Karavellilerde Dinsel Otoritenin Mizahi Eleştirisi

Karavelliler, dinleyicilerin dikkatlerini toplamak, onları asıl hikâye kurgusu içine yeniden çekmekamacıyla halk hikâyesi ve masal gibi türler arasında söylenen güldürücü özelliklere sahip birtürdür. Halk hikâyesi söyleme geleneğinin canlı olarak yaşadığı yerlerde, özellikle Doğu AnadoluBölgesi ile Azerbaycan sahasında yaygındır. Hacmi itibariyle kısa metinler olan karavelliler, kendineözgü karakteristik özellikler yaratmıştır. Karavelliler, olumlu ve olumsuz tiplerin çatışmaları üzerinekurgulanmıştır. Bu çatışma, sosyal hayattaki ekonomik ilişkileri, sınıfsal farklılıkları, güçlü ilezayıfın, yöneten zümrelerle yönetilen kitlelerin gerilimlerini mizahi açıdan yansıtmaktadır. Karavellilerin,toplumun içinde üretilen ve aktarılan bir anlatı türü olması dolayısıyla toplumsal değerlerinizlerini taşıması, toplumsal belleği uzunca yıllar meşgul eden sorunların söz konusu türe yansımasıkaçınılmazdır. Toplumsal değerlerin aktarımında önemli bir işleve sahip olan bu türde, aynı zamandaçatışma olarak değerlendirilebilecek bakış açılarının mizahi tipler üzerinden şekillendirildiği görülmektedir.Diğer yandan karavellilerdeki eleştiriyi sosyal bir tenkitle sınırlandırmak, konuya yüzeyselbir yaklaşımı beraberinde getirebilir. Söz konusu türdeki temel eleştirinin odağında şeyh, hoca, molla,kadı gibi belirli bir sınıfsal yapıya dâhil kişilerin olması, bu kişilerin karşısına aşağı tabaka halktemsilcilerinin konumlandırılması, toplumsal çatışma noktalarının daha derinlerde, dinî tutumun vetavrın farklılıklarında aranması gerektiğini göstermektedir. Bu bağlamda, karavellilerdeki olumsuzkarakterler, sınıfsal açıdan ve toplumsal çatışma ile gerilim hatları ekseninde tanıtılacak, değerlendirilecekve metnin üretildiği toplumun sosyal yapısı göz önüne alınarak karavellilerde sözü edilenkarakter çatışmalarında önemli bir figür olan din adamı tipi tartışılacaktır. Olumlu karakterler iseçalışmanın sınırlılıklarından dolayı ele alınmayacaktır.