Türk Halk Şiirinde Öteki Gerçeklik Olarak İroni

Türk halk şiirindeki halkın ortak zevk ve düşünce dünyasını yansıtan, özünde birçok değeri barındıran zengin kaynaktır. Onda kültürel pek çok değerin yanı sıra gerçekliğin eleştirel ve ironik yönlerini görmek mümkündür. Bu çalışmada halk şiirinin farklı örneklerinden hareketle ironinin halk şiirindeki etkisi değerlendirilmektedir. Daha önce yapılan çalışmalarda ironinin çağdaş ürünlerdeki yansımaları irdelenmiş, ancak onun divan ve halk şiirindeki yansımalarının ne olduğu, ironik anlatımı çağrıştıran ögeleri taşıyıp taşımadığı üzerinde pek durulmamış ya da onlarda ironinin yeteri kadar olmayacağı düşünülerek ilgi gösterilmemiştir. Bu çalışmada halk şiirindeki birçok örnekte yergi ve mizah kadar yoğunluklu olmasa da ironinin imkânlarından yararlandığına dair bulgular ortaya çıkarılmıştır. Kinaye, hiciv, taşlama, hezel gibi birçok türün, anlatım biçeminin ironiye kaynaklık ettiği, âşıklar için “ters öğüt destanları”, mutasavvıf şairler için ise “şathiyeler”in önemi irdelenmiştir. Farklı koşul ve dönemlerde yazılan şiirlerde bireyselden toplumsala, sevgi ve inançtan doğaya kadar geniş bir alanda ironik anlatımın yadsınamaz bir yeri olduğu incelenmiştir.