SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN KORUNMASI SÖZLEŞMESİNDE TOPLULUK KATILIMININ ÇIKMAZLARI

2003 yılında imzalanan ve 2006 yılında Türkiye tarafından kabul edilen UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi (bundan sonra Sözleşme olarak anılacaktır) kültürel mirasın korunması konusunda nesnelerin yanı sıra onu üreten ve kuşaktan kuşağa aktaran insanın rolüne vurgu yaparak bilinen ezberleri bozmuş ve sivil toplumun önemini gündeme getirmiştir. Topluluk, grup ve kimi durumlarda bireylere verilen bu önem hem Sözleşme metninde hem de Sözleşmenin uygulama aşamasında faydalanılmak üzere oluşturulan Uygulama Yönergesi ve Etik Prensipler gibi destek metinlerde ele alınır. Bunun yanı sıra Sözleşme kapsamında oluşturulan İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi ve Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesine bir unsurun kaydedilebilmesi için ilgili Taraf Devlet’in yerine getirmesi gereken şartlardan biri de topluluğun mirasın korunması sürecine katılımıyla ilgilidir. Herhangi bir unsurun ilgili topluluğun, grubun veya bireylerin mümkün olan en geniş katılımı ve özgür ve önceden bilgilendirilmiş rızası ile aday gösterilmiş olması her iki liste için de vazgeçilmez ölçütlerden biridir. Sözleşmenin insanı merkeze alan bu yaklaşımı kâğıt üzerinde hatasız ve birbirini tamamlar görünmektedir ancak Sözleşmenin uygulama aşamasında bunun ne kadar geçerli olabildiği veya olamadığı ise tartışmalı bir konudur. Özellikle bahsi geçen iki listeye aday gösterilen unsurların listeye kaydedilmesinde ilgili kriterin uygulanması, listeler arası unsur transferlerinde topluluğun katılımının önemi, listeden bir unsurun çıkarılmasında topluluk, grup ve bireylerin rızası, listeye kaydedilen bir unsura sivil toplumdan gelen itirazlar gibi konuların bulanıklığı Sözleşmenin uygulama aşamasında soru işaretlerine neden olmaktadır. Bu makalede Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinin katılımla ilgili dikkati, İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi ve Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi üzerinden verilen örneklerle sorgulanmış ve uygulama ile Sözleşme arasındaki ilişki tartışılmıştır.