Doğuştan Dijital ve Dijitalleştirilmiş Arşivleri Daha Erişilebilir Hale Nasıl Getirebiliriz? Engellerin ve Çözümlerin Belirlenmesi

Verilere erişmek günümüzde temel bir öncelik olarak görülmektedir. Ancak arşivlerde muhafaza edilen dijital kültürel verilerin büyük bir kısmına gizlilik, telif hakkı veya teknik sorunlar nedeniyle erişilememektedir. E-posta arşivleri ve diğer doğuştan dijital koleksiyonlar genellikle kataloglanmamış, erişilemez ve kullanılamaz durumdadır. Basılı kaynakların dijitalleştirilmesiye oluşturulan arşivlere erişmek söz konusu olduğundaysa, belgeye erişimde telif hakkı büyük bir engel teşkil edebilmektedir. Dijital arşivlere erişim problemini çözmek için kesinlikle disiplinler arası iş birliklerinin sağlanması gerekmektedir. Günümüzde küresel ısınmadan sosyal eşitsizliklere kadar çok sayıda sorun bulunmaktadır ve bu sorunlar tek bir disiplin içinde çözülemez durumdadır. Aynı durum kullanıcıların erişimine kapatılmış olan “kapalı/kısıtlı” arşivler için de geçerlidir. Arşivcilerin veya dijital beşerî bilimcilerin (digital humanists) bu arşivleri anında daha erişilebilir hâle getirebilecek, mucizevi bir çözüm bulmaları beklenemez. Bunun yerine bu sorunun çözülebilmesi için, birbirleriyle neredeyse hiç temas kurmamış olan disiplinler arasında iş birlikleri kurmamız gerekmektedir. Araştırmada 26 kişiyle (arşivci, kütüphaneci ve ilgili kurumlarda görev yapan diğer uzmanlar) yapılan toplam 21 görüşmeye dayanılarak, dijitalleştirilmiş ve doğuştan dijital koleksiyonların kullanıcılar için daha erişilebilir hâle getirilmesinin önündeki temel engeller belirlenmiştir. Çalışmada erişime açılmamış olanlar veya sınırlı erişim (kullanıcıların belgelere erişebilmek için ilgili kuruma gitmelerini gerektiren erişim türü) imkânı sunan kurumlar da dâhil olmak üzere, koleksiyonlar için belirlenen mevcut erişim politikaları aktarılmıştır. Çalışma kapsamında, kullanıcıların erişimine kapalı olan “kapalı/kısıtlı arşivlerin” kilidini açılabilmesi için yapay zekânın etil bir şekilde kullanımı da dâhil olmak üzere, erişim sorunlarına olası çözümler ile dijital koleksiyonlara erişimle ilgili kararlara katkıda bulunabilecek, küresel çapta bir kullanıcı topluluğunun oluşturulması önerilmektedir.