Kent kimliğinin tanımlanmasında kültür envanterinin rolü: Bitlis sivil mimarisi

Kentlerin sahip olduğu kültürel, sosyal ve doğal değerler, kent kimliğinin şekillenmesinde önemli bileşenlerdir. Kent kimliği, bir kenti diğerlerinden ayıran özellikler bütünü olarak özetlenebilir ve birçok bileşenin bir araya gelmesiyle oluşur. Kent kimliğinin sürdürülebilir olmasında ise, geçmişinden gelen özgün somut ve somut olmayan değerlerin korunabilir olması büyük önem taşır. Kentin farklı dönemlerine tanıklık etmiş önemli yapılar yada yapı grupları, kentlilerin yaşantısının bir parçası olarak yaşamlarında öncelikli konumda yer alır. Bu nedenle bir kentte, o kentin özgün kimliğine katkısı olan ve ait olduğu döneme ilişkin kayda değer mimari ve yaşamsal özellikler taşıyan yapıların korunması, kültürel sürekliliğin sağlanmasında ve kentin kimliğinin oluşumunda ve geleceğe taşınmasında son derece önemli rol oynar. Kentlerimizin sahip olduğu tarihi, estetik ve sanatsal özellikleri ile zaman içinde oluşan mimari ve mahalli kimlikler, planlama politikalarıyla oluşturulan dönüşüm ve kentsel yenileme plan ve projelerinde temel alınmalıdır. Yöntem: Bu çalışma kapsamında, Bitlis il merkezinde yer alan geleneksel sivil mimari dokuya ait 1985-89 yılları arasında yapılan envanter çalışması incelenmiş, önceki yıllara ait plan kararları araştırılmış, eksiklikler tespit edilmiştir. Bulgular: Bitlis il merkezinde yer alan ve kentin özgün mimari kimliğini yansıtan, Atatürk, Zeydan ve Müştakbaba mahallelerindeki 70 adet tescilli sivil mimarlık örneği yapı yerinde incelenmiş ve güncel durumu tespit edilmiştir. Envanter çalışmalarına ek olarak belgeleme ve rölöve çalışmalarının da yapılması gerekliliği, plan çalışmalarının uygulanmadığı durumlarda ortaya çıkabilecek kentsel bozulmalara örnek olabilecek tespitler yapılmıştır. Sonuç: Çalışma örneği olarak seçilen 70 adet yapının son 25 yıldaki değişimin incelenmesi ve sonuçlardan yola çıkarak, bölgede yapılacak planlama çalışmalarına rehber olabilecek ve kente kimliğini kazandıran geleneksel mimari mirasın genel özelliklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Özellikle kentsel sit ilan edilmemiş Atatürk mahallesindeki nitelikli tarihi yapılar göz önüne alındığında, bu bölgenin de kentsel sit olarak değerlendirilmesi sonucu ortaya konulmuştur.