Osmanlı Çalışmalarında Dijital Edisyon ve Metin Kodlama: Text Encoding Initiative-TEI

Tarih, edebiyat, dilbilim gibi disiplinlerin arastirma kaynagi olan belgeler, arsivler ve yazma kitaplarin diizenlenmesi, kodlanmasi ve dijital olarak yayinlanmasi ifin TEI uluslararasi bir standart sunan onemli bir aractir. Osmanli calisinalannda, TEI'm kullanimi, imparatorlugun biiyiik verisini olusturan devasa arsiv kiilliyatmin dijital ortamda yeniden olusturulmasi ve analiz edilmesi icin gundeme alinmasi gereken bir yakla imdir. TEI'm sagladigi standartla tirma, farkh kaynaklardan gelen metinlerin birbiriyle uyumlu hale getirilmesine ve boylece daha geni bir veri tabanimn olusturulniasma da imkan tanir. Nitekim TEI metinlerin yapismi ve iferigini tanimlayarak, farkh ara tirmacilar ve projeler arasinda uyumlulugu desteklemektedir. Boyle bir yaklasnn, sayisi her gecen giin artan dijital beseri bilimler kaynaklarini ve ilmi ciktilarmi birbiriyle konusabilir ve ili kilendirilebilir hale getirmektedir.2 Bu yazida, dijital beseri bilimlerde onemli bir alan olarak metin kodlama, Text Encoding Initiative (TEI) yonteminin Osmanli cahsmalarmdaki onemi uygulamah orneklerle incelenmektedir. TEI'm sahip oldugu kapsamh kodlama mimarisi, bu kaynaklarm dijital ortamda yayimlanmasi ve analiz edilmesi icin bir yontem sunar. Cahsmada oncelikle TEI'm kisaca tarihsel gelisimi ve kapsammdan bahsedilecek ve ardindan Osmanli c alisinalarmdaki potansiyeli brnek metin olarak secilen Kiicuk Mecmua dergisinin ilk sayisi iizerinden uygulamah olarak anlatilacaktir. Ayrica TEI ile di jitallestirilen metinler icin Voyant Tools araci kullanilarak metin analizi ornegi sunulacaktir. Boylece TEI'in Osmanh tarihi iizerine yapilan ara tirmalara nasil katkida bulunabilecegi, teorik ve uygulamah yonleriyle ele ahninis olacak ve TEI'in sundugu imkanlar somut ornekler iizerinden gosterilecektir. Bu yoniiyle makale, TEI'i Ostnanli calisinalarinm giindemine dahil etmek icin bir farkindalik olustunnayi hedeflemektedir. TEI'in Geli imi ve Kapsami 1980'lerin basmcla, dijital teknolojilerin hizla gelisiniine paralel olarak, metinlerin dijital ortamda ve standart bir formatta kodlanma ihtiyaci ortaya cikmistir.'1 Metinlerle cahsan disiplinlerin dzellikle de Thesaurus Linguae Graecae, Tresor de la Langue Francaise ve Dictionary if Old English gibi prcjeler tarafindan ortaya cikan kaynak metinlerin hesaplamali olarak erisilebilir ve izlenebilir olmasina giderek ilgi artmi tir. Hizla degisen depolama teknikleri ve bunun sonucunda acik erisim ve bagimsiz formatlara odaklanarak dijital kaynaklara uzun va