1950), Warszawa 1986. Olszański T„ Życie tułacze, Warszawa 1957 (wersja francuska: T. Olszański, Un militant syndicaliste franco-polonais: „La vie errante de Thomas Olszański, text trad, et commenté par M. Mihout, avant-propos de H. Krasucki, préf. de J. Ponty, [Villeneuve-ď Ascq], Presses Universitaires de Lille, 1993). Pamiętniki emigrantów, ez. 2: Francja, przedm. L. Krzywicki, Warszawa 1939. Pamiętniki emigrantów 1878-1958, wybór i oprać. K. Koźniewski, Warszawa 1960. Pamiętniki emigrantów, wybór i przedm. K. Koźniewski, Warszawa 1965. Papalski E., Une vie en Polonia, avec la collaboration de Ch. Nowicki, Les Editions Nord Avril, 2014 (wersja polska: E. Papalski, Z Polonią i polską w sercu, Les Editions Nord Avril, 2016). Pawełczak M., Wspomnienia „Morwy”, żołnierza cc majora „Zapory”, Lublin 2011. Polonaises aux champs. Lettres defemmes immigrées dans les campagnesfrançaises (1930-1935), S. April, M. Laurent, J. Ponty, avec une préparation documentaire d’E. Łątka et M. Salmon-Siama, Collection le Rocher de Calliope, Numilog, Paris 2015. Putrament J., Pół wieku, t. 3: Zagranica, Warszawa 1969. Skowron L, Chłopcy z Nordu i Pas-de-Calais, Warszawa 1982. Szelong E. i A., Ożarów, les racines polonaises, Les Editions Noir sur Blanc, Montricher (Suisse) 1999. Szelong E. і A., Polonais en France, Les Editions Noir sur Blanc, Montricher (Suisse) 2001. Tarant A., Wspomnienia emigranta polskiego z północnej Francji, do druku przygotowali i ko mentarzami opatrzyli D. Beauvois, К. Ożóg, J. Śrutek, Wrocław-Warszawa-Kraków 1994. Zabiełło S., Na posterunku we Francji, Warszawa 1967. Zakrzewska H. „Beda”, Niepodległość będzie twoją nagrodą, t. 2: W więzieniach 1946-1954, Warszawa 1994. V. Relacje przechowywane w Domu Spotkań z Historią - Archiwum Historii Mówionej Relacja Aleksandra Jarczaka, AHM 1220. 378 Relacja Jana Gallusa, AHM 1138. Relacja Stefana Włodarczyka, AHM 1223. Relacja Zdzisława Cediera, AHM 1140. VI. Relacje ze zbiorów autorki Relacja Bogdana Adamusa, Kamienna Góra, 8 października 2016 r. Relacja Michała Komara, Warszawa, 11 maja 2017 r. Relacja Danieli Wiśniewskiej, Wałbrzych, 8 października 2016 r. Relacja Władysławy Wojcieszak, Wałbrzych, 8 października 2016 r. VII. Opracowania Ambrochowicz-Gajownik A., Z dziejów służby konsularnej Drugiej Rzeczypospolitej we Francji. Marsylski okręg kompetencyjny 1919-1940, „Dzieje Najnowsze” 2016, nr 4. Ankersmit R, Pamiętając Holocaust: żałoba i melancholia [w:] Pamięć, etyka i historia. Anglo-amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych (antologiaprzekładów), red. E. Do mańska, Poznań 2002. Aron R., Histoire de Vichy, Fayard, Paris 1954. Artymowski S., Repatriacja żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych z Europy Zachodniej do Polski w latach 1945-1948, Poznań 2012. Azéma J.P, Wieviorka O., Vichy 1940-1944, Édition Pérrin, Paris 2004. Bagieński W., „Szkolenie kadr wywiadu cywilnego (1945-1962)”, referat wygłoszony w trakcie konferencji „Na wzór «wielkiego brata?». Szkolenie funkcjonariuszy organów represji PRL”, Warszawa, 7-8 listopada 2013 r. Bagieński W, Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945-1961, t. 1-2, Warszawa 2017. Banasiak S., Działalność osadnicza Państwowego Urzędu Repatriacyjnego na Ziemiach Odzyska nych w latach 1945-1947, Poznań 1963. Banasiak S., Osadnictwo na ziemiach zachodnich i północnych w latach 1945-1950, Warszawa 1965. Bartošek К., Gallissot R., Pechanski D., De l’exil à la Résistance. Réfugiés et immigrés d’Europe Centrale en France, 1933-1945, Vincennes, Presses universitaires de Vincennes, 1989. Bartoszewicz H., Polityka Związku Sowieckiego wobec państw Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1944-1948, Warszawa 1999. Bełdzikowski R., Ludność osadnicza w procesie formowania społeczeństwa polskiego w Wałbrzychu w latach 1945-1950 [w:] Waldenburgiana - monografie. Wałbrzyskie szkice, red. S. Bielawska, Wałbrzych 2015, https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/10010/ Wa%C5%82brzyskie%20szkice_2.pdf?sequence= 1 isAllowed=y. Bełdzikowski R., Reemigranci z Francji, Belgii i Westfalii w Wałbrzychu [w:] Waldenburgiana ֊ mo nografie. Wałbrzyskie szkice, red. S. Bielawska, Wałbrzych 2015, https://depot.ceon.pl/bitstream/ handle/123456789/10010/Wa%C5%82brzyskie%20szkice_2.pdf?sequence=l isAllowed=y. Bennett G., Francja i Afryka Północna [w:] Polsko-brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej, t. 1 : Ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej, red. T. Dubicki, D. Nałęcz, T. Stirling, Warszawa 2004. Becker J.J., Berstein S., Victoire etfrustrations, 1914-1929, Editions du Seuil, Paris 1990 (série: „Nouvelle histoire de la France contemporaine”, vol. 12). Bielecki R., Co to jest gaullizm?, Warszawa 1978. 379 Biesiekierski M., Polska akcja opiekuńcza we Francji w okresie okupacji niemieckiej (czerwiec 1940-wrzesień 1944), „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1993, z. 105. Bogalska-Martin E., Les Polonais à Grenoble et en France, „Ecarts d’identité”, printemps 2001, n° 95-96. Borne D., Dubief H., La crise des années 30: 1929-1938, Éditions du Seuil, Paris 1976, 1989 (série: „Nouvelle histoire de la France contemporaine”, vol. 13). Borodziej W., Od Poczdamu do Szklarskiej Poręby. Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1947, Londyn 1990. Bossuat G., La France, l’aide américaine et la construction européenne, 1944-1954, vol. I: Comité pour l’Histoire économique etfinancière de la France, http://books.openedition.org/igpde/2704. Cenckiewicz S., Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943-1991 (wprowa dzenie do syntezy), Warszawa 2011. Cheniaux M. assistée par J. Miqueu, Le camp de Gurs (1939-1945). Un ensemble de témoignages dont celui d’Hanna Schramm, Cercle Historique de l’Arribère, 2009. Chodakiewicz M.J., Wędrówki historyka. Kilka słów o metodologii [w:] Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006. Chodubski A.J., Wstęp do badań politologicznych, Gdańsk 2004. Chumiński J., „Nowa inteligencja ’’ w polskich zakładach przemysłowych 1945-1956, „Kwartalnik Historyczny” 2006, nr 4. Chumiński J., Ruch zawodowy w warunkach kształtującego się systemu totalitarnego 1944-1956, Wrocław 1999. Chumiński J., Wpływ aparatu bezpieczeństwa na sytuację kadrową w przemyśle polskim w latach 1945-1956 [w:] „Budujemy socjalizm... Materiały pokonferencyjne, red. R. Klementowski, S. Ligarski, Wrocław 2010. Chumiński J., Wpływ socjalistycznego współzawodnictwa pracy na stosunek środowiska robot niczego do obowiązków pracowniczych 1945—1956 [w:] Współzawodnictwo pracy w życiu gospodarczym, społeczno-politycznym i propagandzie PRL, red. B. Tracz, Katowice 2008. Demotes-Mainard M., Laguerre G., Un demi-siècle de croissance, „Insee Première” 1996, n° 486, http://www.insee.fr. Doise J., Väisse M., Diplomatie et outil militaire, 1871-1991, Éditions du Seuil, Paris 1992 (série: „Politique étrangère de la France”). Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w latach 1944-1990, Warszawa 1997. Duroselle J.B., La décadence, 1932-1939, Paris 1979 (série: „Politique étrangère de la France”). Dziuba A., Inspektorat Ochrony Przemysłu a polityka UB wobec górnictwa w 1949 r, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989” 2006, nr 2. Dzwonkowski R. SAC, Szkolnictwo polonijne we Francji po II wojnie światowej, „Studia Polo nijne” 1983, t. 7. Dzwonkowski R. SAC, Śladkowski W, Poloniafrancuska [w:] Polonia w Europie, red. B. Szydłowska-Ceglowa, Poznań 1992. Dźwigał M., „Usłyszałam za sobą dźwięk przekręcanego klucza, a potem zostawiono mnie sam na sam z myślami... ”. Areszt wewnętrzny WUBP/WUdsBP w Szczecinie w latach 1945-1956, „Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały” 2015, t. 13. Dżon B., Trzy kolory, „Przegląd”, 20 VII 2008 r., https://www.tygodnikprzeglad.pl/trzy-kolory/ Encyklopedia „ białych plam , t. XVII: St-VO, red. M.R. Górniak, Radom 2006. Eisler J., Kolaboracja we Francji 1940-1944, Warszawa 1989. 380 Franaszek R, „Jagiellończyk”. Działania Służby Bezpieczeństwa wobec Uniwersytetu Jagielloń skiego w latach osiemdziesiątychXXw., Kraków 2012. Friszke A., Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi, Kraków 2010. Friszke A., Zycie polityczne emigracji, Warszawa 1999 (seria: „Druga Wielka Emigracja 1945-1990”, t. 1). Frużyński A., Kopalnie węgla kamiennego w Polsce, Łódź 2012. Gałganek A., Historia stosunków międzynarodowych. Nierówny i połączony rozwój, t. 1 : Idee, Warszawa 2013. Garçon G., Les relations entre l’Union des Associations Catholiques Polonaises et L ’Union Centrale des Polonais, 1945-1949, „Revue du Nord” 1992, n°7, Édition Revue du Nord, hors-série, Collection Histoire, Université de Lille III. Garçon G., Prasa katolickich organizacji młodzieżowych we Francji [w:] Organizacje polonijne w Europie Zachodniej. Współczesność i tradycje. Materiały z konferencji naukowej w dniach 2 i 3 kwietnia 1987 r. w Poznaniu, red. B. Szydłowska-Ceglowa, J. Kozłowski, Poznań 1991. Girard A., Les conditions d’existence des familles. Dépenses et ration alimentaire enjanvier-février 1948, „Population” 1948, 3e année, n° 2, http://www.persee.fr/doc/pop_0032-4663_1948_ num 3 2 1920. Girard A., Stoetzel J., Français et immigrés. L’attitude française. L’adaptation des Italiens et des Polonais, „Travaux et Documents” 1958, Cahier n° 19. Girault R., Les relations internationales et l’exercice du pouvoir pendant le Front populaire, juin 1936-juin 1937, „Cahier Léon Blum”, n° 1, https://cahiersleonblum.wordpress.com/2009/12/12/ rene-girault-les-relations-intemationales- et-l%E2%80%99exercice-du-pouvoir-pendant-lefront-populaire-juin-193 6-juin-1937. Girzyński Z., Polska-Francja 1945-1950, Toruń 2005. Girzyński Z., Repatriacja Polaków z Francji w latach 1945-1950, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie” 2001/2002 [2003], t. 45. Girzyński Z., Walka o „ rząd dusz ” w młodym pokoleniu polskich emigrantów we Francji na przy kładzie Związku Młodzieży Polskiej „ Grunwald” [w:] Młode pokolenie polskich emigrantów -jego losy i problemy w XX wieku, red. R. Sudziński, Włocławek 2004. Girzyński Z., Walka o wpływy wśród Polonii we Francji w latach 1945-1952 [w:] Ze studiów nad polskim dziedzictwem w świecie. Księga dedykowana Profesorowi Edmondowi Gogolewskiemu, red. L. Nowak, M. Szczerbiński, Gorzów Wielkopolski 2002. Gmurczyk-Wrońska M., Polacy we Francji w latach 1871-1914: społeczność polska ijej podstawy materialne, Warszawa 1996. Gmurczyk-Wrońska M„ Polska - niepotrzebny aliant Francji? Francja wobec Polski w latach 1938—1944, Warszawa 2003. Goetschel R, Toucheboeuf B„ La IV՞ République. La France de la Libération à 1958, Librairie Générale Française, Paris 2011. Gogolewski E., La Pologne et les Polonais dans la tourmante de la Deuxième Guerre mondiale, PU du Septentrion, Villeneuve-d’Ascq 1996. Gogolewski E., L’enseignement élémentaire du polonais en France après la Seconde guerre mon diale, „Revue du Nord” 1992, n° 7, Édition Revue du Nord, hors-série, Collection Histoire, Université de Lille III. Gogolewski E., Obrona robotników polskich we Francji i związki zawodowe w okresie międzywo jennym [w:] Organizacje polonijne w Europie Zachodniej. Współczesność i tradycje. Materiały 381 z konferencji naukowej w dniach 2 і 3 kwietnia 1987 r. w Poznaniu, red. B. Szydłowska-Ceglowa, J. Kozłowski, Poznań 1991. Gogolewski E., Powrót do Polski robotników polskich z Francji, „Przegląd Polonijny” 1990, z. 4. Gogolewski E., Szkolnictwo polskie we Francji 1833-1990, Wrocław 1998. Grand dictionnaire français-polonais, vol. I, Warszawa 1983. Gruszyński J., Emigracja polska we Francji w latach 1900-1975, „Przegląd Polonijny” 1979, nr 2. Gruszyński J., Społeczność polska we Francji 1918-1978. Problemy integracyjne trzech pokoleń, Warszawa 1981. Grynberg A., Les camps du sud de la France: de l’internement à la déportation, „Annales. Eco nomies, Sociétés, Civilisations” 1993, n° 3. Habielski R., Życie społeczne i kulturalne emigracji, t. 3, Warszawa 1999 (seria: „Druga Wielka Emigracja 1945-1990”, t. 3). Hejger M., Przekształcenia narodowościowe na ziemiach zachodnich i północnych Polski w latach 1945-1959, Słupsk 2008. Horoszkiewicz W, Petecka J., W środku Wilczego Gardła, „Tak i Nie Śląsk” 1987, nr 5. Indésirables en France 1938-1942. Dossierpédagogique, n°7, par S. Orsoni, professeur du Service éducatif des Archives départementales des Bouches-du-Rhône, 2003. Janowska H., Dwie reemigracje Polaków z Francji, „Problemy Polonii Zagranicznej” 1964-1965, t. 4. Janowska H., Polska emigracja zarobkowa we Francji 1919—1939, Warszawa 1964. Janowska H., Polscy imigranci w Lotaryngii 1919-1939, „Przegląd Polonijny” 1996, z. 3. Jaros S., Reemigracja Polaków z Francji w latach 1946-1948, „Problemy Polonii Zagranicznej” 1971, t. 6-7. Jarosiński D„ Historie kresowych żołnierzy wyklętych, Olsztyn 2013. Jarosz D., Pásztor M., Kolonie dla dzieci polonijnychjako instrumentpolskiej polityki zagranicznej w latach 1947-1956, „Mazowieckie Studia Historyczne” 2001, nr 1. Jarosz D., Pásztor M., Les colonies de vacances pour les enfants d’émigrés polonais en France. Un problème épineux dans les relations polono-françaises (1948—1955), „Revue d’Histoire Diplomatique” 2002, nr 1. Jarosz D., Masy pracujące przede wszystkim. Organizacja wypoczynku w Polsce w latach 1945-1956, Warszawa-Kielce 2003. Jarosz D., Mieszkanie się należy... Studium z peerelowskich praktyk społecznych, Warszawa 2010. Jarosz D., Polacy a stalinizm 1948-1956, Warszawa 2000. Jarosz D., Polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1948—1956 a chłopi, Warszawa 1998. Jarosz D„ Pásztor M., Robineau, Bassaler i inni. Z dziejów stosunkówpolsko-francuskich w latach 1948-1953, Toruń 2001. Jaworski A., Reemigracja górnikówpolskich z krajów europejskich 1945-1949, ,(Zeszyty Naukowe. Nauki Społeczne/Politechnika Opolska” 1997, z. 45. Jędruszczak H., Zatrudnienie a przemiany społeczne w Polsce w łatach 1944—1960, Wrocław— Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972. Kadra bezpieki 1945-1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w wojewódz twach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziurek, Katowice 2009. Kalinowski R, Au service de la Pologne et de la France. L’émigration polonaise en France, 1939-1945, Paris, Société historique et littéraire polonaise, Librairie polonaise, Paris 1970 382 (wersja polska: P. Kalinowski, Emigracja polska we Francji w służbie dla Polski i Francji 1939—1945, Paryż 1970). Kantyka S., Węgiel-jedyny skarb, jaki byłpodręką. Zarys problemów społecznych, gospodarczych i politycznych górnictwa węgla kamiennego w Polsce (1945-1957), Opole 2013. Kersten К., Repatriacja ludności polskiej po II wojnie światowej (Studium historyczne), Wrocław 1974. Klementowski R., Zgorzelecka bezpieka 1945-1990, Wrocław 2014. Kosmaty J., Udział górników niemieckich w utrzymaniu ciągłości wydobycia w wałbrzyskim za głębiu węglowym po II wojnie światowej [w:] Dzieje górnictwa ֊ element dziedzictwa kultury, t. 4, red. P.P. Zagożdżon, M. Madziarz, Wrocław 2012. Krasuski J., Historia Niemiec, Wrocław-Warszawa-Kraków 2004. Krasuski J., Polska i Niemcy. Dzieje wzajemnych stosunków politycznych (do 1932 r), Warszawa 1989. Kraszewski P., Związek Harcerstwa Polskiego we Francji w latach międzywojennych. Zarys problematyki badawczej [w:] Organizacje polonijne w Europie Zachodniej. Współczesność i tradycje. Materiały z konferencji naukowej w dniach 2 i 3 kwietnia 1987 r. w Poznaniu, red. B. Szydłowska-Ceglowa, J. Kozłowski, Poznań 1991. Kukułka J., Polityka pierwszego rządu de Gaulle ’a wobec Polski, „Studia z Najnowszych Dziejów Powszechnych” 1966, t. 7. Kusiak E, Oficerowie piechoty, wojskpancernych i zmechanizowanych Śląskiego Okręgu Wojsko wego w latach 1945-1961, Wrocław 1999. Kusiak R, Osadnictwo polskie na Dolnym Śląsku w latach 1945-1950, „Zbliżenia. Polska-Niemcy” 2006, nr 2. Kusiak E, Osadnictwo wiejskie w środkowych i północnych powiatach Dolnego Śląska w latach 1945-1949, Wrocław-Warszawa Kraków Gdańsk—Łódź 1982. Kusiak E, Reemigracja polska po drugiej wojnie światowej. Udział w zasiedlaniu ziem zachodnich i północnych, Wrocław 1995. Laforest Ch., Arrières-pensées et illusions: les tentatives de renouvellement de l’alliance fran co-polonaise, 1945-1947, „Revue des Études Slaves” 1999, t. 71, fase. 2. Laforest Ch., Les tentatives de renouvellement de l’alliance franco-polonaise au lendemain de la Seconde Guerre mondiale (1945—1947), mémoire de DEA, Université Paris I Panthéon-Sor bonne, Institut d’Histoire des Slaves, 1997. Laharie C., Le camp de Gurs, 1939—1945. Un aspect méconnu de l’histoire de Vichy, J.D. Edition, Pau 1993. Lajarrige J., La Pologne d’entre les deux guerres vue par ses amis français. Les Amis de la Po logne: heurts et malheurs de Rosa Bailly [w:] La presse polonaise en France (Polska prasa we Francji 1918-1984), textes réunis par D. Beauvois, „Revue du Nord” 1988, n°4, Édition Revue du Nord, hors-série, Collection Histoire, Université de Lille III. Lăptos J., Le rôle des stéréotypes dans la formation de l’opinion publique envers la Pologne au temps de l’Alliance (1919-1939) [w:] La France et la Pologne au-delà des stéréotypes, textes réunies par M. Delaperrière, J. Doberszyc, B. Drwęski, Paris, Institut des Études Slaves, 2004. Lăptos J„ Francuska opinia publiczna wobec spraw polskich w latach 1919-1925, Wrocław-Kraków 1983. Maj K., Polscy komuniści we Francji 1919-1946, Warszawa 1971. 383 Maj K., Polskie Komitety Wyzwolenia Narodowego we Francji (luty 1944-lipiec 1945), „Z Pola Walki” 1974, nr 2. Malo É., Le camp de Noé, 1941—1947, Édition Cairn, 2009. Małkiewicz A., Październik 1956 r. w Wałbrzychu [w:] Październik na Ziemiach Zachodnich i Pół nocnych. Materiały seminarium naukowego, Mierki k. Olsztyna, wrzesień 1996 r, red. W. Wrze siński, Wrocław 1997. Markiewicz W., Przeobrażenia świadomości narodowej reemigrantów polskich z Francji, Poznań 1960. Marszałek A., Francja w oczach Polaków, Toruń 1992. Medrala J., Les réseaux de renseignemets franco-polonais, 1940-1944. Réseau F. Marine, Fa mille-Interallié, Réseau F-2, Etoile, PSW-Afrique, Enigma-équipe 300, Suisse 3, Harmattan, Paris 2005. Michel J., Aux origines de la presse polonaise du Nord-Pas-de-Calais: Le transfert de Westphalie après la Première Guerre mondiale [w:] La presse polonaise en France (Polska prasa we Francji 1918-1984), textes réunis par D. Beauvois, „Revue du Nord” 1988, n°4, Édition Revue du Nord, hors-série, Collection Histoire, Université de Lille III. Miśkiewicz B., Wstęp do badań historycznych, Warszawa 1987. Mond J., Towarzystwo Historyczno-Literackie i Biblioteka Polska w Paryżu. Historia i dzień dzi siejszy, „Nauka Polska” 1991, z. 2. Motyka G., Kryptonim „Bieszczady”, „Polityka” 2007, nr 34. Motyka G„ W kręgu „Łun w Bieszczadach”. Szkice z najnowszej historii polskich Bieszczad, Warszawa 2007. Musiał F., Zamiast wprowadzenia: archiwalia komunistycznego aparatu represji [w:] Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006. Nadolski M., Metoda historyczna w badaniach europejskich [w:] Studia europejskie: zagadnienia metodologiczne, red. K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, Warszawa 2010. Nawrocki Z., Struktura aparatu bezpieczeństwa [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944-1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005. Niemyska-Hessen M., Reemigracja z Francji w dobie kryzysu na tle wyników ankiety 1936 r, Warszawa 1939. Nisiobęcka A., Polacy w obozie Gurs 1939-1945, „Studium Migracyjne - Przegląd Polonijny” 2011, z. 3. Nossowska M., „ Listy do Polaków ”. Rosy Baillyjako odbicie losów polskich żołnierzy internowa nych we Francji po czerwcu 1940 r, „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska Lublin Polonia. Sectio F Historia” 2008, vol. 63. Nossowska M„ O Francuzce, która pokochała Polskę. Rosa Bailly i stowarzyszenie Les Amis de la Pologne, Lublin 2012. Okoniewska B., Gospodarka rolna i osadnictwo na Żuławach w okresie powojennym. Przeobrażenia strukturalne w latach 1945-1958, Warszawa 1992. Okoniewska B., Problem nowej polityki rolnej w Polsce w latach 1948—1956, „Dzieje Najnowsze” 1984, nr 2. Paczkowski A., La presse polonaise en France comme facteur socio-culturel entre 1920 et 1940 [w:] La presse polonaise en France (Polska prasa we Francji 1918-1984), textes réunis par D. Beauvois, „Revue du Nord” 1988, n°4, Édition Revue du Nord, hors-série, Collection Histoire, Université de Lille III. 384 Paczkowski A., Pół wieku dziejów Polski, Warszawa 2007. Paczkowski A., Prasa i społeczność polska we Francji 1920-1940, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979. Paczkowski A., Trzy twarze Józefa Światły. Przyczynek do historii komunizmu, Warszawa 2009. Pásztor M., Jarosz D., Conflits brûlants de la guerrefroide. Les relationsfranco-polonaises de 1945 à 1954, Lavauzelle, Paris 2005. Pásztor M., Jarosz D., Kolonie letnie dla dzieci Poloniifrancuskiej w latach 1948—1955 (organiza cja, przebieg, skutki) [w:] Polska w Europie iw świeciew XX stuleciu. Praca ofiarowana Panu Profesorowi Marianowi Leczykowi w 75-lecie urodzin, red. H. Parafianowicz, Białystok 2001. Pásztor M., Jarosz D., La culture et la science dans les relationsfranco-polonaises, „Revue d’Histoire Diplomatique” 2006, րւ°4 (32). Pásztor M., Jarosz D., Les problèmes de la collaboration culturelle entre la France et la Pologne dans les années 1954-1970 [w:] Culture et la politique étrangère des démocraties polpulaires (publié sous la direction d’Antoine Marės avec le concours de l’Université Paris 1 - Pan théon-Sorbonne), Paris 2007. Pásztor M., Obraz Polski w oczach francuskich kół rządowych w latach 1924-1939, Warszawa 1999. Pásztor M., O polsko-francuskiej współpracy kulturalnej i naukowej na przykładzie działalności stowarzyszenia „Les Amis de la Pologne” w latach 1919-1940. Część I: Lata 1919-1924, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1992, nr 2. Pásztor M„ Jarosz D., Rola sporu o Bibliotekę Polską w Paryżu w stosunkach polsko-francuskich w latach 1945—1980, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2006, t. 1. Pásztor M., Jarosz D„ Stosunki polsko-francuskie 1944-1980, Warszawa 2008. Pásztor M„ Un lobby en voie d’affaiblissement. L’activité du groupefranco-polonais à l’assemblée nationale (1921-1936), „Revue d’Histoire Diplomatique” 2000, n° 1. Paxton R.O., La France de Vichy, 1940-1944, Éditions du Seuil, Paris 1973. Peschanski D., La France des camps. L’internement, 1938—1946, Gallimard, Paris 2002. Pilch A., Losy Polaków w Austrii po II wojnie światowej, 1945—1955, Wrocław-Warszawa-Kra kow 1994. Pleskot R, Zabić: mordy polityczne w PRL, Kraków 2016. Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna polski. Okres 1939-1945, Gdańsk 1989. Poksiński J., „ TUN”, Tatar-Utnik-Nowicki. Represje wobec oficerów Wojska Polskiego w latach 1949-1956, Warszawa 1992. Pomian K„ La persistance des stéréotypes [w:] La France et la Pologne au-delà des stéréotypes, textes réunis parM. Delaperrière, J. Doberszyc, B. Drwęski, Institut des Etudes Slaves, Paris 2004. Ponty J., Dans quelle mesure la Pologne s’éloigne-t-elle de l’Europe entre 1945 et 1949? [w:]La Po logne et l’Europe du partage à l’élargissement (XVIIP-XXP siècle), I. Davion, J. Kloczowski, G.H. Soutou (dir.), Presse de l’Université Paris-Sorbonne 2007. Ponty J., Dépasser les stéréotypes: au sujet de l’immigration polonaise en France [w:] La France et la Pologne au-delà des stéréotypes, textes réunis par M. Delaperrière, J. Doberszyc, B. Drwęski, Institut des Études Slaves, Paris 2004. Ponty J., L’apport de témoignage à l’histoire de la Résistance polonaise en France: F2 et POWN, „Revue des études slaves” 2004, t. 75, fase. 2. Ponty J., L’immigration dans les textes. France, 1789-2002, Belin, Paris 2004. Ponty J„ La Mission catholique polonaise en France du XIX* au XXL siècle, „Cahier de la Médi terranée”, t. 2: Migration et religion en France, 78/2009, https://cdlm.revues.org/4676. 385 Ponty J., Le PO WN, contribution à l’histoire de la Résistance polonaise non comuniste [w:] K. Bar tošek, R. Gallissot, D. Pechanski, De l’exil à la Résistance. Réfugiés et immigrés d’Europe Centrale en France, 1933-1945, Presses universitaires de Vincennes, Vincennes 1989. Ponty J., Le problème des naturalisations, „Revue du Nord” 1992, n°7, Édition Revue du Nord, hors-série, Collection Histoire, Université de Lille III. Ponty J., Les étrangers et le droit d’association au XXe siècle, „Matériaux pour l’histoire de notre temps” 2003, n° 69, Regard sur les assoctiations. Ponty J., Les Polonais en France de Louis XV à nos jours, Édition du Rocher, 2008. Ponty J., Les Polonais du Nord ou la mémoire des corons, Autrement, Paris 1995 (la dernière réédition 2004). Ponty J., Les retours en Pologne après la Deuxième Guerre mondiale [w:] Polonia. Des Polonais en France de 1830 à nosjours, J. Ponty (dir.), la Cité Nationale de l’Histoire de l’Immigration, Paris 2011. Ponty J., Polonais méconnus. Histoire des travailleurs immigrés en France dans l’entre-deuxguerres, Publication de la Sorbonne, Paris 1988. Ponty J., Polskie organizacje we Francji po drugiej wojnie światowej [w:] Organizacje polonijne w Europie Zachodniej. Współczesność i tradycje. Materiały z konferencji naukowej w dniach 2 i 3 kwietnia 1987 r. w Poznaniu, red. B. Szydłowska-Ceglowa, J. Kozłowski, Poznań 1991. Ponty J., Une immigration très encadrée [w:] Polonaises aux champs. Lettres de femmes immi grées dans les campagnes françaises (1930-1935), S. April, M. Laurent, J. Ponty, avec une préparation documentaire d’E. Łątka et M. Salmon-Siama, Collection le Rocher de Calliope, Numilog, Paris 2015. Ponty J., Une intégration difficile: les Polonais en France dans le premier 20° siècle, „Vingtième Siècle. Revue d’histoire” juillet-septembre 1985, n°7. Ponty J., Un enjeu des relations franco-polonaises: l’immigration collective et le retour en Po logne (1919—1948) [w:] Les relations entre la France et la Pologne au XX՞ siècle, B. Michel et J. Lăptos (dir.), Kraków 2002. Radomski J. A., Demobilizacja Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w latach 1945-1951, Kraków 2009. RederowaD., Formy współpracy Polskiej Akademii Umiejętności z zagranicą (1873-1952), „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej” 1966, z. 10, seria A. Rederowa D., Jaczewski B., Rolbiecki W., Polska Stacja Naukowa w Paryżu w latach 1893-1978, Wrocław-Gdańsk 1982. Retecki R, Górnictwo w Wałbrzychu w latach 1945-1948, Wrocław 2010. Retecki R, Proces zasiedlania powiatu wałbrzyskiego ludnością polską z Francji i Niemiec w latach 1945-1948, „Studia Śląskie” 2010, nr 69. Retecki R, Zderzenie cywilizacji na terenie Wałbrzycha po 1945 r, „Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Krytyka” 2010, nr 1. Rioux J.P., La France dela IV՞République, 1 : L ardeur et la nécessité, 1944-1952, Éditions du Seuil, Paris 1980 (série: „Nouvelle histoire de la France contemporaine”, vol. 15). Roy C., Chronique d’un retour oublié. Les rapatriés polonais de France en Basse-Silésie après la Seconde Guerre Mondiale (1945-1948), Assemblée des Français de l’Étranger, Otwock 2008. Ruchniewicz M., Po powrocie. Problemy życia codziennego repatriantów z ZSRR w drugiej połowie lat pięćdziesiątych [w:] Życie codzienne w PRL (1956-1989), red. G. Miernik, S. Piątkowski, Radom-Starachowice 2000. 386 Rygiel Ph., Dissolution d’un groupe ethnique. Origines des témoins et des conjoints des enfants desfamilles polonaises implantées dans le Cher, 1940-1975, „Le mouvement social” avril-juin 2000, n° 191, Les Editions de 1’Atelier/Editions ouvrières, https://halshs.archives-ouvertes.fr/ halshs-00383357/document. Rygiel Ph., Laformation de la colonie polonaise de Rosières, „Cahiers d’histoire et d’archéologie du Berry” 1997, nr 129, https://halshs.archives-ouvertes.fi7halshs-00116210/document. Rygiel Ph., Le refoulement des „ étrangers indésirables ” durant la grande crise. Centre de la France, années 1930 [w:] M.C. Blanc-Chaléard, P. Weil, S. Dufoití, L’étranger en question, du Moyen Âge à l an 2000, Le Manuscrit, 2005, https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-01145613/ document. Rygiel Ph., Les Polonais en Berry au XXe siècle, „Les nouveaux cahiers franco-polonais” 2004, n°3 (3), https://hal.archives-ouvertes.fr/halshs-00130078/document. Rygiel Ph., Les renvois d’étrangers dans les années 1930 [w:] Les étrangers au temps de l’expo sition coloniale, Paris 2008, https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-01145632/document. Rygiel Ph., Refoulements et renouvellement des cartes de „ travailleur étranger ” dans le Cher durant les années 1930 [w:] Le bon grain et l’ivraie. La sélection des migrants en Occident 1880-1939, Aux lieux d’être, 2006, https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-01145613/document. Rygiel Ph., Travailleurs polonais et travailleursfrançais à Rosières entre 1920 et 1939. Une coexis tence sans conflits? [w:] Actes de l’histoire de l’immigration, Equipe Réseaux Savoirs Territoires, École Normale Supérieure, 2001, https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00122975/document. Schramm T., Le général de Gaulle et la Pologne 1940-1967 [w:] Les relations entre la France et la Pologne au XXe sciècle, B. Michel, J. Lăptos (dir.), Kraków 2002. Sękowski P., Attitude des autorités françaises envers les représentants du gouvernement polonais en exil à la veille de la guerrefroide (1944-1949), „Annales - Centre Scientifique de l’Académie Polonaise des Sciences à Paris” 2012, vol. 14. Sękowski R, Działalność przedstawicieli dyplomatycznych i konsularnych władz warszawskich Rzeczypospolitej Polskiej we Francji w latach 1944-1947, „Dzieje Najnowsze” 2012, nr 3. Sękowski R, Francja wobec polskich uchodźców wojennych i dipisów w pierwszych latach po dru giej wojnie światowej, „Dzieje Najnowsze” 2014, nr 2. Sękowski R, Les Polonais dans la Résistance communiste en France, „Prace Historyczne” 2015, որ 142. Siedlecka J., Kryptonim „Liryka”. Bezpieka wobec literatów, Warszawa 2008. Siemiątkowski Z., Następstwa 1948 roku dla wywiadu wojskowego i cywilnego [w:] Zwrot politycz ny ’48. Między polską drogą a projektem uniwersalnym, red. M. Jabłonowski, W. Jakubowski, T. Krawczak, Warszawa 2013. Siemiątkowski Z., Wywiad a władza. Wywiad cywilny w systemie sprawowania władzy politycznej PRL, Warszawa 2009. Skubisz R, Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego a rok 1948 [w:] Zwrot polityczny ’48. Między polską drogą a projektem uniwersalnym, red. M. Jabłonowski, W. Jakubowski, T. Krawczak, Warszawa 2013. Soutou G.H., La guerre froide, 1943-1990. Postface inédite, Librairie Arthème Fayard/Pluriel, Paris 2010. Soutou G.H., La place de la Pologne dans la politique extérieure française pendant la Guerre froide [w:] La Pologne et l’Europe du partage àl ’élargissement (XVIIľ-XXľ siècle), I. Davion, J. Kłoczowski, G.H. Soutou (dir.), Presse de l’Université Paris-Sorbonne 2007. 387 Spałek R., Komuniści przeciw komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948-1956, Warszawa 2014. Szarota T., Osadnictwo miejskie na Dolnym Śląsku w latach 1945—1948, Wrocław-WarszawaKraków 1969. Szwagrzyk K., Jaworzno. Historia więzienia dla młodocianych więźniów politycznych 1951—1955, Wrocław 1999. Szwagrzyk K., Kadra kierownicza Departamentu IVMBP 1945-1954 [w:] „Budujemy socjalizm... ”. Materiały pokonferencyjne, red. R. Klementowki, S. Ligarski, Wrocław 2010. Szwagrzyk K., Portret zbiorowy katów (egzekutorów), dowódców plutonów egzekucyjnych z wię zienia przy ulicy Kleczkowskiej we Wrocławiu 1945-1956 [w:] W stronę antropologii „ bezpie ki ”. Nieklasyczna refleksja nad aparatem bezpieczeństwa w Polsce Ludowej, red. J. Symyk, A. Klarman, M. Mazur, E. Kłosek, słowo wstępne J. Staniszkis, Wrocław 2014. Szwagrzyk K., Więzienia i obozy na Dolnym Śląsku (1945-1956). Przewodnik, Wrocław 2013. Śladkowski W., Emigracja polska we Francji 1871-1918, Lublin 1980. Śladkowski W., Opinia publiczna we Francji wobec sprawy polskiej w latach 1914-1918, Wrocław 1976. TkaczewW., Organa Informacji Wojska Polskiego. Kontrwywiad wojskowy 1943-1956, Warszawa 2007. Tkaczew W., Powstanie i działalność organów Informacji Wojska Polskiego w latach 1943—1948. Kontrwywiad wojskowy, Warszawa 1994. Turajczyk L., Polonijne organizacje społeczno-polityczne we Francji i ich postawa wobec powrotu emigracji zarobkowej do kraju (1945-1948), „Materiały i Studia z Najnowszej Historii Polski” 1967, t. 3. Turajczyk L., Społeczno-polityczne organizacje polskie we Francji 1944-1948, Warszawa 1978. Viet V., La France immigrée. Construction d’une politique, 1914—1997, Librairie Arthème Fayard, Paris 1998. Weil P, La France et ses étrangers. L’aventure d’une politique de l’immigration de 1938 à nos jours, nouvelle édition refondue, Édition Colman-Levy 1991 et 2004. Willaume M., Humaniści polscy nad Sekwaną w latach 1919-1939. O polsko-francuskich kontak tach w dziedzinie nauk humanistycznych, Lublin 1989. Wnuk R., Wywiad polski we Francji 1940-1945 [w:] Polsko-brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej, t. 1 : Ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej, red. T. Dubicki, D. Nałęcz, T. Stirling, Warszawa 2004. Wolsza T., W cieniu Wronek, Jaworzna i Piechcina... 1945-1956, Warszawa 2003. Wolsza T., Więzienia stalinowskie w Polsce. System i codzienność represji, Warszawa 2013. Woźniczka Z., Dewastacje i demontaże przemysłu na Górnym Śląsku dokonywane przez Armię Czerwoną wiosną 1945 r. [w:] Gospodarka i społeczeństwo a wojskowość na ziemiach polskich, red. T. Głowiński, K. Popiński, Wrocław 2010. Wroniak Z., Niemcy w polityce Francji w latach 1919-1930 [w:] Niemcy w polityce międzynaro dowej 1919—1939, t. 1: Era Stresemanna, red. S. Sierpowski, Poznań 1990. Wróbel J., Działania Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przeciwko repatriantom z Zacho du w latach 1945-1953 [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec emigracji politycznej i Polonii, red. R. Terlecki, Warszawa 2005. Wróbel J., Na rozdrożu historii. Repatriacja obywateli polskich z Zachodu w latach 1945-1949, Łódź 2009. 388 Wrzesiński W., Polski ruch narodowy w Niemczech w latach 1922-1939, Toruń 2005. Współzawodnictwo pracy w życiu gospodarczym, społeczno-politycznym i propagandzie PRL, red. B. Tracz, Katowice 2008. Wyrwa T., L établissement du régime communiste en Pologne et ses conséquences à la lumière des observations des agents diplomatiques et consulaires de France, „Revue d’Études Comparatives Est-Oest” 1985, vol. 16, n° 1. Wyrwa T., Pierwsze lata PRL w raportach dyplomatówfrancuskich, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1985, z. 71. Wyrwa T., Wychodźstwo polskie we Francji po kapitulacji 1940 a rządpolski w Londynie, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1993, z. 104. Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki, 1939-1959. Atlas ziem Polski, red. W. Sienkiewicz, G. Hryciuk, Warszawa 2008. Zaks Z., Rządfrancuski wobec Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego i Rządu Tymczasowego RP (lipiec-sierpień 1945), „Polska 1944/1945-1989. Studia i Materiały” 1995, t. 1. Zaks Z., Francja i Związek Radziecki a sprawa polska (1944-1945), „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej” 1983, t. 19. Zaks Z., „ Wolna Francja ” i Polska w latach 1943-1944 (październik 1943-lipiec 1944), „Kwar talnik Historyczny” 1987, nr 2. Zamojski J.E., La présence polonaise en France dans les années de la Seconde Guerre mondiale [w:] Les relations entre la France et la Pologne au XXe sciècle, B. Michel, J. Lăptos (dir.), Kiraków 2002. Zamojski J.E., Francja na rozdrożu 1943-1944. Walka o kształt ustrojowy przyszłej Francji, Warszawa 1992. Zamojski J.E., Połacy w ruchu oporu we Francji 1940-1945, Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975. Zamojski J.E., Profesjonaliści i amatorzy. Szkic o dziejach polskiej służby wywiadowczej we Francji w latach 1940-1945 ֊ „F-2”, „Dzieje Najnowsze” 1980, nr 4. Zgomiak M., La résistance polonaise en France sous l occupation hitlérienne 1940-1944, „Revue du Nord” juillet-septembre 1975, է. 57, n°227. Zieliński H., Rząd polski a problemy emigracji polskiej we Francji (1944-1947), „Przegląd Po lonijny” 1975, z. 2. Żaryn J., Stronnictwo Narodowe we Francji (1939-1955), „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 8-9. VIII. Prace doktorskie Krzemień A., Górnictwo węgla kamiennego w Zagłębiu Dąbrowskim w łatach 1945-1949, praca doktorska napisana pod kierunkiem doc. dr. hab. Andrzeja Topola, Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 2007, http://www.sbc.org.pl/Contcnt/7024/doktorat2753.pdr. Sękowski P., Les Polonais en France dans l immédiat après-guerre (1944-1949), thèse du doctorat écrite sous la direction de M. Olivier Forcade et de M. Wojciech Rojek, Wydział Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego, Laboratoire de recherche, Histoire moderne et contemporaine Université Paris-Sorbonne IV, Rraków-Paryż, 2015, http://www.google.fr/url?sa=t rct=j q = esrc=s source=web cd=5 ved=0ahUKEwiNnpO71IHVAhWCJhoKHU8IBGMQFghB MAQ url=http%3A%2F%2Fwww.theses.fr%2F2015PA040077.pdf usg=AFQjCNGQugS LNGKXtECvOxVCADc4_vrE6Q. 389 Szulc J., De l’émigration à la ré-émigration: le retour des Polonais au pays de 1945 au début de la Guerre Froide, thèse du doctorat écrite sous la direction de M. Olivier Dard, Université de Lorraine, Metz, 2012. Willenborg T., Die deutsche Bevölkerung in Polen in den Jahren 1945-1956, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. Michele’a Barricelliego, Wydział Historyczny Uniwersytetu Gottfrieda Leibniza, Hanower, 2017. IX. Strony internetowe Memorial de la Shoah. Musée, Centre de documentation,http://www.memorialdelashoah.org/index. php/fr/archives-et-documentations/les-archives/document-inedit-le-projet-de-loi-portant-sur-le-statut-des-juifs. Muzeum Starej Kopalni w Wałbrzychu, http://www.starakopalnia.pl/strona-glowna/2016/09/. http://www.atlantico.fr/decryptage/etes-prets-mourir-pour-dantzig-que-pensaient-francais-aube-seconde-guerre-mondiale-ifop-831860.html/page/0/2. Hal Archives-ouvertes.fr, https://hal.inria.fr/. http://www.insee.fr. http://sjp.pwn.pl/szukaj/reemigracja.html. http://sjp.pwn.pl/szukaj/repatriacja.html. 390 INDEKS NAZWISK I PSEUDONIMÓW Adamczyk 285 Adamiec 311 Adamowski Jan 263 Adamus Anna Maria 23 Adamus Bogdan 22, 302 Adamus Lucyna 22 „Albin” zob. Kawałkowski Aleksander Alef Gustaw 116 Ambrochowicz-Gajownik Anna 64 Anders Władysław 110, 119, 125, 127, 137, 246, 322, 328 „Andrzej”, kontakt operacyjny zob. Kuśniewicz Andrzej Andrzejewski Julian (Julien) 81, 131, 132 Andrzejewski Julien zob. Andrzejewski Julian Ankersmit Frank 14 Aprile Sylvie 17 „Arab” zob. Łucki Stanisław „Armand” zob. Czerniawski Roman Aron Robert 72 Artymowski Stefan 116 Azéma Jean Pierre 72 Bader Karol 157, 162, 164, 205, 232, 272 Baelen Jean de 182, 183, 194, 199, 276, 277 Bagieński Witold 22, 82, 136, 156, 318, 319, 321,322, 324-326 Bailly Rosa 63, 90-92 Balay Georges 125 Balcerski Jan 261 Baliński 265 Bałamucki Stanisław 110 Banasiak Stefan 98, 235,295, 296 Barabasz 264 Barbach Valentine 271 Bargiel Mieczysław 142 Barriceli! Michele 271 Barthou Louis 92 Bartkowiak Alfons 319 Bartošek Karel 16, 79 Bartoszewicz Henryk 141, 180 Bartyzel Jacek 183 Basdevant 269 Bassaler Yvonne 184, 315 „Baśka” 321 Baudillart Alfred 92 Beausse Jean de 126, 139, 164, 186, 231, 269, 272, 293 Beauvois Daniel 15, 17 Becker Jean Jacques 31 „Beda” zob. Zakrzewska Halina Bekier Aleksander 115, 142, 143, 318 Bełdzikowski Ryszard 132, 143, 236, 257-259, 292, 301, 302, 305-307, 318, 319, 334 Bennett Gili 79 Bérard Léon 66 Bergson Henri 92 Berman Jakub 322-324 Bernstein Serge 31 Białorucki Władysław 318 Bibrowski Zbigniew 113 Bidault Georges 81, 124, 144, 164, 185, 187, 194, 196, 231, 269, 271, 280, 293 Bielawska Sylwia 132 Bielecki Robert 120 Biernat Władysław 272 Bierut Bolesław 97, 118, 228, 308, 309, 323 Biesiekierski Mieczysław 90 Bigaj Stanisław 319 Birecki Henryk 127, 156, 158, 160, 161, 165, 166, 170, 171,173, 174, 195, 211, 228, 230-233 Blanc-Chaléard Marie Claude 62 Bliźniewski R. 233 Blonde L. 124 391 Blum Léon 164, 183,272 Blacha Jan 131 Błoj Jan 146 „Błyskawica” 273 „Bob” 273 Bodak Aleksander 183 Bogalska-Martin Ewa 76 Bogdański Stanisław 276, 280 Bohusz Szyszko Zygmunt zob. Szyszko-Bohusz Zygmunt Bonaparte Napoleon 43 Borkowicz Leonard 139 Borkowski-Korolko Czesław 90 Borne Dominique 60, 66 Borodziej Włodzimierz 100, 143, 180, 181, 183 Borowczak 240 Boruta-Spiechowicz Mieczysław 130 Bossuat Gérard 179, 180 Boucoiran 91 Bousquet Raymond 126, 143, 144, 169, 182, 190, 191, 198, 203 Branlat 106 Brewka Józef 240, 241 Brokel Z. 285 Broniewski Władysław 130 Brzeziński Tadeusz 31, 32, 35 Buczek Władysław 239 Bugzel Marcin 30, 253, 256 Bukowski Ignacy 326 Bukowski Wacław 285, 286 Burakowski Edward 320 Bursznica Józef 257 CM. 189 „Calixte” zob. Potocki Władysław Cedler Zdzisław 268, 282, 319 Cegłowa Szydłowska Barbara zob. Szydłowska-Ceglowa Barbara Cenckiewicz Sławomir 21, 324 Chałupczak Henryk 54 Charbonneries Hervé des „Erie” 80 Cheniaux Martine 16, 89 Chiczewski Feliks 105, 119, 121, 125, 134, 148, 150, 151, 163-166, 168-171, 185-187, 196-198, 207, 209, 215, 221, 222, 228, 234, 255, 263, 304 Chłapowski Alfred 63 Chodakiewicz Marek Jan 15 Chodubski Andrzej Jan 14 Chojnacki Leon 304 392 Cholerai J.L. 316 Chopin Fryderyk 28 Chorzewski A. 238 Chromecki T. 126 Chumiński Jędrzej 254, 265, 266, 275, 303, 305, 309, 329 Churchill Winston 179 Chybiński Kazimierz 224, 225, 238,241, 258, 308 Ciapa Czesław 181 Coqueton Louis 63 Coutrot Jean 183 Couve de Mourville Maurice 143, 199 Curie Joliot Irena zob. Joliot-Curie Irena Curie Skłodowska Maria zob. Skłodowska-Curie Maria Cywiakow 186 Czartoryski Adam Jerzy 28 Czekaj Mieczysław 240, 290 Czerniawski Roman „Armand” 77, 78 Czerny Szwarcenberg Kazimierz zob. Szwarcenberg-Czemy Kazimierz Czosnkowski Wacław 54 Czwartacki E. 189, 192, 195, 196, 213 d’Alveydre Joseph Alexandre Saint Yves 183 d’Astier de la Vigerie Emanuela 93 Daladier Édouard 70, 83 Dalbor Tadeusz 113,143, 145-148, 207,215-217 Dard Olivier 12 Davi on Isabelle 100 Dawidiuk Mikołaj 270 Déat Marcel 183 Decaux Étienne 184 Deciry 108, 112, 113 Deja Paweł 65 Dejean Maurice 102, 105, 106 Dekutowski Hieronim „Zapora” 320 Delaperrière Maria 15 Deleihez Gilbert 134 Demotes-Mainard Magali 276 Depreux Edouard 154 Dewavrin André „Passy” 81 Dłuski Andrzej 135 Dłuski Marcin 23 Dłużak Leon 268 Doberszyc Joanna 15 Dobrowolska Z. 237, 239 Doguet 126 Doise Jean 67 „Doktor” zob. Jekiel Tadeusz Witold Dołęga Tadeusz 292 Domańska Ewa 14 Dominiczak Henryk 266, 323 Drwęski Bruno 15 Dubiański Wacław 319 Dubicki Tadeusz 79 Dubief Henri 60, 66 Dubiel Józef 285, 288, 289 Dudek Kamila 302 Dudziński Roman 126, 127, 137, 162, 166, 169, 170, 173,255,288 Duerman A. 265 Dufoix Stéphane 62 Durczak Konstanty 260, 303 Durda Jan 70 Durda (Dyrda) Tadeusz 70 Duroselle Jean Baptiste 66, 71 Dworaźny Andrzej 222 Dworkin Euzebiusz 16, 83, 84 Dyrda Tadeusz zob. Durda Tadeusz Dzienis Kinga 23 Dziki Michał 318 Dziuba Adam 266 Dziurok Adam 319 Dzwonkowski Roman 28, 136 Dźwigał Magdalena 320 Dżon Beata 307 „Edwin” zob. Foury Gilbert Eisler Jerzy 72 Elbrick Charles 230 Epstein Józef 80 „Erie” zob. Charbonneries Hervé des Fabris К. 286 Feliński Roman 286 Felman Dorota 22 Feure André Jean 89 Fidler Jerzy 178 Field Hermann 323 Field Kate 323 Field Noel 323 „Filip” 309 Filatow Wiktor 317 Flandin Pierre Etienne 61 Flato Samuel Mojsze zob. Flato Stanisław Michał Flato Stanisław Michał (Samuel Mojsze) 115, 322, 325-328 Florczyk Marian 276, 305 Foch Ferdinand 92 „Foch” zob. Gaston Havard Foltyński 110 Forcade Olivier 16 Fouchet Christian 100 Foury Gilbert „Edwin” 77, 79, 80 Franaszek Piotr 15 Franchón Benoît 126 „Frank” zob. Kamieński Jan Frankowski Feliks 72 Frenay Henn 107, 142 Frendel Ludwik 228 Friszke Andrzej 15, 102 Frużyński Adam 261, 302, 303 Fuksiewicz Bernard 74 Furmanek Zofia 23 Gajewski Stanisław 190, 191, 198, 200 Gajownik Ambrochowicz Anna zob. Ambrochowicz-Gajownik Anna Gallissot René 16, 79 Gallus Jan 257, 258, 275, 282, 312 Gallus Józef 257, 304 Gallusowie 282 Gałganek Andrzej 14 Garçon Gabriel 53, 136 Gárgol Michał 327 Garreau Roger 183 Gaston Havard „Foch” 80 Gaulle Charles de 77, 81, 100, 120, 124 Gerhard Jan 115, 116, 326-328 Giebułtowicz Józef 230 Gierek Edward 317 Gierlióski Zdzisław 242, 297 Girard Alain 29, 34, 187, 194, 254 Giraud Henri 78 Girault Rene 67 Girzyński Zbigniew 11, 99, 113, 114, 131, 137, 143 Głowiński Tomasz 254 Główka Jan 320 Gmurczyk-Wrońska Małgorzata 15, 16, 67 Goetschel Bénédicte 123, 180, 276 Gogolewski Edmond 10, 11, 16, 28, 43, 53, 54, 61, 97, 99, 102, 104, 141, 150, 151, 155, 157-160, 168, 172, 214, 216, 219, 227 Gomułka Władysław 139, 183, 239, 240, 255, 280, 285-287, 323 Gozdawa-Reutt Adolf 285, 288 Gómez-Jordana Sousa Francisco 66 393 Górniak Marek Robert 183 Grabski Stanisław 130 Grali August 90 Grątkowski Z. 206, 207, 210, 281, 282 Grocholski Stanisław 184 Gronek Bernadetta 279 Groyecki Hugon 173 Grudzień Zdzisław 317 Grue 91 Gruszyński Jan 16, 29, 31, 33, 35-38, 40, 53, 54, 56, 60, 62,71,72, 102,245 Grynberg Anne 16, 89 Gryzewski Jan 91 Habielski Rafał 22, 130 Haller Józef 31 Halski 288 Hawrylak Jan 92, 93 Hejger Maciej 98 Herchel Jan 320 Hessen Niemyska Maria zob. Niemyska-Hessen Maria Hilsenrad Elias zob. Techniczek Maciej Hilsenrad Ilja zob. Techniczek Maciej Hitler Adolf 71, 88 Hlond August 78, 208 Hôpitalier 74 Horoszkiewicz Wacław 253, 262, 291, 302 HoryńskiW. 113 Hryciuk Grzegorz 10 Humm Alfred 183 Irga A. 263 J.C. 267, 268 Jabłonowski Marek 324 Jabłoński Brunon 77 Jacquier Paul 60 Jaczewski Bohdan 28 Jagielnicki Stefan 265 Jaklicz Józef 76 Jakubowicz S. 274, 276, 293 Jakubowski Józef 90 Jakubowski Wojciech 14, 324 Janczak Piotr 181 Janiecki S. 110 Jankowski Jerzy 66 Jankowski Władysław 156, 157 Janowska Halina 11, 15, 27-29, 31-38, 40-43, 45, 47, 48, 53-56, 59-63, 65, 66 394 Janusz Franciszek 217 Jaraczewski Józef 318 Jarczak Aleksander 282 Jarmoliński Stanisław 152, 235, 238 Jaros Stanisław 11, 56, 101, 103, 109, 118, 124, 145, 150-152, 154, 155, 158, 164, 172, 196, 204, 206, 209, 210, 232, 243, 245, 246 Jarosiński Dariusz 321 Jarosz Dariusz 10, 11, 15, 22, 28, 100, 102-105, 108, 121, 122, 124, 131, 135-137, 152, 174, 175, 177, 180-185, 188, 190, 192, 193, 195, 199, 201-204, 234, 243, 245-247, 266, 279, 281, 283, 285, 296, 298, 305, 308, 313, 323, 332 Jaroszyński Maurycy 90 Jaworski Augustyn 11, 254, 276 „Jean-Bol” zob. Śliwiński Leon Jekiel Tadeusz Witold „Doktor” (Jekiel Thadée) 77-80 Jekiel Thadée zob. Jekiel Tadeusz Witold Jesionowski Stefan 90 Jezierski Jan 109 Jędraszczak Hanna 10, 254 Jędrychowski Stefan 100, 105-107, 125, 131, 132, 141, 143,321 Jędrzejczyk Kazimierz 63 JofFre Joseph 92 Joliot-Curie Irena 132 Jordan-Rozwadowski Vincent zob. Jordan-Rozwadowski Wincenty Jordan-Rozwadowski Wincenty (Vincent) „Pascal” 79 Jurkiewicz M. 118 Jurkowski 304 „Justyn” zob. Kawałkowski Aleksander Kałamarz Józef 288, 292 Kalinowski Piotr 16, 69, 74, 90, 91 Kalka Ryszard 303 Kamieński Jan „Frank” 78 Kamiński Jacques (Jan) 80, 318 Kamiński Jan zob. Kamiński Jacques Kantyka Sławomir 145 Kapral 311 Karpina A. 266 Karski Franciszek 135 Karsky Serge 255, 261, 307 Kasperski Aleksander 313 Katelbach Tadeusz 331, 335 Kawał I. 268 Kawałkowski Aleksander „Albin”, „Justyn”, „Mars”, „Valmy” 70, 78, 79 Kerman George F. 179 Kersten Krystyna 9, 11, 98, 111 Ketling Prugar Bronisław zob. Prugar-Ketling Bronisław Kędzierski Edmund 318 Kirszenstein 287 Klarman Agnieszka 318 Klarsfeld Serge 88 Kleeberg Juliusz 73, 76 Klementowski Robert 265, 309, 320 Klimaszewski Ignacy 106 Kliszko Zenon 323 Kłoczowski Jerzy 100 Kłopotowski Z. 285 Kłosek Eugeniusz 318 Kochański B. 210 Koenig Marie Pierre 125 Kolasiński 284 Kołakowski Leon 152 Kołek Julian 264, 265 Kołodziej Edward 54 Komar Michał 322-324, 326 Komar Wacław 115, 136, 317-319, 321, 322, 324-328 Komornicki Tytus 90 Konieczka S. 269 Koperwas Aleksander 233 Korolko Borkowski Czesław zob. Borkowski-Korolko Czesław Korta 163 Korwin-Szymanowski Stefan „Rab” 78 Korzekwa Amelia 261, 263, 290, 291,316 Kosmaty Jerzy 258, 259 Kostow Trajczo 323 Kościelny 265 Kot Stanisław 72, 76 Kotarba Marceli 117 Kowacz Tadeusz 319 Kowalczyk 234 Kowalski 232 Kowalski A. 272 Kowalski Bronisław 319 Kowalski Edward 80 Kowalski Wacław 319 Koziński 211 Kozłowski Jerzy 28 Koźniewski Kazimierz 17 Krajewski 118 Kramarz 270 Krasucki Henri 17 Krasuski Jerzy 33, 34 Kraszewski Piotr 53 Krawczak Tadeusz 324 Kreszczak Jan 265 Krępień J. 111, 113 „Kruk” 273 Krupa Stanisław 298 Krzemień Adrian 253, 260, 274, 275, 290, 303 Krzysosiak Jean 271 Krzywicki Ludwik 17 Krzyżanowski Włodzimierz „Panhard” 78 Kuberska Eliza Magdalena 23 „Kubuś” 273 Kucharski Jan 286, 288 Kukułka Józef 100 Kula Piotr 320 Kulak Teresa 22 Kularowski Bohdan 91 Kulej Wincenty 294 Kupperman Octave 111 Kurdziel Marian 318 Kusiak Franciszek 11, 152, 155, 182, 242, 243, 245,296, 297, 299,319 Kuszewski Daniel 206, 207, 210 Kuśniewicz Andrzej, kontakt operacyjny ps. „Andrzej” 122, 123, 128, 193, 198, 203, 222, 234, 237 Kutin Józef 115, 317, 318 Lacoste Robert 123 Laforest Christophe 100, 107 Laguerre Gilles 276 Laharie Claude 16, 82-84, 86-89, 93 Laj arrige Jean 92 Lang Krzysztof 322, 323, 326 Larribau Elysée 82 Larroque Pierre 252 Larysz Rudolf 154, 155 Laurent Maryla 17 Laval Pierre 62-64, 129, 166 Lebiediew Wiktor 324 Lechowicz Włodzimierz 139, 237, 285, 294 Leguebe Jacques 280 Leja Jan 256 Lelewel Joachim 28 Leszczyński Stanisław 28 Ligarski Sebastian 265 Lipski Jan 283 395 Lisiewicz M. 224, 225, 235, 237-239 Lityński Tadeusz 109 Lăptos Józef 12, 15 Łastowiecki Michał 184 Łątka Elżbieta 17 Łempicki Tadeusz 193, 195 Łozińska Eugenia 81,215 Łucki Stanisław „Arab” 17, 79, 80, 107, 337 Łyziński 174, 209, 212 M.M. 77, 83 M.S. 268 M.W. 268 Maćkowiak Damian 23 Maczek Stanisław 322 Madziarz Maciej 258 Maj Kazimiera 15, 29, 30, 53, 61, 67, 71, 82, 100, 130-132, 137 Majchrzak Józef 63 Majchrzak Marianna 63 Majda Julian 110 Makuchowa Aniela 135 Malanowski Feliks 106 Malik 183 Malinowski Pobóg Władysław zob. Pobóg-Malinowski Władysław Маю Éric 16, 87 Maluty Antoni 90 Małaczewski Eugeniusz 54 Małecki Ignacy 311 Małkiewicz Andrzej 259, 292, 305, 329 Marchwiński Józef 283 Marczak Irena 279 Marin Luis 92 Markiewicz Władysław 12, 28, 29, 35-38, 42^14, 59, 62, 71, 252, 256-259, 262, 263, 266, 270, 279, 302, 304-306, 308, 319 „Mars” zob. Kawałkowski Aleksander Marshall George C. 178, 179, 260 Marszałek Adam 100, 131 Martin Bogalska Ewa zob. Bogalska-Martin Ewa Martin Gustave 182, 201, 275 Martynowicz T. 190, 191 Matuszczak 110, 111 Mazur Mariusz 318 Medrala Jean 79 Melchior Roman 318 Miara Józef 288, 292 396 Michel Bernard 12 Michel Joël 53 Mickiewicz Adam 28, 132 Mickiewiczówna Maria 132 Miernik Grzegorz 279 Mierzyński Władysław 63 Mietkowski Mieczysław 323 Miętkiewicz Piotr 236 Migasik Alfons 265 MihoutMylène 17 Mikołajczyk Stanisław 98, 130, 137 Mikulski Jerzy Stefan 92, 93 Mikunicki Marian 284 Minc Hilary 157, 172 Miqueu Joseph 16, 89 Miśkiewicz Benon 14 Mitręga Jan 290, 305 Moch Jules 182, 183, 190, 191, 199, 200, 212, 333, 341 Moczydlarz Stanisław 280 Modzelewski Zygmunt 126, 184, 187, 188, 190-193, 195-199, 202, 229-231 Mond Jerzy 28 Mondrzyk Czesław 202, 226, 255, 277, 290, 291 Monge Guy 182, 201, 264, 269-271, 276, 277 Montfort Marc 92, 93 Morawski Kajetan 104 Morawski Osóbka Edward zob. Osóbka-Morawski Edward Morcinek Gustaw 54 Mortier M. 139 „Morwa” zob. Pawełczak Marian Moskwa Czesław 319 Mościcki Ignacy 69 Motyka Grzegorz 327, 328 Moulin Jean 81 Mrozek Józef 70 Musiał Filip 15 Nadin 116 Nadolski Marek 14 Nałęcz Daria 79 Napierała 311 Naszkowski Marian 106-111, 115, 116, 131-133, 143 Natywa Marian 318 Nawrocki Edward Ignacy 70, 71 Nawrocki Zbigniew 266, 309 Nicommet Jean 203 Niemyska-Hessen Maria 59, 65 Nisiobęcka Aneta 16, 34-36, 46, 60, 72, 99, 134, 160, 162, 165, 181, 191, 199, 223, 229, 230, 233, 260, 261, 267, 271, 274, 276, 278, 294, 298, 300, 305, 321, 323 Nisiobęcka Elżbieta 23 Nisiobęcka Katarzyna 23 Nisiobęcka Marta 23 Nisiobęcka Zofia 23 Nisiobęcki Łukasz 23 Nisiobęcki Mirosław 23 Nisiobęcki Tomasz 23 Norwid Cyprian Kamil 28 Nossowska Małgorzata 92 Nowak Leonard 99 Nowakowski Adam 110 Nowicki Christian 48 Nowiński Aleksander 177 Obiedziński Kazimierz 319 Obiedziński Stanisław 319 Obińska Stefania 295 Oborski Franciszek 256 Ochab Edward 327, 328 Ogrodziński Przemysław 170, 171, 186, 187, 190, 191, 198,213, 229-231 Okoniewska Barbara 295, 296 Okręt Zygmunt 324, 325 Olkuśnik Marek 279 Olszański Tomasz 17, 29, 30, 35, 42, 43, 53 Olszewski Józef 126, 127, 140, 183, 185, 186, 229-231,264, 288 Oppmann Tadeusz 108, 111-113, 150, 153, 156, 157, 161, 162, 189, 207, 209, 211, 214, 230, 257, 269, 272, 276, 279, 291, 292, 305, 307 Orłoś Roman 295, 316 Orsoni Sylvie 56 Osóbka-Morawski Edward 97, 102, 124, 140, 228 Ostaszewska Dorota 23 Ożóg Kazimierz 17 „P.” 277 Paczkowski Andrzej 15, 29, 53, 68, 309, 313, 322, 323, 328 Pages 117,139 Pajewski J. 157 Palamarczyk Marian 303 Pałka Władysław 318 „Panhard” zob. Krzyżanowski Włodzimierz Papalski Édouard 48, 104 Parafianowicz Halina 247 „Pascal” zob. Jordan-Rozwadowski Wincenty „Passy” zob. Dewavrina André Paszkowski Roman 326 Pásztor Maria 10, 11, 22, 28, 67, 71, 92, 94, 100, 102-105, 108, 121, 122, 124, 131, 135-137, 152, 174, 175, 177, 180-185, 188, 190, 192, 193, 195, 199, 201-204, 234, 243, 245-247, 308,313,323, 332 Pawełczak Marian „Morwa” 320, 321 Pawłowicz 63 Paxton Robert Owen 88 Perrier Philippe 143, 185, 197, 198 Peschanski Denis 16, 82-85, 87-89, 93 Pétain Philippe 88, 92 Petecka Janina 253, 262, 291, 302 Peyrouton Marcel 83 Pędziński Adam 211, 237, 239, 240, 258, 262, 263, 280 Piątkowski Franciszek 320 Piątkowski Sebastian 279 Piekarska Anna Karolina 23 PientakT. 109 Pietkiewicz Jan 298 Pietkiewicz Witold 110 Pietruszewski C. 306 Piętka Tomasz 131, 132, 142, 143, 221, 260 Pilch Andrzej 112,230 Piotrowski H. 299 Pirotte Julia 194 Piskor Stanisław 320 Pleskot Patryk 328 Pobóg-Malinowski Władysław 72 Pochard Jean 89 Poksiński Jerzy 325-328 Pomian Krzysztof 16 Pomorski 157, 162,272 Ponty Janine 12, 15, 17, 27-29, 32—42, 44-46, 48, 53-56, 59, 60, 66-68, 79, 100, 105, 120-122, 131, 133, 136, 144, 145, 154, 242, 245, 252 Popenda Józef256 Popiński Krzysztof 254 Potar Ignacy 109 Potocki Władysław „Calixte” 78 Prawin Jakub 228-231 Prugar-Ketling Bronisław 130 Prus-Więckowski Mikołaj 116 Przybylscy 299 Pstrowski Wincenty 193, 302, 303 397 „Ptak” zob. Słowikowski Mieczysław Ptasiewicz Maksym 319 Ptaszek Antoni 320 Ptaszyński Witold 123, 162, 164, 175, 176 Putrament Jerzy 126, 127, 140, 155, 170, 172, 182-188, 190, 192, 193, 195-200, 203, 225, 226 „Rab” zob. Korwin-Szymanowski Stefan Raczkiewicz Władysław 69 Radkiewicz Stanisław 268, 269, 271, 277, 303, 310, 323 Radomski Jerzy Adam 118, 130 Rain E. 153 Rajek László 323 Ramadier Paul 180 Ramette Arthur 62 Raś-Tomczak Julia 115, 317 Rayski Adam 80 Rederowa Danuta 28 Rembiszewski Leon 108, 112, 114, 118, 144, 145, 206, 208 Retecki Piotr 12, 252, 254-257, 259, 261, 262, 282, 302-307, 319, 328, 329, 334 Rioux Jean Pierre 120, 180, 187, 254, 276 Robineau André Simon 184, 204, 247, 308, 329, 342 Rodkiewicz Józef 298 Rojek Wojciech 16 Rokossowski Konstanty 323, 324 Rola-Żymierski Michał 97, 116, 308 Rolbiecki Waldemar 28 Romkowski Roman 323 Roosevelt Franklin Delano 9 Rosiński 265 Rosner Jan 177 Roszkiewicz S. 226 Rotkiewicz J. 231 Rowiński 286 Roy Caroline 12 Rozwadowski Jordan Wincenty zob. Jordan-Rozwadowski Wincenty Rubach Tadeusz 194, 195 Ruchniewicz Małgorzata 279 Rudowski L. 91 Rusiłło M. 281 Ruszkowski Andrzej 90 Rydzek L. 265 Rygiel Philippe 41, 42, 47, 59, 60, 62 398 Sacher Augustyn 265 Salmon-Siama Monika 17 Samaga! Mikołaj 92 Samborski Zdzisław 91 Sapiechowski Józef 276 Sarnowski 327 Sarraut Albert 59, 67 „Sawa” 263 Sawarzyński Henryk 319 Schneider Tadeusz 91 Schneiter Pierre 157 Schramm Tomasz 100 Schultz Tiupin Wiktor zob. Tiupin-Schultz Wiktor Schuman Robert 182, 198, 199, 201, 270, 276 Sciard Théodore 83-86 Secomski Kazimierz 290 Sękiewicz Eugeniusz 285, 286 Sękowski Paweł 16, 21, 28, 36, 41, 66, 69, 70, 74, 75, 79, 82, 100, 102-105, 112, 119, 120, 121, 131, 145, 168, 180, 192, 193, 276, 298 Siama Salmon Monika zob. Salmon-Siama Monika Siemiątkowski Zbigniew 321-324, 328 Sienkiewicz Witold 10 Sienkiewicz Witold 328 Sierecki Edmond 271 Sierpowski Stanisław 34 Sikorski Władysław 67, 69, 72, 73 Siwek J. 237, 274 Skłodowska-Curie Maria 28, 132 Skołyszewski Wiktor Feliks 29 Skowron Jan 115, 116 Skowroński Jan 228 Skómog 284 Skrzeszewska Bronisława 217 Skrzeszewski Stanisław 115, 143, 144, 155-157, 169,215,217 Skrzyniarz Józef 106 Skrzypek W. 169 Skubisz Paweł 328 Slansky Rudolf 325 Śliwiński Léon zob. Śliwiński Leon Słonimski Antoni 130 Słowacki Juliusz 28 Słowikowski Jan 240, 241, 285 Słowikowski Mieczysław „Ptak” 77 Smolarz Jan 304 Sobczak Stefan 322 Sochacka Danuta 278 Sokołowski Mieczysław 90 Sołtysiak Stanisław 294 Sorbían Józef 282-289, 292 Soutou Georges Henri 100, 180 Spałek Robert 313, 323, 325-327 Spiechowicz Boruta Mieczysław zob. Boruta-Spiechowicz Mieczysław Spinasse Charles 183 Spychalski Marian 109, 323, 325, 326 Sroka T. 257, 280, 291 Stachiewicz Leon 37, 61 Stalens André 126 Stalin Józef 13, 303, 321,336 Staniszkis Jadwiga 318 Stańczyk 138 Stapiński Jan 29 Starzewski 311 Stempor Wilhelm 91 Stęplewski Stanisław 135 Stirling Tessa 79 Stoetzel Jean 29, 34 Stolar Samuel 320 Stopa Adolf 91 Stradowski Marian 228 Strakacz Sylwin 73 Strauch Edmund 90 Strzelichowski J. 266 Sudziński Ryszard 131 Sukiennik Jan 183, 190, 196,213 Surówka Bolesław 251 Swojski 234 Symyk Jarosław 318 Szapiro 174, 209, 212 Szarota Tomasz 11, 270, 300 Szczerbiński Marek 99 Szczęśniak 129 Szejanowski 269 Szelong Alain 17 Szelong Edmond 17 Szelong Michel 17 Szembek Jan 63 Szlachcic Franciszek 317 Sztor 328 Sztor Liliana 328 Szulakiewicz Stefan 286, 288 Szulc Joanna 12, 75, 79, 82, 118, 123, 135, 136, 143, 149, 150, 166,168, 180,196 Szwagrzyk Krzysztof 266, 309, 318, 320 Szwarceneberg-Czemy Casimir zob. Szwarcenberg-Czemy Kazimierz Szwarcenberg-Czemy Kazimierz 70 Szybek Leon 155, 158, 170, 171, 173, 174, 177, 211,230-233 Szybowicz Teofil 90 Szydłowska-Ceglowa Barbara 28 Szymanowski Korwin Stefan zob. Korwin-Szymanowski Stefan Szymański 118 Szymański Juliusz Julian 27 Szymczak Jan 265 Szyr Eugeniusz 210 Szyszko-Bohusz Zygmunt 73 Śladkowski Wiesław 15, 28 Śliwiński Leon „Jean-Bol” (Léon Śliwiński) 79 Śmigielski Wawrzyniec 241 Śmtek Jadwiga 17 Światło Józef 13, 336 Świerczewska Joanna 23 Świerczewski Karol 327 Świetlik Konrad 323 Tarasiewicz Tadeusz 293 Taront Antoni 17, 30, 36, 39, 42, 56 Techniczek Maciej (Ilja Hilsenrad, Elias Hilsenrad) 136 Terlecki Ryszard 9 Thomas N.N. 135, 137 Tissier Pierre 112, 141 Tiupin-Schultz Wiktor 287, 288, 292 Tkaczew Władysław 319, 325, 329 Tomaszewski J. 297 Tomczak Raś Julia zob. Raś-Tomczak Julia Topol Andrzej 253 Topolski Fryderyk 145, 156, 157, 161, 162, 172, 237, 272, 278, 285-287, 292 Toucheboeuf Benedicte 123, 180, 276 Tracz Bogusław 22, 302 Tubacki Augustyn 320 „Tudor” zob. Zarembski Wincenty Turajczyk Leon 11, 82, 97, 99, 101-104, 114, 115, 131, 133, 136, 137, 140, 144, 152, 172, 245 Turski B. 260 Tussuzian 183 Tuwim Julian 130 Väisse Maurice 67 Valin Martial 117 „Valiny” zob. Kawałkowski Aleksander 399 Wroniak Zdzisław 34 Wrońska Gmurczyk Małgorzata zob. Gmurczyk-Wrońska Małgorzata Wróbel Janusz 9, 11, 13, 97, 99, 108, 109, 111, 130, 205,308,313-315,331 Wrzesiński Wojciech 33-35, 259 Wujaś Stanisław 320 Wyrwa Tadeusz 16, 100, 183 Wyszkowski T. 232 Wyszyński Andriej 324 Verpreat Georges 99 Viet Vincent 112, 120, 122, 128, 312 Villard Marcel 143 W.S. 277, 292 Wachowiak Leon 320 Warowny Jan 146, 148-152, 207, 265, 266, 291 Wasilewski Jan 142, 143 Watra Witold 263 Wawrzyniak Franciszek 268 Wawrzyniak Jan 175 Wdowiak Mieczysław 181 Weil Patrick 60, 62, 68, 119, 120, 312 Wesołowski Józef 255, 282 Weygand Maxime 92 Wierbłowska Wanda 106, 186, 257, 269, 276, 279, 291, 292, 305, 307 Wierbłowski Stefan 100, 187, 190, 191, 198, 200,213 Wierna M. 207 Wiemik B. 236 Wierzbiński Antoni 276, 280 Wieviorka Olivier 72 Więckowski Prus Mikołaj zob. Prus-Więckowski Mikołaj Więckowski Stefan 183 Wilczyńska Gabriela 23 Wilczyński Ignacy 85 Willaume Małgorzata 28, 90 Willenborg Teresa 271 William Georges 91 Wiśniewska Daniela 23, 302, 334 Wituszyński Tadeusz 271 Włodarczyk Stefan 259 Wołoszyn Bronisław 318 Wnuk Rafał 79 Wojcieszak Władysława 23, 334 Wojdat Zdzisław 90 Wojtaszczyk Konstanty Adam 14 Wolski Antoni zob. Wolski Władysław Wolski Władysław 113, 150, 155-157, 161, 162, 170, 173, 174, 186, 205, 210, 211, 214, 233, 239, 240, 242, 261, 264, 272, 282, 293, 297 Wolsza Tadeusz 22, 320 Woydat Zdzisław 91 Woźnica Franciszek 305 Woźniczka Zygmunt 254 Zabiełło Stanisław 71-74, 77, 90 Zagożdżon Paweł Przemysław 258 Zagórski Jerzy 257, 295, 316 Zając Józef 135 Zakrzewska Halina „Beda” 321 Zaks Zofia 100, 131 Zaleski Zygmunt zob. Lubicz-Zalewski Zygmunt Zalewski Lubicz Zygmunt zob. Lubicz-Zalewski Zygmunt Zamojski Jan E. 16, 72, 75, 76, 78, 79, 82, 83, 100, 108, 116, 131 „Zapora” zob. Dekutowski Hieronim Zarembski Wincenty „Tudor” 77 Zawadzki Aleksander 167, 237, 278, 281, 282, 292 „Zawisza” 310 Zgomiak Marian 74 Zgorzelak Ignacy 233 Zieliński Henryk 11 Zieliński Józef 153 „Z-K” 118 Żaryn Jan 79 Żebrowski T. 118, 126, 137, 162, 166, 170, 171, 173, 230, 255 Žybura Kazimierz zob. Żybura-Żybylski Kazimierz Żybura-Żybylski Kazimierz 321 Żybylski Kazimierz zob. Żybura-Żybylski Kazimierz Żybylski Žybura Kazimierz zob. Żybura-Żybylski Kazimierz Żymierski Rola Michał zob. Rola-Żymierski Michał Bayerische Staatsbibliothek München
any_adam_object	1
author	Nisiobęcka, Aneta
author_facet	Nisiobęcka, Aneta
author_role	aut
author_sort	Nisiobęcka, Aneta
author_variant	a n an
building	Verbundindex
bvnumber	BV045513064
ctrlnum	(OCoLC)1107362240 (DE-599)BVBBV045513064
era	Geschichte 1945-1950 gnd
era_facet	Geschichte 1945-1950
format	Thesis Book
fullrecord	<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><collection xmlns="http://www.loc.gov/MARC21/slim"><record><leader>03560nam a2200613 cb4500</leader><controlfield tag="001">BV045513064</controlfield><controlfield tag="003">DE-604</controlfield><controlfield tag="005">20191205 </controlfield><controlfield tag="007">t\|</controlfield><controlfield tag="008">190314s2018 xx a\|\|\| mm\|\| 00\|\|\| pol d</controlfield><datafield tag="020" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">9788380981652</subfield><subfield code="9">978-83-8098-165-2</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(OCoLC)1107362240</subfield></datafield><datafield tag="035" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">(DE-599)BVBBV045513064</subfield></datafield><datafield tag="040" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-604</subfield><subfield code="b">ger</subfield><subfield code="e">rda</subfield></datafield><datafield tag="041" ind1="0" ind2=" "><subfield code="a">pol</subfield></datafield><datafield tag="049" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">DE-Re13</subfield><subfield code="a">DE-12</subfield></datafield><datafield tag="084" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">OST</subfield><subfield code="q">DE-12</subfield><subfield code="2">fid</subfield></datafield><datafield tag="100" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Nisiobęcka, Aneta</subfield><subfield code="e">Verfasser</subfield><subfield code="4">aut</subfield></datafield><datafield tag="245" ind1="1" ind2="0"><subfield code="a">Z Lens do Wałbrzycha</subfield><subfield code="b">powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950</subfield><subfield code="c">Aneta Nisiobęcka</subfield></datafield><datafield tag="264" ind1=" " ind2="1"><subfield code="a">Warszawa</subfield><subfield code="b">Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu</subfield><subfield code="c">2018</subfield></datafield><datafield tag="300" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">399 Seiten, 16 ungezählte Seiten Bildtafeln</subfield><subfield code="b">Illustrationen, Faksimiles</subfield><subfield code="c">25 cm</subfield></datafield><datafield tag="336" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">txt</subfield><subfield code="2">rdacontent</subfield></datafield><datafield tag="337" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">n</subfield><subfield code="2">rdamedia</subfield></datafield><datafield tag="338" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">nc</subfield><subfield code="2">rdacarrier</subfield></datafield><datafield tag="490" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">Seria "Monografie" / Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu</subfield><subfield code="v">tom 140</subfield></datafield><datafield tag="502" ind1=" " ind2=" "><subfield code="b">Dissertation</subfield><subfield code="c">Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego</subfield><subfield code="d">2015</subfield></datafield><datafield tag="546" ind1=" " ind2=" "><subfield code="a">Französische Zusammenfassung</subfield></datafield><datafield tag="648" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Geschichte 1945-1950</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Soziale Integration</subfield><subfield code="0">(DE-588)4077570-7</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="g">Volk</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046497-0</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="650" ind1="0" ind2="7"><subfield code="a">Rückwanderung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4050863-8</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Frankreich</subfield><subfield code="0">(DE-588)4018145-5</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="651" ind1=" " ind2="7"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="2">gnd</subfield><subfield code="9">rswk-swf</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Polacy / Francja / 1945-1970</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Reemigracja / Polska / 1945-</subfield></datafield><datafield tag="653" ind1=" " ind2="0"><subfield code="a">Integracja społeczna / Polska</subfield></datafield><datafield tag="655" ind1=" " ind2="7"><subfield code="0">(DE-588)4113937-9</subfield><subfield code="a">Hochschulschrift</subfield><subfield code="2">gnd-content</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="0"><subfield code="a">Frankreich</subfield><subfield code="0">(DE-588)4018145-5</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="1"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="g">Volk</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046497-0</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="2"><subfield code="a">Rückwanderung</subfield><subfield code="0">(DE-588)4050863-8</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="3"><subfield code="a">Polen</subfield><subfield code="0">(DE-588)4046496-9</subfield><subfield code="D">g</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="4"><subfield code="a">Soziale Integration</subfield><subfield code="0">(DE-588)4077570-7</subfield><subfield code="D">s</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2="5"><subfield code="a">Geschichte 1945-1950</subfield><subfield code="A">z</subfield></datafield><datafield tag="689" ind1="0" ind2=" "><subfield code="5">DE-604</subfield></datafield><datafield tag="810" ind1="2" ind2=" "><subfield code="a">Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu</subfield><subfield code="t">Seria "Monografie"</subfield><subfield code="v">tom 140</subfield><subfield code="w">(DE-604)BV017143574</subfield><subfield code="9">140</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Inhaltsverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Abstract</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Literaturverzeichnis</subfield></datafield><datafield tag="856" ind1="4" ind2="2"><subfield code="m">Digitalisierung BSB München 25 - ADAM Catalogue Enrichment</subfield><subfield code="q">application/pdf</subfield><subfield code="u">http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA</subfield><subfield code="3">Register // Personenregister</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="n">oe</subfield></datafield><datafield tag="940" ind1="1" ind2=" "><subfield code="q">BSB_NED_20190624</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">306.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09044</subfield><subfield code="g">44</subfield></datafield><datafield tag="942" ind1="1" ind2="1"><subfield code="c">306.09</subfield><subfield code="e">22/bsb</subfield><subfield code="f">09044</subfield><subfield code="g">438</subfield></datafield><datafield tag="943" ind1="1" ind2=" "><subfield code="a">oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030897533</subfield></datafield></record></collection>
genre	(DE-588)4113937-9 Hochschulschrift gnd-content
genre_facet	Hochschulschrift
geographic	Frankreich (DE-588)4018145-5 gnd Polen (DE-588)4046496-9 gnd
geographic_facet	Frankreich Polen
id	DE-604.BV045513064
illustrated	Illustrated
indexdate	2024-12-24T07:04:52Z
institution	BVB
isbn	9788380981652
language	Polish
oai_aleph_id	oai:aleph.bib-bvb.de:BVB01-030897533
oclc_num	1107362240
open_access_boolean
owner	DE-Re13 DE-BY-UBR DE-12
owner_facet	DE-Re13 DE-BY-UBR DE-12
physical	399 Seiten, 16 ungezählte Seiten Bildtafeln Illustrationen, Faksimiles 25 cm
psigel	BSB_NED_20190624
publishDate	2018
publishDateSearch	2018
publishDateSort	2018
publisher	Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
record_format	marc
series2	Seria "Monografie" / Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
spellingShingle	Nisiobęcka, Aneta Z Lens do Wałbrzycha powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950 Soziale Integration (DE-588)4077570-7 gnd Polen Volk (DE-588)4046497-0 gnd Rückwanderung (DE-588)4050863-8 gnd
subject_GND	(DE-588)4077570-7 (DE-588)4046497-0 (DE-588)4050863-8 (DE-588)4018145-5 (DE-588)4046496-9 (DE-588)4113937-9
title	Z Lens do Wałbrzycha powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950
title_auth	Z Lens do Wałbrzycha powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950
title_exact_search	Z Lens do Wałbrzycha powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950
title_full	Z Lens do Wałbrzycha powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950 Aneta Nisiobęcka
title_fullStr	Z Lens do Wałbrzycha powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950 Aneta Nisiobęcka
title_full_unstemmed	Z Lens do Wałbrzycha powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950 Aneta Nisiobęcka
title_short	Z Lens do Wałbrzycha
title_sort	z lens do walbrzycha powrot polakow z francji oraz ich adaptacja w polsce ludowej w latach 1945 1950
title_sub	powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950
topic	Soziale Integration (DE-588)4077570-7 gnd Polen Volk (DE-588)4046497-0 gnd Rückwanderung (DE-588)4050863-8 gnd
topic_facet	Soziale Integration Polen Volk Rückwanderung Frankreich Polen Hochschulschrift
url	http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000001&line_number=0001&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000003&line_number=0002&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000005&line_number=0003&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA http://bvbr.bib-bvb.de:8991/F?func=service&doc_library=BVB01&local_base=BVB01&doc_number=030897533&sequence=000007&line_number=0004&func_code=DB_RECORDS&service_type=MEDIA
volume_link	(DE-604)BV017143574
work_keys_str_mv	AT nisiobeckaaneta zlensdowałbrzychapowrotpolakowzfrancjiorazichadaptacjawpolsceludowejwlatach19451950

Z Lens do Wałbrzycha powrót Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1950

MARC

Datensatz im Suchindex

Ähnliche Einträge