Türkiye’de Vakıfların, Kâr Amacı Gütmeyen Sosyal Politika İşlevleri: “Sosyal Millet” Anlayışı

Sosyal politika sanayi devriminin olumsuz etkilerine çözüm aramak amacıyla ortaya çıkan bir bilimdir. Sosyal politikanın işlevselliğini aile, din, işyeri ve piyasa, devlet ve yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları (STK) sağlamaktadır. STK’larına kâr amacı gütmeyen kuruluşlar da denilebilmektedir. Çalışmamızda kâr amacı gütmeyen kuruluşlardan biri olan vakıfları inceleyeceğiz. Vakıfların birçok medeniyette karşılığı bulunmaktadır. Bununla birlikte İslâm Medeniyetinin vakıfların gelişiminde oldukça büyük bir etkisi bulunmaktadır. Zira merhamet, yardımlaşma, dayanışma, birlikte yaşama arzusu ve en önemlisi de sevgi duygularını barındıran bir anlayışa sahip olan bu medeniyetin fertleri, yaptıkları işleri kâr amacı gütmeden yapmaktadır. Çalışmada geçmişten günümüze, kadim doğu medeniyetinin bir parçası olan Türklerde, vakıf anlayışı izah edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca doğu toplumunun yanı sıra batı toplumunda da vakıf anlayışı literatür düzeyinde irdelenerek doğu toplumu ile karşılaştırma yapılacaktır. Türk toplumunda vakıf anlayışının İslamiyet sonrasında nitelikli olarak kurumsallaştığı ve ilk eserlerini Selçuklular döneminde verdiği bilinmektedir. Çalışma, Cumhuriyet öncesi ve sonrası iki dönem olarak incelenmiştir. Cumhuriyet öncesi dönem genellikle Osmanlı döneminde vakıfların kâr amacı gütmeyen bir amaç içermesi, Cumhuriyet döneminde ise vakıf anlayışının sosyal politika işlevi irdelenecektir. Günümüz verileri Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün istatistiki verilerine dayandırılarak aktarılmıştır. Bu nitel çalışmada bütünsel yaklaşım tercih edilmiş ve dokümantasyon yöntemi kullanılmıştır.